Η αναγνώριση της 19ης Μαΐου, διεθνής ημέρα μνήμης των θυμάτων του κεμαλικού ολοκαυτώματος των λαών της Μικράς Ασίας. Συμβολή στην αυτογνωσία, την ειρήνη και την πρόοδο των λαών της Ανατολικής Μεσογείου. 
 
                                                                   
Με καθυστέρηση δεκαετιών το ελληνικό κοινοβούλιο στις 24-2-1994 ομοφώνως αναγνώρισε την Ποντιακή Γενοκτονία και όρισε την 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου κατά την περίοδο 1916-1923 (ν. 2193/1994).

Η χρονική υστέρηση της αναγνώρισης της Ποντιακής Γενοκτονίας από την Ελληνική Δημοκρατία, οφειλόταν κατά κύριο λόγο σε ψυχροπολεμικούς γεωπολιτικούς συσχετισμούς. Ελλάδα και Τουρκία ήταν σύμμαχοι στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Ακραία εκδοχή της ΝΑΤΟϊκής εθνικοφροσύνης της μετεμφυλιακής δεξιάς ήταν το πραξικόπημα στην Κύπρο, που άνοιξε το δρόμο στην τουρκική εισβολή1. Ένα από τα βασικά αιτήματα της μεταπολίτευσης ήταν η παραγωγή ενός εγχώριου στρατηγικού- προγραμματικού σχεδίου για τη χώρα και τους λαούς της περιοχής που υφίσταντο τον ιμπεριαλισμό στις διάφορες εκδοχές του. Αυτό το κενό προσπάθησε να καλύψει το ΠΑΣΟΚ, τουλάχιστον στη γενέθλια σύλληψή του.

Μια υπέρβαση της ΝΑΤΟϊκής εθνικοφροσύνης της δεξιάς, η οποία στη μεταπολιτευτική συγκυρία είχε αντικατασταθεί από το «ανήκομεν εις την Δύσιν» με την ειδικότερη μορφή του ευρωπαϊσμού ως ηγεμονική αστική στρατηγική, καθώς επίσης και της κομμουνιστικής αριστεράς, τόσο στην παραδοσιακή, όσο και στην ανανεωτική εκδοχή της που έφεραν κυρίαρχα τα χαρακτηριστικά του ιδεολογικο-πολιτικού μεταπρατισμού, είτε αυτά αφορούσαν τον υπαρκτό σοσιαλισμό, είτε τον ευρωκομμουνισμό.

Σχηματικά μιλώντας, εισαγωγή του σοβιετικού ή δυτικού μαρξισμού και όχι συνάρθρωση της μαρξιστικής θεωρίας με τις εγχώριες εθνικολαϊκές εμπειρίες, παραδόσεις και ανάγκες, σύμφωνα με την αρχική (και θετική) θεώρηση του λαϊκισμού από τον Ερνέστο Λακλάου. 

Η αναγνώριση της ποντιακής γενοκτονίας από την ελληνική Βουλή το 1994, αποτέλεσε επιμέρους έκφραση μιας αυτόχθονης πολιτικής ενταγμένης στην κατεύθυνση περιφερειακού διεθνισμού για την απελευθέρωση των λαών της Ανατολικής Μεσογείου απέναντι στις πολιτικές του ιμπεριαλισμού και των μηχανισμών του. Μια πολιτική γραμμή που μπορεί να επιβίωνε σε ορισμένα μαχόμενα τμήματα του ΠΑΣΟΚ και στην σχετική αυτονομία του Ανδρέα Παπανδρέου, στην κεντρική της όμως διάσταση είχε ήδη ηττηθεί στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ από τη δεκαετία του ’80, λόγω της κρατικοποίησης-αστικοποίησής του.

Της μετατροπής του δηλαδή από ένα σχετικά αυτόνομο εθνικο-λαϊκό κίνημα αντιιμπεριαλιστικής-αυτοδιαχειριστικής προοπτικής, σε κρατικό κόμμα φορέα σχέσεων εσωτερίκευσης, νομιμοποίησης και αναπαραγωγής των ιμπεριαλιστικών (αμερικάνικων και ευρωπαϊκών) δομών και σχέσεων εξάρτησης, αρθρωμένων στο εγχώριο μπλοκ εξουσίας2. Μια κεντρική γραμμή του μεταμορφούμενου κρατικοποιημένου ΠΑΣΟΚ που ονομάστηκε στην πορεία εκσυγχρονισμός, συμμετοχική δημοκρατία, σοσιαλφιλελευθερισμός και διάφορα άλλα παρόμοια και παρέδωσε – μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης – τη χώρα στη μνημονιακή βαρβαρότητα.
                                      
Ιστορικό αιτούμενο

Το ιστορικό έλλειμμα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι η απουσία ενός αναπτυγμένου περιφερειακού διεθνισμού ανάμεσα στους λαούς της περιοχής που θα αντιπαλεύει τον ιμπεριαλισμό, τις εσωτερικευμένες δομές και σχέσεις εξάρτησης. Ένας περιφερειακός διεθνισμός που απαντιέται σε αναπτυγμένη μορφή μεταξύ  των λαών της Λατινικής Αμερικής και είναι ιστορικό αιτούμενο για τους λαούς της Βαλκανικής και της Ανατολικής Μεσογείου από την εποχή του Ρήγα.

Βασικό εμπόδιο στην απελευθερωτική κίνηση των λαών δεν διαδραματίζει γενικώς και αορίστως ο ανταγωνισμός των επιμέρους εθνικών αστικών τάξεων, όπως πολλές φορές υποστηρίζει μια κομμουνιστογενής έμπνευσης αριστερά στην Ελλάδα, αλλά ο ιμπεριαλισμός και οι κυρίαρχες τάξεις των εθνικών κοινωνικών σχηματισμών που διεκδικούν ρόλο υποϊμπεριαλιστικού σταθμού ή (και) περιφερειακής αναθεωρητικής δύναμης. Ο τουρκικός κοινωνικός σχηματισμός καθ’ όλο τον 20ο αιώνα, αλλά και σήμερα κινείται μεταξύ υποϊμπεριαλιστικού σταθμού και σχετικά αυτόνομης περιφερειακής ηγεμονικής δύναμης.

Θύματα αυτής της βάρβαρης κίνησης υπήρξαν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικράς Ασίας (Πόντιοι, Ίωνες, Κωνσταντινουπολίτες, Ίμβριοι, Τενέδιοι, Ανατολικοθρακιώτες, Καππαδόκες), Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, το αρμενικό έθνος, το κουρδικό έθνος, οι Ασσύριοι, οι Τούρκοι δημοκράτες, αριστεροί, αντικαθεστωτικοί και πολλοί άλλοι. Η δημοκρατία, τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα στην Τουρκία, η πρόοδος και η ειρήνη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι δύο αντικρουόμενες μέσα στην ενότητά τους κυρίαρχες ιδεολογίες του αστικού μπλοκ εξουσίας στην Τουρκία, ο κεμαλισμός και το τουρκικό ισλάμ, είναι βαθύτατα αντιδημοκρατικές, με έντονα ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά, που εξάγουν βία και πόλεμο. Πρόσφατο παράδειγμα το ισλαμικό χαλιφάτο. Αυτό είναι και το δημοκρατικό αδιέξοδο της τουρκικής κοινωνίας. Η αδυναμία ύπαρξης μέχρι τώρα μιας μαζικής δημοκρατικής και σοσιαλιστικής απελευθερωτικής ιδεολογίας των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων, που θα τις χειραφετήσει στον πολιτικό αγώνα από τον ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό του κυρίαρχου αστικού μπλοκ εξουσίας, θα εκδημοκρατίσει το αυταρχικό με έντονα ρατσιστικά στοιχεία τουρκικό κράτος, συμβάλλοντας καταλυτικά στην απελευθέρωση των λαών της ιστορικής Μικράς Ασίας και της Ανατολίας, μιας περιοχής με μεγάλη προσφορά στην ανθρωπότητα, τον παγκόσμιο πολιτισμό.

Το δικαίωμα στη μνήμη

Προϋπόθεση για τη συλλογική απελευθέρωση της περιοχής, είναι το δικαίωμα στη μνήμη,  η καταδίκη του κεμαλισμού, του πρόγονου και πατέρα της χιτλερικής θυριωδίας3. Για το λόγο αυτό, όπως και ως ένδειξη υπέρβασης του ευρωκεντρισμού και της αποικιακής ιδεολογίας, η ημέρα μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας, η 19η Μαϊου, πρέπει να ανακηρυχθεί ως ημέρα διεθνούς και ευρωπαϊκής  μνήμης των θυμάτων του κεμαλικού ολοκαυτώματος των λαών της Μικράς Ασίας και ως τέτοια να εισαχθεί το αμέσως επόμενο διάστημα στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, υλοποιώντας τη σχετική από το 2004 πρόταση του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.4

Οι ελληνικές αντιπροσωπεύσεις τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όσο και στο Συμβούλιο της Ευρώπης, έχουν και έναν επιπλέον ιστορικό λόγο και υποχρέωση να κινηθούν στην κατεύθυνση αυτή. Ο ελληνικός λαός ήταν από τους λίγους στον κόσμο, ο οποίος στη διάρκεια του 20ου αιώνα υπέστη τόσο την κεμαλική βαρβαρότητα, όσο και την χιτλερική θυριωδία5. Η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών έχει πλέον αποκτήσει διαστάσεις κινήματος στην ελληνική κοινωνία και διεθνοποιείται με εκδηλώσεις ακόμα και εντός Γερμανίας και με την υποστήριξη Γερμανών αντιφασιστών6, υπερβαίνοντας παλαιότερα την άρνηση (με μοναδική εξαίρεση τον Ανδρέα Παπανδρέου) και σήμερα την ολιγωρία του επίσημου ελληνικού  κράτους. Το ίδιο συμβαίνει και με τις πρωτοβουλίες  για την αναγνώριση της 19ης Μάιου στη Γερμανία, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Αν υπάρξουν αντικεμαλικοί Τούρκοι δημοκράτες που θα κινηθούν εντός της τουρκικής κοινωνίας προς την ίδια κατεύθυνση, τότε ο αγώνας για την δημοκρατία, την πρόοδο και την ειρήνη στην περιοχή, θα έχει κάνει ένα αποφασιστικό βήμα. 

 Ο ελληνικός λαός οφείλει να διεκδικεί εμπράκτως το δικαίωμα στη μνήμη, προϋπόθεση για την κίνησή του ως απελευθερωτικό υποκείμενο της ιστορικής διαδικασίας και όχι ως αντικείμενο που υφίσταται τα μνημόνια, τον ιμπεριαλισμό, τη βαρβαρότητα, να αντιστέκεται και να στηλιτεύει τις προσπάθειες ακύρωσης και ελέγχου της μνήμης του, απ’ όπου και αν προέρχονται.
 
1 Για τις σχέσεις Αθηνών-Λευκωσίας την περίοδο της δικτατορίας, αντί πολλών βλ. Βενιζέλος Κ., Οι σχέσεις Αθηνών-Λευκωσίας και το ενδοελληνοκυπριακό μέτωπο, περιοδικό Τετράδια, τχ. 65ο/2016, σελ. 33 επ.

2 Για το ζήτημα της εσωτερίκευσης και αναπαραγωγής των σχέσεων ιμπεριαλιστικής εξάρτησης στους κυριαρχούμενους κοινωνικούς σχηματισμούς, όπως ο ελληνικός, στη συνάρθρωσή τους με την εγχώρια αστική τάξη, διαμορφώνοντας το κοινωνικο-πολιτικό μπλοκ εξουσίας, βλ. Πουλαντζάς Ν., Οι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό, εκδ. Θεμέλιο, 2001, σελ. 52-53,56 του ιδίου Η κρίση των δικτατοριών, εκδ. Ινστιτούτο Ν. Πουλαντζάς & Θεμέλιο, 2006, σελ. 22.
 

3 Ihrig S., Ατατούρκ και Ναζί. Δάσκαλος και μαθητές στην εφαρμογή του ολοκληρωτισμού, εκδ. Παπαδόπουλος, 2016. 
 

4 Χαραλαμπίδης Μ., Το Ποντιακό Ζήτημα Σήμερα. Αγώνες και Νίκες σε δύο μέτωπα, εκδ. Στράβων, 2014, σελ. 131 επ.
Στην κατεύθυνση αναγνώρισης της 19ης Μαϊου, ως διεθνούς ημέρας μνήμης των θυμάτων του κεμαλικού ολοκαυτώματος των λαών της Μικράς Ασίας, κινούνται ήδη με ψηφίσματα  και εκδηλώσεις, πολλοί επαγγελματικοί σύλλογοι, συνδικάτα και φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ενδεικτική είναι η σχετική ομόφωνη από 19-11-2015 απόφαση του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.
 

5 Για το λόγο αυτό, της σύνδεσης δηλαδή της κεμαλικής με τη ναζιστική βαρβαρότητα, τις οποίες υπέστησαν οι ελληνικοί πληθυσμοί, καθώς πολλοί εκ των οποίων ήταν πρόσφυγες από τον Πόντο, επιλέγεται συμβολικά το Χαϊδάρι (19-5-1990) ως αφετηριακός τόπος της διεκδίκησης αναγνώρισης από το Ελληνικό Κοινοβούλιο της 19ης Μαϊου ως ημέρας μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, βλ. Χαραλαμπίδης Μ., οπ.π., σελ. 83 επ.  
 

6Για την υποστήριξη της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών προς τον ελληνικό λαό και από Γερμανούς αντιφασίστες, αντί πολλών βλ. Συγγελάκης Α., Γράμμα από τους Λιγκιάδες, 13-4-2014 https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/gramma-apo-toys-ligkiades-toy-aristomeni-syggelaki, πρόσβαση στις 19-5-2016