Ήταν 6 Αυγούστου του 1945 όταν οι ΗΠΑ έριξαν την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα. Οι Ιάπωνες είχαν ζητήσει ήδη συνθηκολόγηση αλλά τα διαβήματά τους αγνοήθηκαν. Αντίθετα, χωρίς κανένα τελεσίγραφο, μία δεύτερη ατομική βόμβα, άλλου τύπου, ρίχτηκε στο Ναγκασάκι τρεις μέρες αργότερα. Ο πόλεμος είχε τελειώσει αλλά οι ΗΠΑ έπρεπε να δείξουν ποιος είναι το αφεντικό στο μεταπολεμικό κόσμο, δοκιμάζοντας σε ζωντανό στόχο το νέο καταστροφικό υπερόπλο τους. Ήταν αυτοί που στην έναρξη του Β’ παγκόσμιου πόλεμου ζητούσαν από τους εμπολέμους να σεβαστούν τους αμάχους.

Ads

Μόνιμες οι επιπτώσεις για τον άνθρωπο

Από την έκρηξη της βόμβας στη Χιροσίμα σκοτώθηκαν περίπου 140.000 άνθρωποι, σε συνολικό πληθυσμό 350.000 κατοίκων. Με την έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, σκοτώθηκαν ακαριαία γύρω στα 70 χιλιάδες άτομα. Με το τέλος του έτους είχαν πεθάνει άλλα 70 χιλιάδες άτομα. Συνολικά, 200 χιλιάδες και πλέον άτομα θα υποκύψουν τα επόμενα χρόνια.

Τρεις μέρες αργότερα, από τη δεύτερη ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι, ακαριαία πέθαναν επίσης γύρω στις 70 χιλιάδες άτομα. Συνολικά στο Ναγκασάκι έχουν πεθάνει μέχρι σήμερα γύρω στα 150 χιλιάδες άτομα.

Ads

Η ραδιενέργεια δεν έχει κατώφλι ακίνδυνης δόσης. Ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να πεθαίνουν άνθρωποι εξαιτίας των βομβών που έπεσαν στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Τα συμπεράσματα όσον αφορά την πρόκληση καρκίνου από έκθεση σε ισχυρή ακτινοβολία στηρίζονται κυρίως στην ανάλυση των αμέσων αποτελεσμάτων που προκάλεσαν οι εκρήξεις αυτών των ατομικών βομβών και στην εν συνεχεία παρακολούθηση και στατιστική μελέτη της υγείας των Γιαπωνέζων που επέζησαν αλλά και των απογόνων τους.

«Τρίνιτυ»: η πρόβα της βόμβας στο Νέο Μεξικό

Οι ιθύνοντες Αμερικάνοι ήξεραν πολύ καλά τις επιπτώσεις της ατομικής βόμβας. Λίγες βδομάδες πιο πριν τη Χιροσίμα, είχε γίνει η πρώτη δοκιμή μετά την κατασκευή της ατομικής βόμβας στο Λος Άλαμος της πολιτείας Νέο Μεξικό των Η.Π.Α. Ήδη, μία μεγάλη ομάδα από τους καλύτερους επιστήμονες και τεχνικούς των συμμαχικών χωρών της Δύσης, με επικεφαλής τον ατομικό φυσικό Ρόμπερτ Οπενχάιμερ δούλευε τριάμισι χρόνια για να ολοκληρωθεί ο στόχος. Κατασκευάστηκαν τρεις βόμβες. Η πρώτη χρησιμοποιήθηκε για τη δοκιμή που έγινε το πρωί της 16ης Ιουλίου 1945 στο Αλαμαγκόντρο του Νέου Μεξικού και οι άλλες δύο έπεσαν στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι στις 6 και 9 Αυγούστου. 

Η απόρρητη δοκιμή αυτή της πρώτης ατομικής βόμβας -με την κωδική ονομασία «Τρίνιτυ»- ήταν προγραμματισμένη να σκάσει σε μια απομακρυσμένη λωρίδα 90 μιλίων ερήμου στο Νέο Μεξικό, γνωστή ως Jornada del Muerto –«Η Διαδρομή του θανάτου»– ένα όνομα που της είχαν δώσει αιώνες πριν οι Ισπανοί κονκισταδόρες.

Η περιοχή αυτή, μια έκταση 30 επί 40 χλμ. του Πεδίου Βολής Αλαμοργκόρντο, ανήκε ήδη στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, που τη χρησιμοποιούσε για δοκιμαστικούς βομβαρδισμούς, από το Πέρλ Χάρμπορ και μετά. Το «Σχέδιο Μανχάταν», δηλαδή η προσπάθεια των ΗΠΑ να αναπτύξουν την πρώτη ατομική βόμβα πλησίαζε το στόχο του, υπό τη διεύθυνση του στρατηγού Λέσλι Γκρόουβς.

Δύο μήνες πριν τη δοκιμή, όπως καταγράφει ο Τζον Μέι, νέοι υπολογισμοί των αποτελεσμάτων της έκρηξης έδειξαν ότι τα ραδιενεργά κατάλοιπα μπορεί να καθιστούσαν αναγκαία την απομάκρυνση εκατοντάδων πολιτών από τη γύρω περιοχή. Αντ’ αυτού, η απόδοση της βόμβας και η ποσότητα των καταλοίπων που θα παρήγαγε, έγιναν αντικείμενα στοιχημάτων!

Αγνοώντας τις συμβουλές των μετεωρολόγων, η δοκιμή ορίστηκε για τις 16 Ιουλίου, στη μέση ακριβώς μιας αναμενόμενης περιόδου καταιγίδων. Η τήρηση των χρονικών ορίων ήταν σημαντική για καθαρά πολιτικούς λόγους. Ο πρόεδρος Τρούμαν θα παρευρισκόταν στη κρίσιμη διάσκεψη των πολεμικών ηγετών στο Πότσνταμ από τις 17 Ιουλίου για το μοίρασμα του μεταπολεμικού κόσμου. Ο Γκρόουβς θα γράψει αργότερα: «Ήταν εξαιρετική η αγωνία μου, προκειμένου να διενεργήσω τη δοκιμή σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Γνώριζα την επίδρα­ση που θα είχε στην έκδοση και τη διατύπωση του Τελεσιγράφου του Πότσνταμ».

Μέσα σ’ αυτή τη γεμάτη ένταση και αβεβαιότητα ατμόσφαιρα πυροδοτήθηκε η δοκιμή Τρίνιτυ, ακριβώς στις 05:29:45 τοπική ώρα της 16ης Ιουλίου του 1945. Για τον Τύπο, είχε ανατιναχθεί μια αποθήκη πυρομαχικών.

Ο I.I. Ρέιμπι, ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες, θα πει αργότερα: «Στην αρχή συγκλονίστηκα. Ήταν σαν όραμα. Έπειτα από λίγα λεπτά ανατρίχιασα, όταν συνειδητοποίησα τι σήμαινε αυτό για το μέλλον της ανθρωπότητας. Μέχρι τότε, η ανθρωπότητα ήταν σε τελική ανάλυση, ένας περιορισμένος παράγοντας στην εξέλιξη και τις διαδικασίες της φύσης. Οι απέραντοι ωκεανοί, οι λίμνες και τα ποταμιά, η ατμόσφαιρα, δεν επηρεάζονταν και τόσο από την ύπαρξη του ανθρώπου. Οι νέες δυνάμεις αποτε­λούσαν απειλή όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά για κάθε μορφή ζωής σε αέρα και θάλασσα. Διαισθανόσουν ότι τίποτε δεν ήταν άτρωτο μπροστά στην τρομακτική ισχύ αυτών των νέων όπλων».

Την επόμενη μέρα από την πυρηνική δοκιμή στο Νέο Μεξικό άνδρες της ομάδας Τρίνιτυ ερεύνησαν το «Καυτό Φαράγγι», κάπου τριάντα χλμ. από το σημείο μηδέν – το σημείο ακριβώς κάτω από την έκρηξη. Οι τιμές στο φαράγγι ήταν κατά τόπους πολύ υψηλές για να μπορέσουν να μετρηθούν, με μια μέση ένδειξη 320 ρέντγκεν. Όμως εκεί ανακάλυψαν σπίτια ανθρώπους που δεν ήταν σημειωμένα στους χάρτες και αρκετές οικογένειες είχαν εκτεθεί στη ραδιενέργεια.

Τα σχέδια που είχαν καταστρωθεί για την εκκένωση της γύρω περιοχής δεν εκτελέστηκαν ποτέ. Αλλά και καμία υπόθεση ραδιενέργειας σχετιζόμενη με την Τρίνιτυ δεν έχει αναγνωρισθεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Το σήριαλ των πυρηνικών δοκιμών

Το Σεπτέμβρη του 1949 θα ρίξουν την πρώτη δική τους πυρηνική βόμβα και οι Σοβιετικοί ενώ το 1952 θα ακολουθήσουν και οι Βρετανοί κι αργότερα οι Γάλλοι και η Κινέζοι. Ο πυρηνικός ανταγωνισμός έχει αρχίσει.

Στις 1 Νοεμβρίου 1952 οι ΗΠΑ θα κάνουν δοκιμή της νέας πυρηνικής υδρογονοβόμβας, εξαφανίζοντας από το χάρτη ένα νησί του Ειρηνικού, με μια έκρηξη 500 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Χιροσίμα. Η Η-bomb ή βόμβα νετρονίου ή αλλιώς βρώμικη βόμβα, μόνο σκοπό έχει τον αφανισμό ανθρώπων σε ποσοστό 95% και αφήνει ανέπαφα τα κτίρια. Η ατομική βόμβα σκοπό είχε τις επίγειες καταστροφές σε ποσοστό 85% και τον θάνατο σε ποσοστό 15%. Εννέα μήνες αργότερα οι Σοβιετικοί θα κάνουν κι αυτοί την πρώτη θερμοπυρηνική δοκιμή τους.

Μια από τις πιο καταστροφικές πυρηνικές δοκιμές θα γίνει στο νησί Μπικίνι του Ειρηνικού Ωκεανού το 1954, που θα μετατρέψει τους επιζήσαντες κατοίκους του σε πυρηνικούς νομάδες. Την ίδια εποχή θα αρχίσουν να εμφανίζονται και τα τολμηρά μαγιώ, που οι «αποκαλύψεις» τους θα προκαλούσαν τόσο δυνατές και συνταρακτικές «εκρήξεις» όσο και η πυρηνική βόμβα που έπεσε στο νησί Μπικίνι. Γι’ αυτό και τα μαγιώ αυτά -υποτίθεται με χιούμορ- θα ονομαστούν «μπικίνι».

Από το 1945 μέχρι σήμερα, εκτιμάται ότι συνολικά στον πλανήτη εξαιτίας της πυρηνικής ενέργειας, από τις πυρηνικές δοκιμές και την αποκαλούμενη «ειρηνική χρήση» της πυρηνικής ενέργειας, έχουν πεθάνει ή αρρωστήσει πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι

Οι λεγόμενες «πυρηνικές δοκιμές» έχουν φορτώσει τον πλανήτη και με σημαντικές ποσότητες ραδιενέργειας, που σήμερα προσμετράται ως «φυσική».

Οι μεγάλες στρατιωτικές πυρηνικές δοκιμές δε γίνονται πια. Η ζημιά όμως έχει γίνει.  Στο Καζακστάν π.χ. κατέστρεψαν ένα πεδίο πυρηνικών δοκιμών αλλά οι μεγάλες βλάβες έμειναν. Μια απίστευτη φρίκη έχει χαρακτηρίσει την κατάσταση των πληθυσμών, με πενταπλάσιους καρκίνους από την υπόλοιπη χώρα, κάθετη αύξηση καρδιοπαθειών, τύφλωσης, πνευματικών ασθενειών και των γεννήσεων μωρών με παραμορφώσεις (με πόδια χήνας, χωρίς άκρα, μάτια, ακόμα και χωρίς κεφάλι). Από τις πυρηνικές δοκιμές στις ατόλες του Ειρηνικού σε Νέα Ζηλανδία και Αυστραλία μεγάλα ποσά ραδιενέργειας έχουν υπονομεύσει το μέλλον του ωκεανού. Οι πυρηνικές δοκιμές ευθύνονται ίσως και για κλιματολογικές αλλαγές καθώς και για τη δημιουργία σεισμών.

«Χιροσίμα, αγάπη μου»

Μπορεί ο σκηνοθέτης της κλασικής ταινίας «Χιροσίμα, αγάπη μου» Αλέν Ρενέ να πέθανε τον Μάρτιο αλλά ο τελευταίος του 12μελούς πληρώματος του αεροσκάφους B-29 Enola Gay που έριξε την ατομική βόμβα με το παρατσούκλι «Little Boy», ο πλοηγός Theodore van Kirk, και είχε υπερασπιστεί τη χρήση της βόμβας μέχρι και τα 93 του, πέθανε πριν 6 μέρες. Αναπαρήγαγε κι αυτός το μύθο ότι «η βόμβα έσωσε ζωές, αφού η καταστροφή που θα είχε προκληθεί διαφορετικά στην Ιαπωνία θα ήταν τεράστια».

Στα 93 του πέθανε το 2010 από καρκίνο στο στομάχι και ο Τσουτόμου Γιαμαγκούτσι ο μοναδικός Ιάπωνας που είχε επιζήσει και από τις δύο επιθέσεις στη Χιροσίμα, όπου ήταν για δουλειά και στο Ναγκασάκι, όπου επέστρεψε γιατί εκεί κατοικούσε και είχε γίνει το αγαπημένο πρόσωπο όσων ήθελαν να απενοχοποιήσουν τις καταστροφικές επιπτώσεις της ατομικής βόμβας.

Ο Αϊνστάιν που είχε συντελέσει στην κατασκευή της ατομικής βόμβας ζητώντας από τον τότε πρόεδρο της Αμερικής Ρούσβελτ να χρηματοδοτήσει την έρευνα πριν προλάβουν οι Ναζί, αφιέρωσε την υπόλοιπη ζωή του σε ειρηνιστικά και ανθρωπιστικά μηνύματα. Άλλοι τα πήγαν καλύτερα, όπως ο καθηγητής Τζόζεφ Ροτμπλατ, που είχε αποχωρήσει το 1944 από το πρόγραμμα κατασκευής της ατομικής βόμβας και στρατεύθηκε σε ειρηνιστικούς αγώνες, κερδίζοντας το 1995 το Βραβείο Νόμπελ για την ειρήνη.
 
Ποτέ άλλη βαρβαρότητα

Η ρίψη της ατομικής βόμβας επισφράγισε τη βαρβαρότητα του πολέμου, από τον οποίο μόνο ηττημένοι υπάρχουν. Ήταν μια επίδειξη μαζικής καταστροφής με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς. Ήταν μια ήττα του Πολιτισμού, αφού προκάλεσαν τις πιο μαζικές ανθρωποκτονίες που έχουν καταγραφεί στην Ιστορία. Ήταν και μια ήττα της Δημοκρατίας, αφού η τύχη της ανθρωπότητας και του πλανήτη αφήνεται στα χέρια, στις διαθέσεις και στις σκοπιμότητες ελάχιστων, που εντελώς ανέλεγκτα μπορούν να μας οδηγήσουν στον όλεθρο.

Όμως ακόμη και σήμερα, τα πυρηνικά όπλα που υπάρχουν, αρκούν για να καταστρέψουν πολλές φορές τον πλανήτη. Και ενώ οι ισχυροί του πλανήτη διακηρύσσουν τη «μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων», το ενδιαφέρον τους είναι επιλεκτικό. Το Ισραήλ, το Πακιστάν, η Ινδία, έγιναν πυρηνικές δυνάμεις και πολλές άλλες χώρες το επιδιώκουν μέσα από τη λεγόμενη «ειρηνική χρήση» της πυρηνικής ενέργειας, η οποία για έναν ακόμη λόγο είναι επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία και το μέλλον του πλανήτη.

Το Ισραήλ, μάλιστα, δε δίστασε να απαγάγει από την Ιταλία τον θαρραλέο επιστήμονα Mordechai Vanunu, που είχε αποκαλύψει το 1986 τα ισραηλινά σχέδια πυρηνικών όπλων, να τον δικάσει μυστικά και να τον φυλακίσει με την κατηγορία της προδοσίας και της κατασκοπείας.

* Περισσότερα στοιχεία για την υπόθεση αυτή μπορείτε να μάθετε στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα: Whistleblowers: αυτοί που γνώριζαν μυστικά στο οποίο περιλαμβάνεται και μια συνέντευξη του Mordechai Vanunu στο Στέλιο Κούλογλου

Κι αντί να απελευθερωθεί συνολικά ο κόσμος μας από τα Όπλα Μαζικής Καταστροφής, πυρηνικά, χημικά και βιολογικά, έχουν αναπτύξει και «μικρά» πυρηνικά όπλα, που μπορούν να εισχωρήσουν σε μεγάλο βάθος και να καταστρέψουν αποθήκες ή σήραγγες. Ποιος και με τι τρόπο θα ελέγξει τι όπλα χρησιμοποιούνται αυτή τη στιγμή στη Γάζα;

Ποιες έρευνες έχουν γίνει για τις επιπτώσεις στο Ιράκ, που έχει δεχτεί τους μεγαλύτερους βομβαρδισμούς από κάθε άλλη χώρα στην Ιστορία; Μόνο στην επίθεση του 1991 είχαν ριχτεί αεροπορικώς 88.500 τόνοι εκρηκτικά, που ισοδυναμούσαν με 7,5 ατομικές βόμβες σαν της Χιροσίμα.

Και επειδή τα πυρηνικά εργοστάσια οδηγούν κάλλιστα στα πυρηνικά όπλα, το διεθνές οικολογικό και αντιπυρηνικό κίνημα είναι αντίθετο και στη δήθεν ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Γι’ αυτό και επιμένει στο «Όχι στα πυρηνικά, ειρηνικά και πολεμικά». Η ραδιενέργεια δεν γνωρίζει σύνορα. Τα πυρηνικά οπλοστάσια και τα εκατοντάδες πυρηνικά εργοστάσια απειλούν ανθρώπινες ζωές, κρίσιμους περιβαλλοντικούς όρους, την τροφική αλυσίδα όλων των οργανισμών και την ύπαρξη του ίδιου του πλανήτη.
 
Ζούμε το τέλος της απλής λογικής;

Το αμερικανικό Μουσείο Ατομικής Ενέργειας στο Νέο Μεξικό, πωλεί με κυνισμό σκουλαρίκια που ονομάζει «Μικρό Αγόρι» (Little Boy) και «Χονδρό» (Fat Man), σύμφωνα με τις ονομασίες και το σχήμα των ατομικών βομβών που σκόρπισαν το θάνατο και την καταστροφή στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αντίστοιχα. Το μουσείο ανήκει στο αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας αλλά επιχορηγείται από θυγατρική της πολεμικής βιομηχανίας «Lockheed Martin Corp».

Θα μπορούσαν να είναι και σχέδια σε μπλουζάκια της νεωτερικής εποχής.

Πάντως, το γνωστό σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, που τόσο επικρίθηκε, άφηνε το θέμα ανοιχτό. Οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αναφέρονταν ως οι τραγικότερες στιγμές του πολέμου μαζί με το Ολοκαύτωμα, όμως δεν υπήρχε η αναφορά ότι τις ατομικές βόμβες τις έριξαν οι Αμερικανοί, που υπήρχε στο προηγούμενο βιβλίο. Οι επαγγελματίες εθναμύντορες κάθε χρώματος είχαν άλλη στόχευση.
 
* Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος είναι πρώην ευρωβουλευτής και εκπρόσωπος Τύπου των Οικολόγων Πράσινων.