Σαράντα επτά ολόκληρα χρόνια πέρασαν από εκείνη την 21η Απριλίου που ξύπνησα το πρωί και είδα από τη μπαλκονόπορτα – με τράβαγε πίσω ο πατέρας μου μη με βρει καμμιά αδέσποτη – τον στρατιώτη να στέκεται φρουρός στην ταράτσα κάποιου κτηρίου της αεροπορίας που τότε βρισκόταν στην οδό Κυψέλης… Εκείνη την ημέρα και προς μεγάλη απογοήτευση μου δεν πήγα στο σχολείο. Ημουν μόνο στη Α’ Δημοτικού και άρα δεν μου άρεσε ακόμα να χάνω μέρες με τους φίλους μου χωρίς λόγο.

Από την αγωνία στος ύφος των δικών μου, από μισόλογα και ψίθυρους στο τηλέφωνο, από μια γενική βουβαμάρα που είχε πέσει καταλάβα πως κάτι δεν πήγαινε καθόλου, μα καθόλου, καλά. Θυμάμαι την απελπισία στο βλέμμα του πατέρα μου όταν πήγε να ανοίξει το ραδιόφωνο για να καταλάβει καλύτερα τι γίνεται και ακούσαμε όλοι τα στρατιωτικά εμβατήρια να παιανίζουν.

Και κάπως έτσι ξεκίνησε η επόμενη μαύρη εφταετία της χώρας στον δικό μου μικρόκοσμο. Λίγο διαφορετικά, λίγο ανήσυχα, με έν σφίξιμο στο στομάχι που δεν καταλάβαινα απόλυτα και με κάποια μυστικά των «μεγάλων». Ήξερα ότι είχε συμβεί κάτι που δεν ήταν ευχάριστο, κάτι μάλλον τρομερό, αλλά μου πήρε κάποια χρόνια ακόμα για να συνειδητοποιήσω τα τραγικά που συνέβαιναν γύρω μας. Τις φυλακές, τα βασανιστήρια, τις εξορίες, τα φασιστικά διαγγέλματα και την απόλυτη κατάλυση του Συντάγματος και των νόμων.

Σήμερα, όμως, με τις τόσες αναφορές και τα τόσα διαγγέλματα από κόμματα και πολιτικές δυνάμεις, εγώ θέλω να σταθώ σε κάτι λίγο πιο προσωπικό αλλά και σημαντικό. Σημαντικό κυρίως για τα συμπεράσματα που αντλώ σήμερα, 47 χρόνια μετά, σχετικά με τον τρόπο που διαπλάστηκαν οι πολιτικές και δημοκρατικές μου αξίες στο σχολείο τα σκοταδιστικά εκείνα χρόνια της χούντας και πόσο διαφορετική ήταν τελικά η δική μου εμπειρία από εκείνην των περισσότερων σύγχρονών μου. Είχα, βλέπετε, την τύχη να πηγαίνω σε ένα σχολείο, δαιμονοποιημένο από πολλούς και ενίοτε δικαίως, που όμως στάθηκε απέναντι στη χούντα και δεν επέτρεψε ποτέ να επέμβει «υπουργός» στο σχολικό πρόγραμμα, δεν κατέδωσε ποτέ μαθητές ή γονείς γνωστούς για την αντιστασιακή τους δράση στην αστυνομία, δεν έφερε παπάδες ή χουντικούς προπαγανδιστές να μιλήσουν στα παιδιά και γενικά δεν εξέθεσε ποτέ κανέναν μας στις φασιστικές πατριωτικές εξάρσεις των «κυβερνώντων» . Ίσως γιατί διέθετε τα απαραίτητα «μέσα» ή την απαραίτητη δύναμη, ίσως γιατί ήταν ένας χαρισματικός Καστελοριζιώτης, πεισματάρης και επίμονος, ο Αντώνης Μωραϊτης υπήρξε μια λαμπρή εξαίρεση διευθυντή (και ιδιοκτήτη) σχολείου που στάθηκε απέναντι στους συνταγματαρχες και που δεν επέτρεψε ποτέ στους μαθητές του, κατα την διάρκεια της επταετίας, να διδαχθούν από τα απαράδεκτα χουντικά βιβλία Ιστορίας και Αγωγής του Πολίτη του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων αλλά πάντα από πολυγραφημένες σημειώσεις ή να «γιορτάσουν» την επέτειο του πραξικοπήματος με εκκλησιασμούς και τυμπανοκρουσίες ή γενικά να υποστούν οιουδήποτε είδους φασιστική προπαγάνδα στο σχολείο.

Οι καθηγητές που τότε δίδασκαν στο Πρότυπο Λύκειο Αθηνών, δημοκράτες και αριστεροί οι περισσότεροι, είχαν την μοναδική ελευθερία, δεδομένων των συνθηκών, να κάνουν το μάθημα τους χωρίς χουντικές παρεμβάσεις, με τελικούς αποδέκτες αυτής της ιδιάιτερης πραγματικότητας εμάς τους μαθητές, μιας πραγματικότητας δημοκρατικής που δεν ήταν ούτε δεδομένη ούτε εφαρμοζόταν ευρέως. Έτσι, μέσα στα πολλά κακά που καταμαρτυρούν πολλοι στο ιδιωτικό σχολείο των ολίγων, και αυτό είναι απόλυτα κατανοητό ειδικά στην μετά την lifestyle εποχή στην Ελλάδα που όλα ευτελίστηκαν, νιώθω οτι έχω την υποχρέωση να μνημονεύσω τον ιδρυτή του τότε Πρότυπου Λυκείου Αθηνών Αντώνη Μωραϊτη και τους εμπνευσμένους καθηγητές του που όταν στο Κολλέγιο του κ. Σαμαρά οι εγκάθετοι διευθυντές γιόρταζαν την επέτειο της «εθνικής επαναστάσεως» εμείς αντίστοιχα πηγαίναμε στις τάξεις μας και διαβάζαμε Σεφέρη ή Σολωμό και όταν οι μαθητές του Γυμνασίου δεν ερχόντουσαν στο σχολείο γιατί ήταν στο Πολυτεχνείο το 1973, δεν επαίρναν απουσίες. Και νιώθω τεράστια ευγνωμοσύνη που μου χαρίστηκε αυτή η πολυτέλεια – και πριν βιαστείτε να με λιθοβολήσετε να πω ότι το ξέρω και συνειδητοποιώ απόλυτα την πολυτέλεια – μιας σωστής και, κυρίως, δημοκρατικής, πολύπλευρης και ανεξάρτητης παιδείας. Σε πέτρινα χρόνια, δύσκολα, εγώ εκτός από το σπίτι μου έπαιρνα μαθήματα δημοκρατίας και στο σχολείο, έστω και καλυμμένα, και αυτό είναι δώρο ανεκτίμητο.

Σήμερα που η ανελευθερία και το δημοκρατικό έλλειμα ολοένα αυξάνονται η ανάγκη μιας τέτοιας πολύπλευρης και ισότιμης παιδείας για όλους είναι ζωτική για τη χώρα για να μην ξαναγυρίσουμε στον σκοταδισμό και την ακροδεξιά αντίληψη της παιδείας ως όπλου προπαγάνδας και χειραγωγίας. Σε μια «επέτειο» πού τόσα ειπώθηκαν για την δημοκρατία – ακόμα και από εκείνους που δεν εφαρμόζουν τα λεγόμενα τους – ας μην ξεχνάμε πόσο απαραίτητη είναι η παιδεία στην δημοκρατία αυτή, μια παιδεία που δεν θα βασίζεται στην χαρισματική εμπνευση κάποιων εξαιρετικών δασκάλων και οραματιστών – που πάντα υπάρχουν ευτυχώς ανεξαρτήτως συνθηκών – αλλά στην κρατική υποστήριξη και στην ανάπτυξη ενός αληθινού δημοκρατικού εκπαιδευτικού ήθους.