Γράφτηκαν πολλά για τις επετειακές συγκεντρώσεις για τα σαράντα χρόνια του ΠΑΣΟΚ και τους παράξενους οπαδούς που ζητούσαν από τον Γιώργο να πάει «γερά για να φύγει η δεξιά» , αλλά και για τον Ευ. Βενιζέλο που επιφυλασσόταν να εξηγήσει τι έγινε με το ΔΝΤ και πως φτάσαμε στο μνημόνιο, αλλά τελικά δεν εξήγησε. Αργότερα μπορεί και να το κάνει, αλλά ίσως τότε δεν θα έχει μεγάλη σημασία. Ούτε καν μικρή. Ίσως τότε να είναι χρήσιμες οι εξηγήσεις και ερμηνείες μόνο για τους ιστορικούς και τους αρχειοσυλλέκτες πληροφοριών.

Ads

Η απορία πολλών εντοπιζόταν στην ύπαρξη οπαδών που δεν καταλαβαίνουν ή δεν δέχονται ότι το ΠΑΣΟΚ έτσι όπως εξελίχθηκε κυβερνά με την παραδοσιακή δεξιά, είναι η φυσιολογική πορεία που ακολούθησε μετά τον θάνατο του φυσικού ηγέτη και ιδρυτή του Α. Γ. Παπανδρέου. Οι εκδηλώσεις οπαδών που ταυτίζονται είτε τον Γιώργο Παπανδρέου είτε με «την κατάσταση», «με το κόμμα» δηλαδή όποιος κι αν αυτού ηγείται είναι φυσική στάση οριακών οπαδών που δεν μπορούν να καταλάβουν (και δικαίως) πως «από το 44% πήγαμε στο 8%» και «από αντιδεξιοί γίναμε τσιράκια της ΝΔ».

Οι δεύτεροι, αυτοί που είναι «με το κόμμα» όποιος κι αν ηγείται, είναι περισσότερο προσαρμόσιμοι αφού διαπνέονται από τη λογική της αναγκαιότητας των αλλαγών που θα τους κρατήσουν στην εξουσία. Καλές αλλαγές είναι εκείνες που μας διατηρούν στα πράγματα – αν τις έχει ανάγκη και ο τόπος τόσο το καλύτερο.

Οι άλλοι, που ζουν στο αντιδεξιό κλίμα και στο πρόσωπο του ΓΑΠ έβλεπαν έναν ακόμα Παπανδρέου που θα διατηρήσει τα αντιδεξιά, κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά του ΠΑΣΟΚ, υφίστανται ένα βαθύ σοκ με την ανατροπή ουσιαστικά του Γιώργου από τις ενωμένες δυνάμεις εκσυγχρονιστών, Βενιζέλου και Λοβέρδου το Νοέμβριο του 2011. Από τη μια με βαριά καρδιά αποδέχτηκαν τους νεωτερισμούς του Γιώργου (και τους …μοντέρνους παράξενους φίλους του που επιπλέον τους έκανε και υπουργούς) και κουβάλησαν το μνημόνιο και το ΔΝΤ που οι πολιτικές αποφάσεις του ΓΑΠ έφεραν, κι από την άλλη αναγκάστηκαν να στερηθούν τον τελευταίο Παπανδρέου και να βαδίσουν σε συγκυβέρνηση με τη Δεξιά που το εκλογικό αποτέλεσμα του Ιουνίου 2012 έφερε.

Ads

Πού συναντιούνται οι οπαδοί

Και οι δύο όμως κατηγορίες, τόσο οι προσαρμόσιμοι όσο και οι παραδοσιακοί, βαρύνονται με την ανοχή που επέδειξαν στην μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ από τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου και μετά : Ο διάδοχός του στην ηγεσία και πάγιος πολέμιος αποφάσεων, θέσεων και αρχών του ιδρυτή, οδήγησε το ΠΑΣΟΚ συνειδητά σε δεξιά στροφή, σε εκείνο που ο Κων. Σημίτης ονόμασε εκσυγχρονισμό και κεντροαριστερά. Και οι δυό κατηγορίες οπαδών βαρύνονται με την αμέριστη στήριξη που έδωσαν στη διάδοχη του Α. Γ. Παπανδρέου κατάσταση αν και ήταν φανερό ότι το νέο ΠΑΣΟΚ που έφερε ο Κων. Σημίτης διαλύοντας το κόμμα όπως αυτό υπήρχε, δεν θα είχε ούτε καν γεωγραφική σχέση με το παλαιό, με το κανονικό, με αυτό που τέλος πάντων ήξεραν και οι οπαδοί και οι ψηφοφόροι, αλλά και οι απλοί παρατηρητές.

Ήταν όμως πρωταρχική ανάγκη για τους φίλους του ΠΑΣΟΚ η διατήρηση της εξουσίας, η παραμονή την κυβέρνηση, η διαφύλαξη της αυτοδυναμίας : Σε αυτούς τους βωμούς (όχι πως είναι αμελητέοι, αλλά έχουν το κόστος τους) θυσιάστηκε και η ταυτότητα και ο κοινωνικός και πολιτικός ρόλος του ΠΑΣΟΚ.

Ο Κ. Σημίτης σε αντάλλαγμα τους έφερε μια νέα νίκη στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1996, επιβεβαιώνοντας εκείνους που πίστευαν ότι «μόνο με αυτόν μπορούμε να μείνουμε στην εξουσία», τους έφερε άλλη μια νίκη το 2000 όταν όλοι ποντάριζαν στη νίκη της υπό τον Κώστα Καραμανλή Νέας Δημοκρατίας. Ήταν τότε που λίγο μετά τις 7 το απόγευμα της Κυριακής 9 Απριλίου είχαν ξεχυθεί χαρούμενοι δεξιοί στους δρόμους της Αθήνας πανηγυρίζοντας για τη νίκη τους, αλλά προχωρώντας η νύχτα έβγαλε άλλα πράγματα με αποτέλεσμα να επικρατήσει τελικά το ΠΑΣΟΚ της ΝΔ με 43,79% έναντι 42,74%, διαφορά δηλαδή 1,05% ή 72.400 ψήφοι!

Το 2004 όταν είδε ότι θα χάσει τις εκλογές αποσύρθηκε εγκαίρως, επιστρέφοντας το ΠΑΣΟΚ στον Γιώργο που του το είχε «χαρίσει» στο μεταθανάτιο του Ανδρέα Παπανδρέου συνέδριο (26-30 Ιουνίου 1996) με την απλόχερη στήριξη που του είχε προσφέρει. Και τότε μετρούσε πολύ η στάση του γιού του ιδρυτή. Μετρούσε επίσης πολύ όπως φάνηκε στη συνέχεια η ιδιότητα του γιού, όταν η μεγάλη πλειοψηφία των πασόκων ψήφιζε στις εσωκομματικές εκλογές (συν τους … «φίλους») για να στηρίξει «το παιδί του προέδρου». Ο Γιώργος έχασε τις εκλογές του 2004 χωρίς να φταίει, όποιος κι αν ηγείτο θα έχανε. Το ΠΑΣΟΚ επί Σημίτη είχε μεταβληθεί σε ακραιφνώς νεοφιλελεύθερο κόμμα με ανάλγητη πολιτική εναντίον κυρίως των στρωμάτων που διαχρονικά το στήριζαν και το έστελναν στην εξουσία. Χάραζε πολιτική με μια στενή ομάδα συνεργατών του που και σήμερα κυβερνά (Παπαδήμος, Στουρνάρας, Ράπανος, Χαρδούβελλης κ.λ.π.) και οι αποφάσεις που έπαιρνε έκαναν τον επερχόμενο Κώστα Καραμανλή να μοιάζει με όαση ανθρωπιάς και ευαισθησίας.

Η προσφορά Σημίτη και η αυτοκατάργηση του ΠΑΣΟΚ

Τι πρόσφερε ο Σημίτης στους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ, σε εκείνο το 40-45% που σταθερά το ψήφιζε; Οκτώ χρόνια εξουσίας. Συν τα τρία από τη νέα νίκη του Α.Γ. Παπανδρέου τον Οκτώβριο του 1993, το ΠΑΣΟΚ έφτασε τα έντεκα χρόνια διαρκούς διακυβέρνησης. Δεν ήταν και λίγο! Και παρά τη δεξιά στροφή του από το 1999 και μετά, άφησε στους οπαδούς την αίσθηση (και την πρακτική) ότι «είμαστε στα πράγματα». Συγχρόνως, εξυπηρετήθηκε σε διάρκεια, με αποτέλεσμα να εδραιώσει την επιρροή του, το μεσαίο στελεχιακό δυναμικό που δρούσε σε μαζικούς χώρους, κι αν δεν εμφανιζόταν η οικονομική κρίση (επίσημα στα τέλη του 2009) δύσκολα θα είμασταν σε θέση να διακρίνουμε τις δύο κατηγορίες οπαδών που σήμερα συγκρούονται αφού η εξουσία θα ενίσχυε την έστω πλαστή ενότητα και θα συγκάλυπτε τις όποιες διαφορές. Τώρα όλα αυτά τελείωσαν. Και τα 40-45%, και η εξουσία όπως την ήξεραν και η αντιδεξιά στάση και ρητορεία.

Αντίθετα, μπροστά στο ΠΑΣΟΚ που απέμεινε (8% και αν…) είναι το φάσμα της πολιτικής εξαφάνισης και αναμενόμενα οι εναπομείνασες ομάδες οπαδών ενοχοποιούν είτε τον Βενιζέλο «που μας έκανε υποκατάστημα της Δεξιάς» είτε τον Γιώργο «που μας έβαλε στο μνημόνιο». Καμιά από τις δυό κατηγορίες δεν κάνει τον κόπο να δει τις συνέπειες από τη νόσο του κυβερνητισμού. Και να εξετάσει την πιθανότητα μήπως η διαρκής ή υπό οποιεσδήποτε συνθήκες μακρά παραμονή στην εξουσία οδηγεί όχι απλώς στην ήττα, αλλά στην αλλοίωση χαρακτηριστικών και ρόλου και εξ αυτού στη διάλυση.

Αλλά πώς να το κάνουν; Αν το κάνουν πάνε σε αυτοαναίρεση των αξιών και του τρόπου που υπήρξαν για πολλά χρόνια. Κι αυτό ακόμα κι αν είναι αναγκαίο, δεν είναι καθόλου εύκολο.