Τον Νοέμβριο του 2011, η επιμονή του βουλευτή Β΄ Αθηνών της ΝΔ Πάνου Καμμένου, να μη δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Λ.Παπαδήμου, τον οδήγησε εκτός Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Τρεις μήνες μετά, στις 24 Φεβρουαρίου 2012, μέσω των προσωπικών του ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, στο Facebook και στο Twitter, ο Πάνος Καμμένος ανακοίνωσε την ίδρυση του νέου κόμματος. Του Γιάννη Μαυρή

Ads

^{Διαβάστε στην ίδια σειρά: Η σημερινή ακτινογραφία των πολιτικών κομμάτων}

Οι ΑΝΕΛ εμφανίσθηκαν κατά την περίοδο που εκδηλώθηκε η κατάρρευση του μεταπολιτευτικού δικομματισμού και η ανοικτή αποδέσμευση του συντηρητικού εκλογικού σώματος από τις ιστορικές κομματικές του ταυτίσεις. Ας σημειωθεί, ότι όταν ιδρύονται οι ΑΝΕΛ, γνωρίζουμε με βάση τις έρευνες κοινής γνώμης, ότι έχει ήδη καταρρεύσει η εκλογική επιρροή του ΛΑΟΣ και έχει ήδη αποδομηθεί η εικόνα του Γ.Καρατζαφέρη, λόγω της συμμετοχής του στην κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, οι ΑΝΕΛ και ο αρχηγός τους θα αποδειχθούν «άτυχοι», διότι εν τω μεταξύ είχε ήδη αρχίσει η άνοδος της Χρυσής Αυγής, απορροφώντας ένα τμήμα της κοινωνικής και πολιτικής δυσαρέσκειας των ψηφοφόρων της Δεξιάς (γράφημα 1).

Κόμμα με λιγότερο από 3 μήνες ζωή, αρκετά likes, αλλά χωρίς οργάνωση και μέλη, και παρότι δεν διέθετε σημαντικά πολιτικά στελέχη, εκτός από τον αρχηγό του, οι ΑΝΕΛ θα εισπράξουν ένα σημαντικό μερίδιο της δεξιάς διαμαρτυρίας (γράφημα 2). Στις εκλογές του Μαΐου, θα αναδειχθούν 4^ο κόμμα, με ποσοστό 10,6% και 671.000 ψήφους, εκλέγοντας για λίγες μέρες και 33 Βουλευτές.  Δύναμη πανεθνικής εμβέλειας, θα συγκεντρώσουν σε 6 από τις 13 περιφέρειες της χώρας ποσοστά πάνω από 10%. Στο Ν.Αιγαίο, μάλιστα, ιδιαίτερη πατρίδα του αρχηγού τους,  με 15,8%, αναδείχθηκαν 2ο κόμμα, μετά τη ΝΔ, υπερκεράζοντας όχι μόνον το ΠΑΣΟΚ, αλλά και τον ΣΥΡΙΖΑ. Η κομματική προέλευση των ψηφοφόρων του κόμματος ήταν παρεμφερής με εκείνη της Χρυσής Αυγής: Σχεδόν 1 στους 2 (47%) προήλθε από τη ΝΔ, λιγότεροι από 1 στους 5 από το ΠΑΣΟΚ (17%) και 7% από τον ΛΑΟΣ.

Η ορμητική εμφάνιση στο κομματικό σκηνικό δεν είχε συνέχεια. Η πόλωση που θα ακολουθήσει, στο μεσοδιάστημα μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου, θα έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική συρρίκνωση του νεοαποκτηθέντος εκλογικού ακροατηρίου, περίπου κατά το 1/3 (-3,1%). Στις επαναληπτικές εκλογές, οι ΑΝΕΛ θα υποστούν αμφίπλευρες απώλειες, συγκρατώντας (το διόλου ευκαταφρόνητο βέβαια) 7,5% και 462.000 ψήφους, που αντιστοιχούσαν πλέον σε 20 βουλευτές.

Το γεγονός ότι η εκλογική επιρροή των ΑΝΕΛ υπέστη σημαντική απομείωση, σε αντίθεση με τη Χρυσή Αυγή που θα συγκρατηθεί, απέδειξε εξ αρχής, ότι η ψήφος των ΑΝΕΛ ήταν λιγότερο συνεκτική από την ψήφο στην ΧΑ. Η συσπείρωση των ψηφοφόρων του νεοπαγούς κόμματος του Π.Καμμένου προσέγγισε τον Ιούνιο μόλις το 53% των ψηφοφόρων του Μαίου, έναντι 94% της ΝΔ, 85% του ΣΥΡΙΖΑ, 79% του ΠΑΣΟΚ και –σημαντικότερο- 70% της ΧΑ. Οι διαρροές του κατευθύνθηκαν προς τον ΣΥΡΙΖΑ, σε ποσοστό 21%,  προς τη ΝΔ σε ποσοστό 16% και προς τη ΧΑ, σε ποσοστό 5%.

 Εκλογική γεωγραφία

Σε καλύτερες περιφέρειες για τους ΑΝΕΛ αναδείχθηκαν, τον Μάιο, εκτός από το Νότιο Αιγαίο, η Στερεά Ελλάδα (12,1%), η Αττική (11,4%), και η Μακεδονία, Κεντρική (11,5%) και Δυτική (10,5%), ενώ σε χειρότερες (<8%), η Ήπειρος (7,7%), το Ιόνιο (7,8%) και η Πελοπόννησος (7,9% – γράφημα 3). Η τελευταία, είναι και η μόνη περιφέρεια, όπου η ΧΑ θα ξεπεράσει τους ΑΝΕΛ, τον Μάιο με 9,6%. Τον Ιούνιο, όμως, η ΧΑ θα προηγηθεί των ΑΝΕΛ, σε 3: εκτός από τη Πελοπόννησο, θα προστεθεί τώρα η Δυτική Ελλάδα και το Ιόνιο. Ο κομματικός ανταγωνισμός για την κληρονομιά της λαϊκής Δεξιάς έχει αρχίσει. Τον Ιούνιο, οι ΑΝΕΛ δεν θα υπερβούν πουθενά το 10%, σημειώνοντας παντού απώλειες (τις μεγαλύτερες στο Ν.Αιγαίο -6,2%, που διατηρήθηκε ωστόσο ως η καλύτερη περιφέρεια του κόμματος). Μετά τη συρρίκνωση, καλύτεροι νομοί θα παραμείνουν η Δράμα (10,1%), η Καστοριά (10%), οι Κυκλάδες (9,6%), τα Δωδεκάνησα (9,6%) και η Αττική (9,5%).

Η συγκριτική εξέταση της εκλογικής γεωγραφίας των δύο βασικών κομματικών διασπάσεων της Δεξιάς (ΑΝΕΛ, ΧΑ), αποκαλύπτει ομοιότητες για την κλιμάκωση της κοινωνικής τους επιρροής στην Αττική, τη Στερεά, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και την Κρήτη. Από την άλλη, σημαντικές αποκλίσεις καταγράφονται στη Μακεδονία, κυρίως την Ανατολική, τη Θράκη, το Αιγαίο και κατεξοχήν στην Πελοπόννησο. Εκεί, σε αντίθεση με τη ΧΑ, οι ΑΝΕΛ εμφανίζουν ιδιαίτερα χαμηλή επιρροή και δεν κατάφεραν να διεμβολίσουν σοβαρά τη κυριαρχία της ΝΔ.

 Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της εκλογικής υποστήριξης

Τον Μάιο, στους περιφερειακούς δήμους του Λεκανοπεδίου, η ΝΔ με ποσοστά 12,4% στη Β΄Αθηνών και 9,8% στην Β’ Πειραιώς κυριολεκτικά θα συντριβεί. Η συντηρητική παράταξη εμφανίσθηκε εντελώς κατακερματισμένη, ενώ στους δήμους της δυτικής ζώνης, με εργατική και λαϊκή κοινωνική σύνθεση, η τριχοτόμηση, μεταξύ ΝΔ, ΑΝΕΛ και ΧΑ υπήρξε εντυπωσιακή: Στο Περιστέρι, η ΝΔ συγκέντρωσε μόλις 9,9%, η ΧΑ 8,4% και οι ΑΝΕΛ 10,8%, στο Αιγάλεω, αντίστοιχα, η ΝΔ 10,3%, η ΧΑ 7,9%, αλλά οι ΑΝΕΛ 11,6%, ενώ το ίδιο συνέβη και στους περιφερειακούς δήμους του Πειραιά, πχ. στο Κερατσίνι  (ΝΔ 8,7%, ΧΑ 9,4%, ΑΝΕΛ 12,6%) και τη Νίκαια (ΝΔ 8,9%, ΧΑ 8,7%, ΑΝΕΛ 11,4%). Συνολικά, το κόμμα του Π.Καμμένου, θα ξεπεράσει το 10%, σε 98 από 122 Δήμους και κοινότητες της Αττικής, σε 9 το 15% και σε 2 το 25% (στο Μαρκόπουλο Ωρωπού, 28,5% και στον Ασπρόπυργο, 25,6%). Τα υψηλότερα ποσοστά του καταγράφονται στις κατεξοχήν λαϊκές και εργατικές περιοχές (Καματερό 13,2%, Αγ.Βαρβάρα 12,8%, Ίλιον 12,1%) και τα χαμηλότερα στις κατεξοχήν αστικές (Φιλοθέη 5,1%, Ψυχικό 6,1%, Εκάλη 6,9%).

Ταυτόχρονα, όμως, τον Μάιο, η εκλογική του επιρροή δεν θα περιοριστεί μόνο στις λαϊκές περιοχές. Εξίσου σημαντική επιρροή θα καταγραφεί και στα εύπορα προάστια της νότιας και παραλιακής ζώνης (Καλλιθέα 13%, Άλιμος 12,3%, Γλυφάδα 12%, Παλαιό Φάληρο 11,9%), με αποτέλεσμα η κοινωνική του απήχηση να εμφανίζεται σχετικά «οριζόντια». Αυτήν τη διευρυμένη κοινωνική επιρροή δεν θα καταφέρει να διατηρήσει και τον Ιούνιο. Στις περιοχές των μεσαίων και ανώτερων συντηρητικών στρωμάτων που ακολούθησαν αρχικά τους ΑΝΕΛ, η μεταστροφή και η κοινωνική συσπείρωση στη ΝΔ  θα αποδειχθεί τον Ιούνιο μεγαλύτερη. Σε δήμους, όπως η Καλλιθέα, η Ν.Σμύρνη, το Π.Φάληρο και η Γλυφάδα, θα απολέσει το 35-37% της δύναμης του Μαΐου. Αντιθέτως, στις λαϊκές-εργατικές (Περιστέρι, Αιγάλεω, Κερατσίνι, Νίκαια) η δύναμη του κόμματος θα συγκρατηθεί περισσότερο και οι απώλειες θα περιοριστούν σε 24-29%.

 Μετά τις εκλογές

Οι ΑΝΕΛ δεν διαθέτουν την ιδεολογική συνοχή που εμφανίζει η ΧΑ. Η διαφορά που αποκαλύπτεται, με βάση τον ιδεολογικό αυτοπροσδιορισμό των ψηφοφόρων των δύο κομμάτων είναι οφθαλμοφανής (γράφημα 4). Ο χαρακτήρας της εκλογικής υποστήριξης, που εξασφάλισαν οι ΑΝΕΛ στις εκλογές του 2012, αποδείχθηκε ως ένα βαθμό ευάλωτος. Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικές συνέπειες του Μνημονίου δεν έχουν προφανώς αναιρεθεί. Η βαθύτατη κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική διαίρεση που εγγράφηκε, κάθε άλλο παρά έχει απορροφηθεί (γράφημα 5). Το αντίθετο.

Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες αποτέλεσαν, μέχρι τις διπλές εκλογές του 2012, τη μαζικότερη διάσπαση της εκλογικής βάσης της ΝΔ, που προκλήθηκε από την εφαρμογή του Μνημονίου, με δευτερεύουσα πλευρά αυτής της διαδικασίας την εμφάνιση της Χρυσής Αυγής. Μετά τις εκλογές, οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Στο μετεκλογικό 12μηνο, οι ΑΝΕΛ παραγκωνίσθηκαν από τη Χρυσή Αυγή στο ρόλο της πρωτεύουσας διάσπασης. Συνιστούν τώρα τη δευτερεύουσα πλευρά της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η εκλογική τους επιρροή δεν παραμένει επίσης σημαντική. Εξαιτίας των κοινωνικών της χαρακτηριστικών, η απήχηση του κόμματος επέδειξε στο μετεκλογικό δωδεκάμηνο αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, παρά τη διάσπαση κορυφής που έπληξε την ηγεσία του, τον Δεκέμβριο του 2012.  Ένα χρόνο μετά τις εκλογές, η επιρροή τους μπορεί να έχει συρρικνωθεί (τους τελευταίους δύο μήνες καταγράφηκε σε επίπεδα της τάξης του 6% – γράφημα 1), αλλά δείχνει κοινωνικά αποκρυσταλλωμένη. Σε συνθήκες εντεινόμενης κοινωνικής κρίσης, τόσο η εκλογική συντήρηση των Ανεξάρτητων Ελλήνων, όσο και η ισχυροποίηση της Χρυσής Αυγής, καθιστούν το εξελισσόμενο εγχείρημα «αναγέννησης» του βασικού κόμματος της συντηρητικής παράταξης, της ΝΔ, αρκετά δύσκολο.

Δημοσιεύθηκε στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (2/7/2013)

mavris.gr