Αυτές τις ημέρες έρχεται συνέχεια στην σκέψη μου ένα όνομα: Ρήγας Φεραίος. Οι λόγοι πολλοί: η πολιτική διαχρονικότητα των κειμένων του, η διεθνιστική τους προσέγγιση, ο Ευρωπαϊσμός του, ότι ήταν προπομπός κορυφαίων αλλαγών, τα δημοκρατικά του ιδεώδη και το ελεύθερο πνεύμα του, αλλά πάνω από όλα, η αστείρευτη επαναστατικότητά του και η έμπλεη διορατικότητά του. Το όνομα αυτό με ώθησε σε μια εκ νέου ανάγνωση των κειμένων του, κάνοντας μια στάση σε ένα διαχρονικό και πρωτοποριακό πολιτικό του σύγγραμμα: «Τα δίκαια του ανθρώπου», ένα επαναστατικό κείμενο που εκδόθηκε το 1797 στη Βιέννη με τίτλο «Νέα πολιτική διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας».

Διαβάζοντας τα, σκέφτηκα να μοιραστούμε μαζί κάποια αποσπάσματα, να κάνω μια επιλογή διατηρώντας όχι μόνο την συγκλονιστική τους επικαιρότητα, αλλά παρέχοντας απαραίτητη γνώση για την λήψη καλύτερων και σοφότερων αποφάσεων, λίγο πριν μπει το ψηφοδέλτιο στον φάκελο και από εκεί στην κάλπη. Γιατί όσο σοβαρή είναι η απόφαση για το ποιο κόμμα ψηφίζουμε, άλλο τόσο καθοριστική είναι η επιλογή μας να βγούμε από το σπίτι και να πάμε στο εκλογικό κέντρο για να ασκήσουμε το δημοκρατικό μας δικαίωμα.

Ο Ρήγας έγραψε ότι όλοι πρέπει να είμαστε ίσοι, ελεύθεροι, σίγουροι για τη ζωή μας, να έχουμε διασφαλισμένη την περιουσία μας και να υπάρχει ισονομία και δικαιοσύνη («να είμαστε όλοι ίσοι και όχι ο ένας ανώτερος από τον άλλο˙ … να είμαστε ελεύθεροι, και όχι ο ένας σκλάβος του άλλου˙ … να είμαστε σίγουροι στη ζωή μας και κανένας να μη μπορεί να μας την πάρει άδικα … την περιουσία που κατέχουμε κανένας να μη μπορεί να μας την αγγίξει, αλλά να είναι δική μας και των κληρονόμων μας… δεν τιμωρείται ο πλούσιος λιγότερο και ο πτωχός περισσότερο για το αυτό σφάλμα, άλλα ίσια ίσια… ο νόμος υπάρχει έτσι ώστε πάντοτε να προστάζει ό,τι πράγμα είναι δίκαιο και ωφέλιμο στη ‘συγκοινωνία’ της ζωής μας και να εμποδίζει εκείνο που μας βλάπτει.»).

Το κληρονομικό δικαίωμα στην πολιτική και στα δημόσια αξιώματα δεν είναι συμβατό με τα δημοκρατικά έθνη («τα ελεύθερα γένη δε γνωρίζουν καμίαν αιτία προτίμησης στις εκλογές τους, παρά τη φρόνηση και την προκοπή˙ δηλαδή ο καθένας, όταν είναι άξιος και προκομμένος για μία δημόσια εργασία, να μπορεί να την αποκτήσει») και η ελευθερία το ατόμου είναι απαραβίαστη, εφόσον αυτή δεν παραβιάζει την ελευθερία του συνανθρώπου του («το ηθικό σύνορο της ελευθερίας είναι τούτο το ρητό: μην κάμνεις στον άλλο εκείνο που δεν θέλεις να σου κάμνουν»).

Η δε κοινωνική αλληλεγγύη οφείλει να συνδράμει στην ίση μεταχείριση και στις δίκαιες και ασφαλείς σχέσεις κράτους-πολίτη («να στοχαζόμαστε πως, όταν πάθει ένας τίποτα κακό, να αγγίζονται όλοι… αυτή η σιγουριά θεμελιώνεται πάνω στην αυτεξουσιότητα τού έθνους, ήτοι όλο το έθνος αδικείται, όταν αδικείται ένας μόνος πολίτης») και αυτή η δικαιοσύνη, στηρίζεται πάνω στη δημόσια λογοδοσία («η αυτεξουσιότητα δεν έχει το κύρος, αν τα όρια των δημοσίων αξιωμάτων δεν είναι φανερά προσδιορισμένα από το νόμο και αν δεν είναι αποφασισμένο ρητά το να δίδουν λογαριασμό όλοι οι αξιωματούχοι»).

Από την άλλη πλευρά, ο λαός πρέπει ορίζει ποιοι θα τον διοικούν και να ασκεί έλεγχο στις πράξεις και τις αποφάσεις τους («ο λαός μόνον μπορεί να προστάζει, και όχι ένα μέρος ανθρώπων ή μία πόλη˙ και μπορεί να προστάζει για όλα χωρίς κανένα εμπόδιο») και δεν μπορεί μια πολιτική εξουσία με τις επιλογές της να υποθηκεύει το μέλλον των επόμενων γενεών («τα πρόσωπα μιας γενιάς δεν δικαιούνται να καθυποτάξουν στους νόμους τους τα πρόσωπα τα οποία θα γεννηθούν μετά από αυτά»).

Οι δε πολιτικοί πρέπει να λογοδοτούν για ό,τι πράττουν και να τιμωρούνται εφόσον εγκληματούν σε βάρος του λαού («τα δημόσια αξιώματα… δεν πρέπει να θεωρούνται ως ξεχωριστές τιμές, μήτε ως ανταμοιβές, αλλά ως χρέη απαραίτητα των πολιτών στο να δουλεύσουν για την πατρίδα τους… τα εγκλήματα των επιτρόπων τού έθνους και των αξιωματούχων ποτέ δεν πρέπει να μένουν ατιμώρητα… όταν σφάλει μεγάλος ή μικρός, ο νόμος τον αντιμετωπίζει άφευκτα κατά το σφάλμα του, ας είναι και ο πρώτος αξιωματούχος»).

Τέλος, η αντίσταση είναι χρέος των ανθρώπων όταν η πολιτική εξουσία τούς συνθλίβει, τούς δυναστεύει ή τούς αδικεί («ο άνθρωπος… τον οποίον θέλουν να καταδυναστεύσουν… έχει δίκιο και άδεια να αντισταθεί με όλη του τη δύναμη, να το αποβάλλει με βία και να μην υποταχθεί… το να αντιστέκεται ο κάθε πολίτης, όταν τον καταθλίβουν και τον αδικούν, είναι αποτέλεσμα των… δικαίων του, γιατί κανένας δεν αντιστέκεται όταν ξέρει πως θα δικαιωθεί με τη συνδρομή του νόμου… όταν η διοίκηση βιάζει, αθετεί, καταφρονεί τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του, το να κάμνει τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επανάσταση, ν’ αρπάξει τ’ άρματα και να τιμωρήσει τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν απ’ όλα τα δίκαιά του και το πλέον απαραίτητο απ’ όλα τα χρέη του»).

Με αυτά τα λίγα αποσπάσματα και με την σκέψη του Ρήγα, ο οποίος οραματίσθηκε έναν καλύτερο, δικαιότερο, περισσότερο ελεύθερο κόσμο, με ισότητα και κοινωνική αλληλεγγύη, λέω να ψηφίσω την Κυριακή. Παραφράζοντας την ρήση του για το ότι «όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά», στις μέρες μας θα λέγαμε ότι όποιος ανεπηρέαστος σκέφτεται, αποφασίζει ορθά. Καλό μας βόλι.