Το πρόβλημα της ποιότητας της ατμόσφαιρας είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα, που ταλανίζει όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές πόλεις. Παρά τις συστάσεις, τόσο των διεθνών οργανισμών όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος (ΕΕΑ), πολύ λίγα πράγματα έχουν γίνει μέχρι και σήμερα.

Ads

Σχετικά πρόσφατα, πιο συγκεκριμένα από το 1997 και μετά, προσδιορίστηκε επιστημονικά ένας ακόμη τύπος ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η σωματιδιακή ρύπανση που προκαλείται από τα αιωρούμενα σωματίδια PM10 και PM2,5 (δηλαδή εκείνα με διάμετρο <10 μm και <2.5 μm αντίστοιχα).

Τα μικροσωματίδια αυτά, που σύμφωνα με τις σχετικές μετρήσεις του ΥΠΕΚΑ αποτελούν τον κύριο ατμοσφαιρικό ρύπο σήμερα, παγιδεύονται στην ατμόσφαιρα από τις ιδιαίτερες μετεωρολογικές συνθήκες. Είναι πιθανόν να έχουν και φυσική προέλευση, εντούτοις οι ανθρωπογενείς εκπομπές είναι εκείνες που ευθύνονται κατά κύριο λόγο για τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα και τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Οι κύριες πηγές ανθρωπογενών εκπομπών μικροσωματιδίων είναι οι μεταφορές, η κυκλοφορία οχημάτων, η καύση συμβατικών καυσίμων για παραγωγή ενέργειας και θέρμανσης, οι βιομηχανικές, λατομικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες, καθώς και η κατασκευή δημόσιων και ιδιωτικών έργων. Η σύσταση των μικροσωματιδίων αλλάζει από περιοχή σε περιοχή και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η κίνηση ανέμων, οι πηγές προέλευσης κ.λπ.

Τα αιωρούμενα σωματίδια PM10 μπορούν να προκαλέσουν άσθμα, καρδιαγγειακά προβλήματα, καρκίνο του πνεύμονα, ακόμη και πρόωρο θάνατο. Στην Ελλάδα, οι πολίτες της Θεσσαλονίκης εκτίθενται στα εν λόγω σωματίδια τουλάχιστον από το 2005 -σύμφωνα με τις τελευταίες εκθέσεις του 2012- ενώ η ακατανόητη επιμονή της κυβέρνησης στον αυξημένο ΕΦΚ του πετρελαίου θέρμανσης, εν μέσω της οικονομικής κρίσης έστρεψε πολλούς προς τη χρήση ξύλου και γενικότερα βιομάζας για οικιακή θέρμανση, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα το πρόβλημα να εμφανιστεί και σε άλλα αστικά κέντρα της χώρας.

Ads

Πρόκειται χωρίς υπερβολή για ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά εγκλήματα των τελευταίων ετών στην πατρίδα μας. Είναι πια ξεκάθαρο, ότι το φοροεισπρακτικό αυτό μέτρο ευθύνεται απόλυτα για την επανεμφάνιση της αιθαλομίχλης, γέννημα-θρέμμα των ανάλγητων και άφρονων μνημονιακών πολιτικών που έχουν επιβάλλει η συγκυβέρνηση ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Μία συγκυβέρνηση πλήρως υποταγμένη στις μνημονιακές επιλογές της, που αρνείται να καταλάβει την ανθρωπιστική κρίση που πλήττει τους πολίτες της χώρας, που αρνείται να πάρει τα κατάλληλα εκείνα μέτρα που τελικά θα θεραπεύσουν το πρόβλημα της δημιουργίας της αιθαλομίχλης. Επιμένει να σχεδιάζει «έκτακτα μέτρα», τα οποία είναι εντέλει αποσπασματικά και για το λόγο αυτό αναποτελεσματικά, ενώ συγχρόνως «πανηγυρίζει» για την κατά 30% πρόσφατα ψηφισμένη ρύθμιση για μείωση του ΕΦΚ (ουσιαστικά πρόκειται για μείωση του φόρου κατά 10 λεπτά). Για τρίτη συνεχή χρονιά, ό,τι και αν ισχυρίζεται η κυβέρνηση, η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης είναι σε υψηλά επίπεδα και οι πολίτες που αδυνατούν να πληρώσουν για πετρέλαιο θα στραφούν σε εναλλακτικές και ρυπογόνες πηγές θέρμανσης.

Προς επίρρωση των παραπάνω, στο τελευταίο ενημερωτικό σημείωμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (18/10/2014) σχετικά με τις υποθέσεις παραβάσεων της νομοθεσίας της ΕΕ από τα κράτη-μέλη συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα, την οποία η Επιτροπή καλεί να προστατεύσει τους πολίτες της από την ατμοσφαιρική ρύπανση. H κίνηση αυτή της ΕΕ έρχεται σε συνέχεια επίσημης προειδοποιητικής επιστολής που είχε σταλεί στη χώρα μας το Νοέμβριο του 2013. Σύμφωνα με την αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής, η Ελλάδα δεν έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να αντιμετωπίσει της σωματιδιακής ρύπανσης (PM10) και τους κινδύνους που αυτή εγκυμονεί για τον πληθυσμό.

Από την ημέρα που εκδόθηκε η αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής (18/10/2014) η χώρα μας έχει προθεσμία δύο μήνες για να δράσει, σε περίπτωση δε, που δεν ανταποκριθεί, θα παραπεμφθεί στο δικαστήριο της ΕΕ με κίνδυνο την καταδίκη σε πληρωμή υπέρογκων προστίμων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ημερήσιο όριο για τα μεγαλύτερα μικροσωματίδια (PM10) είναι 50 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, με “επιτρεπόμενες” 35 παραβιάσεις του ημερήσιου ορίου τον χρόνο, ενώ για τα μικρότερα το ετήσιο όριο θα είναι 25 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο από το 2015. Το μέγεθος του προβλήματος γίνεται αντιληπτό αν σκεφτεί κανείς ότι, στο Θησείο πχ, καταγράφηκαν τον τελευταίο χρόνο πολλές μέρες με 300 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Σε σύγκριση µε τα άλλα κράτη-µέλη, τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα βρίσκονται, κατά κανόνα, πάνω από τον µέσο όρο των 27 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμη και όταν υπάρχει συμμόρφωση µε τα όρια.

Η κυβέρνηση οφείλει να λάβει συντονισμένα μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα μέτρα, όπως:

  • Άμεση κατάργηση των υπέρογκων ειδικών φόρων και παροχή φθηνών, ποιοτικών και περιβαλλοντικά φιλικότερων καυσίμων.
  • Αλλαγή ενεργειακού μείγματος, εις βάρος των ορυκτών καυσίμων, εξοικονόμηση ενέργειας και ενεργειακή θωράκιση κτιρίων.
  • Δράσεις και πολιτικές, που θα μειώνουν την χρήση αυτοκινήτων, με παράλληλη ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ειδικά  των μέσων σταθερής τροχιάς),
  • Προστασία των ελεύθερων χώρων, των περιαστικών δασών, εφαρμογή πολιτικών μείωσης της αστικής θερμικής νησίδας, ουσιαστικές παρεμβάσεις στα κέντρα των πόλεων (πεζοδρομήσεις, δημιουργία πάρκων, κλπ).
  • Πολιτικές ορθολογικής διαχείρισης των απορριμμάτων, βασισμένες στο τρίπτυχο εξοικονόμηση-διαλογή στην πηγή-ανακύκλωση και αλλαγή των σχεδιασμών για καύση σύμμεικτων απορριμμάτων.

Τέλος, και επειδή ο καθαρός αέρας αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, το ΥΠΕΚΑ οφείλει να εκπονήσει άμεσα ένα ολοκληρωμένο μακροπρόθεσμο σχέδιο αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης.

* Η Χαρά Καφαντάρη είναι γεωλόγος, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β Αθήνας