Η Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας γιορτάζεται από το 2016 καθε 9η Φεβρουαρίου σε όλο τον κόσμο. Το 2017 η εορταστική ημέρα καθιερώθηκε επίσημα από την ελληνική κυβέρνηση. Πρόκειται για μια κατάκτηση των Ελλήνων της Ιταλίας που την πρότειναν, την υποστήριξαν με ακούραστη αποφασιστικότητα και την κατέκτησαν στα χρόνια της προεδρίας μου στην Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων και Αδελφοτήτων Ιταλίας. Σήμερα γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο όπου υπάρχουν ελληνικές κοινότητες με την πρωτοβουλία και τη συμμετοχή χιλιάδων φιλελλήνων και πολλών νέων.

Ads

H κεντρική εκδήλωση με τις Ελληνικές Κοινότητες της Ιταλίας πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα στη Ρώμη, όπου άνοιξα τις εργασίες του διεθνούς συνεδρίου. Στην εκδήλωση συμμετείχαν περισσότερα από εκατό ιταλικά λύκεια (χιλιάδες νέοι!) καθώς και τα πιο αναγνωρισμένα ιταλικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Η φετινή εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στους τόπους των Ελλήνων. Και πραγματικά, η Ελλάδα συνεχίζει να αποκαλύπτεται, σε ονόματα, τοπία και πόλεις. Μια πολιτιστική επανάσταση που ξεκίνησε τον όγδοο αιώνα με τον δεύτερο αποικισμό και άλλαξε το ευρωπαϊκό τοπίο.

Οι πόλεις που ιδρύθηκαν τότε από τους Έλληνες συνεχίζουν να υπάρχουν: Τάραντας, Κρότωνας, Μεσσήνη, Συρακούσες, Νάπολη… Φέρουν δε τη δομή και τη μορφή τοπίων που σχεδιάστηκαν με κοινό όραμα τη συμμετοχή στην συλλογική ζωή. Κεντρικός και χαρακτηριστικός πυρήνας της πόλης είναι η πλατεία, το μέρος όπου οι κάτοικοι συγκεντρώνονται για να συζητήσουν, να εξελιχθούν αμοιβαία, να γίνουν πολίτες. Η συνέλευση/εκκλησία ήταν ο χώρος όπου ο καθένας μπορούσε να εκφράσει τη γνώμη του με δομημένο πάντα, και ποτέ αυτοσχέδιο, τρόπο. Ο ναός για τους Έλληνες ήταν και αστικός χώρος. Το θέατρο άλλωστε ήταν το πεδίο όπου μορφώθηκαν οι Έλληνες και ανταμείφθηκαν ανάλογα.

Η πόλη λοιπόν είναι το μέρος όπου διαμορφώνεται η πολιτική συνείδηση και όπου η δημαγωγία και οι δημαγωγοί, στην πραγματικότητα, δεν είχαν ποτέ μεγάλη τύχη. Ας θυμηθούμε το περίφημο «Αν κάποιος έχει κάτι χρήσιμο για την πόλη να το πει τώρα…» Πράγματι, μπορούσες να μπεις σε μια λίστα για να μιλήσεις και αν η γνώμη σου δεν ψηφιζόταν κατά πλειοψηφία σε περίμενε κάποια μορφή τιμωρίας, γιατί η δημοκρατία ήταν ιερή και δεν επέτρεπε δημαγωγίες και “ιδιωτικές” ομιλίες (ακόμα και σήμερα, idiot σημαίνει ηλίθιος σε πολλές γλώσσες).

Ads

Αυτός ο πολιτισμός επέζησε διαμέσου πολλών διαδοχικών αυτοκρατοριών, μέχρι την κρίση του πρώιμου Μεσαίωνα, για να αντέξει μέχρι σήμερα για ένα εντυπωσιακά μεγάλο χρονικό διάστημα. Κεντρικός του πυρήνας ήταν η πόλη, η πλατεία. Η εδαφική ενότητα δεν ήταν ιδιαίτερα παγιωμένη στη συνείδηση των Ελλήνων, αλλά οι χώροι που ζούσαν ήταν σημαντικοί: το δίκτυο των πόλεων, ένας κόσμος πόλεων, με μια εκπληκτική πολιτισμική ομοιογένεια και με ακριβή ενοποιητικά στοιχεία: γλώσσα, ανθρωπομορφισμένοι θεοί, λογοτεχνία, καλλιέργεια και το ίδιο σχήμα των πόλεων. Όλες αυτές είναι έννοιες που μπορούν να εκσυγχρονιστούν πλήρως γιατί είναι βαθιά διαστρωματωμένες σε όλο τον δυτικό κόσμο. Σήμερα όποιος μιλάει για κυριαρχισμό είναι σίγουρα βαθιά ανθέλληνας. “Βάρβαρος”, όπως θα έλεγε και ο Περικλής.

Η Ελλάδα και οι αξίες της επομένως ζουν κρυμμένες σχεδόν παντού στην Ευρώπη και όχι μόνο. Στο πλαίσιο αυτό, η Διασπορά και ο Φιλελληνισμός έχουν μια βαθιά λειτουργία συνέχειας. Αυτό θέλω να το υπογραμμίσω, ως ελληνική έκθεση της διασποράς, μέσω ενός μεγάλου φιλέλληνα, του Τζέιμς Τζόις.

Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την έκδοση του Οδυσσέα, για την πρώτη έκδοση του οποίου ο Τζόις ζήτησε ένα μπλε εξώφυλλο όπως το χρώμα της ελληνικής σημαίας. Ο Τζόις πλησίασε την Ελλάδα και τη γλώσσα της μέσω των Ελλήνων της Τεργέστης, της πόλης όπου έμεινε και έγραψε τα τρία πρώτα κεφάλαια του Οδυσσέα, στα τραπέζια των γνωστών λογοτεχνικών καφενείων της πόλης. Η αποφασιστική ώθηση για τη συστηματική εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας  ήρθε από τη φιλία του με τον Κεφαλλονίτη Παύλο Φωκά, υπάλληλο μιας εμπορικής εταιρείας στη Ζυρίχη. Επίσης μιλούσε ελληνικά με τον Paul Ruggiero, έναν Ιταλό μουσικό που είχε ζήσει χρόνια στην Ελλάδα.

Αυτό από μόνο του είναι ένα εμβληματικό παράδειγμα του ρόλου της ελληνικής διασποράς στον κόσμο, και της πολλαπλασιαστικής της επίδρασης. Ιεραπόστολοι του πολιτισμού καταγωγής και προφήτες – συχνά ακουσίως – των ιδρυτικών του αξιών. Η Ελλάδα επίσης κατοικεί και πολλαπλασιάζεται στους πολλούς Έλληνες της Διασποράς και στους Φιλέλληνες, όπου κι αν ζουν, καθώς ανανεώνουν το εύρος και τη φωνή της, σε έναν απέραντο απόηχο.

* Η Όλγα Νάσση ήταν πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων και Αδελφοτήτων της Ιταλίας τα χρόνια 2015-2019

image