Από το τέλος του 2009 όταν άρχισαν να ακούγονται οι πρώτοι τριγμοί από την «ισχυρή Ελλάδα», που όπως είπαν επίσημα χείλη, θύμιζε τον Τιτανικό, οι Έλληνες άρχισαν να εγγράφονται ομαδικά στα Πανεπιστήμια και ειδικά στις σχολές των Οικονομικών Επιστημών. Πρώτοι ενεγράφησαν οι πολιτικοί και ταυτόχρονα οι δημοσιογράφοι. Οι δύο αυτές ομάδες σε ταχύρυθμα τμήματα τα οποία οργανώθηκαν από τα κοινωνικά δίκτυα, στις καφετέριες και στις ταβέρνες βρέθηκαν μέσα σε χρόνο μηδέν να κατέχουν διδακτορικά τα οποία θα ζήλευαν πολλοί φοιτητές των πιο φημισμένων Πανεπιστημίων του κόσμου.

Ads

 
Τα τραπεζικά ζητήματα μπήκαν επί τάπητος και μετά άρχισαν οι μελέτες για το δημόσιο χρέος, τα δημοσιονομικά, και βέβαια οι φόροι, οι συντάξεις και η νομισματική πολιτική. Όλοι έγιναν ειδικοί και οι καθηγητές οικονομολόγοι εμφανίστηκαν ως οι ήρωες μιας κάστας οι οποίοι κρατούσαν στα χέρια τους το μέλλον της χώρας και των πολιτικών. Η συζήτηση περί ευρώ, δραχμής και εθνικής κυριαρχίας άνοιξε και μαζί άνοιξαν και οι ασκοί του Αιόλου για την ελληνική κοινωνία και οικονομία.
Εν καιρώ ειρήνης, της μακρότερης ειρήνης στην Ευρώπη, με μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και εξάλειψη του ανταγωνισμού Ανατολής Δύσης, η χώρα πτώχευσε δίχως αιδώ, δίχως να έχει προηγηθεί κάτι το συγκεκριμένο, κάτι το ειδικά αρνητικό για την οικονομία της.  Η χρηματοπιστωτική κρίση έφερε τις αγορές σε κατάρρευση και εξαίφνης έγινε γνωστό πως η Ελλάδα είχε τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα και δημόσιο χρέος εκτός ελέγχου.

Το τι έπρεπε να γίνει το 2010 ήταν γνωστό στους ειδήμονες. Δυστυχώς το συμφέρον των πιστωτών προηγήθηκε και η χώρα μπήκε σε ένα χορό οικονομικής προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων οι οποίες περιγράφηκαν ως το Μνημόνιο. Οι συνταγές από τους διεθνείς οργανισμούς και τους επαγγελματίες και ακαδημαϊκούς  οικονομολόγους αποδείχθηκαν  ατελέσφορες και αργά αλλά σταθερά τα πανεπιστήμια των παραθύρων, των ραδιοφώνων και της καφετέριας άρχισαν να παίρνουν το πάνω χέρι.

Αυτοί όμως που πραγματικά έμαθαν οικονομικά πέραν των πολιτικών και των δημοσιογράφων ήταν και είναι οι άνεργοι και οι κλειστές επιχειρήσεις. Εκεί τα ταχύρυθμα μαθήματα ήταν άκρως αποτελεσματικά και η οικονομική θεωρία έδειξε τα δόντια της και την χρηστική της αξία.

Ads

Βέβαια άρχισαν διαμαρτυρίες, συγκεντρώσεις και αντιδράσεις. Πολιτικές καριέρες άρχισαν να χτίζονται και άλλες να αποδομούνται.  Τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα και τζάκια έτριξαν και ανοίχτηκαν οι πύλες της κολάσεως για τα μέλη τους και τους υποστηρικτές τους.

Το παράδοξο αποτέλεσμα της στροφής προς το νέο, το αδοκίμαστο, το ρηξικέλευθο μετά την 25η Ιανουαρίου ήταν πως έχουμε μια κυβέρνηση η οποία αρνείται να κυβερνήσει ή τουλάχιστον αρνείται να αναγνωρίσει το νόημα και ως εκ τούτου τη σημασία της κυβέρνησης. Αν αυτό φαίνεται κάτι το καινοφανές στην πραγματικότητα δεν είναι. Μια σειρά από προηγούμενες κυβερνήσεις ηρνούντο να κυβερνήσουν. Απλά ήξεραν να διεκπεραιώνουν τη ρουτίνα της διακυβέρνησης, όπως και είχαν εθισθεί στο πως να αποκτούν την εξουσία με κάποιους δοκιμασμένους τρόπους μοιράζοντας οικονομικά προνόμια και θέσεις.

Επί σειρά ετών τα οικονομικά επιτελεία των κυβερνήσεων έπαιρναν αποφάσεις ερήμην των ακαδημαϊκών και επαγγελματιών οικονομολόγων. Οι ψηφοφόροι δεν είχαν κανένα λόγο να εμπλακούν με τη «θλιβερή» επιστήμη όπως λέγεται η οικονομική.  Απλά συνέχισαν να κάνουν ό,τι ήξεραν παρά να δοκιμάζουν να αλλάξουν τους τρόπους και τα ήθη της οικονομικής πρακτικής. Αντί να επωφεληθούμε από το χαμηλό επιτόκιο και το σκληρό ευρώ για να επενδύσουμε σε μεσοπρόθεσμες ή και μακροπρόθεσμες παραγωγικές διαδικασίες ήταν πολύ πιο εύκολο να ασχοληθεί κανείς στην Ελλάδα με το εμπόριο και την οικοδομή. Η σπέκουλα στη γη, σε συνδυασμό με τον τουρισμό, η οποία δημιοουργούσε μια συνεχή ζήτηση κατοικιών και γης, έκανε πολλούς Έλληνες πλούσιους δίχως κανέναν ιδιαίτερο κόπο ή ρίσκο.

Η ανάγκη μας έφερε πίσω στα θρανία. Επιτροπές, τεχνικές των διαπραγματεύσεων όπως θεωρία παιγνίων ή απλά εκβιασμοί, απομείωση χρέους, πλεονάσματα και χρεολύσια: μια κουστωδία από έννοιες και πρακτικές που περιγράφουν πια την αγωνία της καθημερινότητάς μας και εμποδίζουν τη σκέψη να αναδείξει με γαλήνη και περισυλλογή νέες και παραγωγικές ιδέες. Όλα τα παραπάνω ως νοήματα είχαν μόνο μία σημασία, την κατάληψη της εξουσίας για τους επαγγελματίες του είδους και για τη μάζα τη δυνατότητα να ελπίζει.

Οι νεοεισαχθέντες στις  ad hoc οικονομικές σχολές βρίσκονται γύρω μας, μέσα στο σπίτι μας με την οθόνη της τηλεοράσεως, του υπολογιστή, των δεκάδων άρθρων σε ιστότοπους  από κάθε γωνιά της γης και με κάθε ιδεολογική και οικονομική απόχρωση διαγκωνίζονται για την προσοχή μας και πολύ περισσότερο για την πίστη μας σε αυτούς. Ζούμε το άγχος και την καταπίεση των σπουδών μας σε ένα ανοιχτό οικονομικό πανεπιστήμιο το οποίο κάθε μέρα μας βομβαρδίζει με νέα, απειλές, προτροπές, ακόμα και με επευφημίες για να συνεχίσουμε είτε την «προσαρμογή», είτε την αντίσταση.

Ο χρόνος για την αποφοίτηση πλησιάζει. Οι οιονεί καθηγητές πολιτικοί και εμείς όλοι οι μαθητές βρισκόμαστε στην αρχή μιας μεγάλης απόφασης ή κάτω από μιαν αφόρητη νοσταλγία για όσα χάθηκαν ανεπιστρεπτί. Οι σπουδές μας έγιναν σε κατάσταση ανάγκης, θυμού και απογοήτευσης. Δεν έχουμε καθαρή εικόνα ούτε των φίλων ούτε των εχθρών. Οι Εταίροι μας δείχνουν να ανήκουν σε μια άλλη οικονομική σχολή από αυτήν που φοιτούμε εμείς. Ίσως έχουμε άλλες προτεραιότητες και ανάγκες από αυτούς. Ό,τι και να συμβαίνει η αποφοίτηση πλησιάζει τάχιστα και ο πραγματικός κόσμος εκεί έξω οσονούπω μας περιμένει.

* O Νικόλαος Α. Μπινιάρης είναι συγγραφέας