Μείζονες κοινωνικές αδικίες ονομάζω αυτές που προκαλούνται από τον θεμελιώδη ταξικό διαχωρισμό της κοινωνίας σε κυρίαρχες τάξεις από τη μια μεριά και σε υποτελείς τάξεις από την άλλη.

Ελάσσονες κοινωνικές αδικίες ονομάζω αυτές που δημιουργούνται μέσα στο μπλοκ των κυριαρχούμενων υποτελών τάξεων. Αυτές οι ελάσσονες κοινωνικές αδικίες προκαλούνται:

Πρώτον, από την φυσική ανισομερή ισχύ που έχουν τα διάφορα κοινωνικά στρώματα και κοινωνικές ομάδες που μετέχουν στο μπλοκ των υποτελών τάξεων και ταυτόχρονα παίρνουν μέρος σε μείζονα και ελάσσονα παίγνια κοινωνικού ανταγωνισμού. Αυτά τα παίγνια δεν διεξάγονται μόνο σε σχέση με τις κυρίαρχες τάξεις (μείζονα), αλλά και σε σχέση με τα άλλα μέλη του μπλοκ των υποτελών τάξεων (ελάσσονα). Εδώ μπορεί να γίνει η εξής σημαντική παρατήρηση:

Η ισχύς, ποτέ και σε καμία περίπτωση, δεν κατανέμεται ομοιόμορφα στο κοινωνικό σώμα. Αυτή η παρατήρηση είναι θεμελιωδώς σημαντική γιατί, ανάμεσα στα άλλα, υπονοεί ότι ποτέ δεν θα υπάρξει μία ιδανική κατάσταση στην οποία, τελειωτικά, η δικαιοσύνη ή η ισότητα δεν θα απειλούνται από κανέναν και με κανένα τρόπο.

Δεύτερον, από τη στρατηγική των κυρίαρχων τάξεων που είναι συστατικό στοιχείο της το να διαιρεί και να προκαλεί έριδες στο μπλοκ των υποτελών τάξεων. Άρα , οι ελάσσονες κοινωνικές αδικίες είναι, σε τελευταία ανάλυση, ενταγμένες μέσα στο σχέδιο κυριαρχίας των κυρίαρχων τάξεων.

Επομένως, στο βαθμό που οι υποτελείς τάξεις θα ήθελαν να εκπονήσουν ένα σχέδιο ανατροπής της κυριαρχίας των κυρίαρχων τάξεων, θα έπρεπε ταυτόχρονα να εκπονήσουν και ένα σχέδιο υπέρβασης των ελασσόνων αδικιών, προκειμένου να αποκτήσουν την αναγκαία ενότητα, υπερβαίνοντας έτσι στην πράξη τις έριδες και την καχυποψία που γεννούν οι ελάσσονες αδικίες μέσα στο μπλοκ των υποτελών.

Αν αυτή η υπέρβαση δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί σε μεγάλη ή τελική κλίμακα χωρίς την ανατροπή του συστήματος κυριαρχίας, ωστόσο πρέπει να δημιουργηθεί μια ειλικρινής και τίμια τάση προς την κατεύθυνση της υπέρβασης, ήδη μέσα σε συνθήκες κυριαρχίας. Σε αυτό το σημείο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί οι πονηριές των περισσότερο προνομιούχων κοινωνικών ομάδων μέσα στο μπλοκ των υποτελών τάξεων, πονηριές που έχουν μάθει καλά στο παιχνίδι του γενικευμένου κοινωνικού ανταγωνισμού στα πλαίσια του καπιταλισμού, θα είναι υπαρκτές και συνεχείς.    
 
Όταν χιλιάδες εξεγερμένων πολιτών αποδοκιμάζουν την ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ

Μετέχοντας στην εξέγερση των πλατειών του 2011, στην πλατεία Συντάγματος, ένοιωσα τεράστια έκπληξη, στα όρια του σοκ, όταν επανειλημμένα, σε κάθε εμφάνιση του μπλοκ της ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ στην πλατεία, αυθόρμητα, όλοι σχεδόν οι χιλιάδες κόσμου των εξεγερμένων πολιτών, γιουχάιζαν, με μεγάλη ένταση και σε χρονική έκταση, τη ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ.

Αυτό το εκπληκτικό φαινόμενο θα ήταν λάθος να αποδοθεί σε μια απλή μνησικακία των άλλων κοινωνικών στρωμάτων και κοινωνικών ομάδων του μπλοκ των υποτελών τάξεων. Ότι δηλαδή κακοπληρωμένοι του ιδιωτικού, αλλά και του δημόσιου τομέα, καθώς και η πολυπληθέστερη κοινωνική ομάδα, αυτή των ανέργων, ζηλεύουν και νοιώθουν μνησίκακα αισθήματα για τους καλοπληρωμένους, σχετικά με τους άλλους, υπαλλήλους της ΔΕΗ, εκτονώνοντας έτσι τα μικρόψυχα αισθήματα τους.

Αντίθετα, προτείνω να σκεφθούμε τις εξής δύο υποθέσεις:

– Μεγάλο μέρος των πολιτών αντιλαμβάνεται ότι οι συνδικαλιστές του δημόσιου τομέα και των ΔΕΚΟ, ιδιαίτερα οι υψηλόβαθμοι, ανήκουν σε ένα είδος εργατικής αριστοκρατίας που ενδιαφέρεται να αυξήσει το εισόδημα της, το γόητρο και την ισχύ της.

– Οι αντιθέσεις μεταξύ των μελών των υποτελών τάξεων έχουν σμιλευθεί στα βάθη της κοινωνίας, στις διαπροσωπικές επαφές και σχέσεις, είτε αυτές συνάπτονται στα πλαίσια επαφών καθήκοντος (π.χ. με εφορία – εφοριακούς) είτε αυτές αφορούν στενότερες σχέσεις (π.χ. σχέσεις γνωστών και φίλων). Εκεί ακριβώς, σε τέτοιες διαπροσωπικές σχέσεις, έχει σχηματιστεί και ένα φορτίο πάθους.

Για παράδειγμα, το γόητρο έχει σημασία στα πλαίσια του ανταγωνισμού ανάμεσα στα μέλη των υποτελών τάξεων. Και τέτοιο γόητρο έχει σημασία όταν επιδεικνύεται. Η τέτοια επίδειξη, με τη σειρά της, γεννά αντίδραση και η συνέχιση της γεννά πάθη.
 
Η περίπτωση της ΑΔΕΔΥ και η σιωπή του ΣΥΡΙΖΑ

Τον Δεκέμβριο του 2014, οι άνεργοι, σύμφωνα με τα επίσημα (υποτιμημένα) στοιχεία, ήταν περισσότεροι από 1.200.000. Από αυτούς επιδοτείται ένα ποσοστό λιγότερο από το 15%. Πρόκειται για μια κατάσταση που είναι στον πυρήνα αυτού που αποκαλούμε ανθρωπιστική κρίση.

Από την άλλη, λίγες μέρες μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, η ΑΔΕΔΥ ζήτησε από τον αρμόδιο υπουργό αυξήσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων. Σε συνθήκες εξαιρετικής στενότητας των δημόσιων πόρων και όταν όλοι οι διαθέσιμοι πόροι πρέπει να διοχετευθούν στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, για παράδειγμα με επέκταση των επιδομάτων ανεργίας, η τέτοια συμπεριφορά της ΑΔΕΔΥ δείχνει μια τέλεια έλλειψη κοινωνικής αλληλεγγύης. Μάλλον πρόκειται για μια καθαρά ανάλγητη συμπεριφορά.

Τα ίδια ισχύουν και στην περίπτωση της ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ που διεκδίκησε καθημερινά «τροφεία» έξι ευρώ, στα πλαίσια των συλλογικών συμβάσεων. Δεν είναι αλήθεια ότι οι άνεργοι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τέτοια τροφεία;     

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι δυνατόν να σιωπά απέναντι σε τέτοιες συμπεριφορές. Το κυριότερο είναι να αποφασίσει αν πραγματικά επιδιώκει μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή. Γιατί η επιδίωξη της μεγάλης κοινωνικής αλλαγής σημαίνει προσπάθεια για τη δημιουργία μιας μεγάλης κοινωνικής συμμαχίας που θα εδράζεται τουλάχιστον σε δύο βασικούς πυλώνες:

– Μια πραγματική κοινωνική αλληλεγγύη μεταξύ των υποτελών τάξεων, στρωμάτων και ομάδων

– Ένα νέο κοινωνικό υπόδειγμα το οποίο ήδη, από τώρα, θα σκιαγραφείται και θα πραγματοποιείται. Και η κοινωνική δικαιοσύνη, αναμφίβολα, δεν μπορεί παρά να είναι βασικό συστατικό αυτού του νέου κοινωνικού υποδείγματος.

Επομένως:
 
Η πρόταση προς τον ΣΥΡΙΖΑ

Η πρόταση μου είναι ο ΣΥΡΙΖΑ να τερματίσει την σιωπή του και να εμπλακεί ενεργά και εντελώς συνειδητά στο πεδίο των κοινωνικών ανταγωνισμών και συγκρούσεων που αφορούν το μπλοκ των υποτελών τάξεων, στη κατεύθυνση της πραγματικής αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης: Για παράδειγμα, να ζητήσει από όλους τους εργαζομένους που προβαίνουν σε διεκδικήσεις, ένα ποσοστό 50 έως 90% αυτών που θα κερδίζουν από τις διεκδικήσεις αυτές να κατευθύνεται σε έναν κουμπαρά για την ανακούφιση των ανέργων. Εννοείται ότι στην περίπτωση του 90% θα ανήκουν τυχόν διεκδικητικές επιτυχίες από περιπτώσεις σαν της ΑΔΕΔΥ και της ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ. Αυτά ανεξάρτητα από τις πιέσεις που πρέπει να ασκηθούν στο κράτος για την κάλυψη των ανέργων*1.

Η πρόταση αυτή σε κάποιους θα φαίνεται ουτοπική. Αν όμως η μεγάλη κοινωνική αλλαγή δεν είναι και εκείνη ουτοπία, πρέπει τότε να βρούμε τα ίχνη της, ήδη, από τώρα!

Σημειώσεις

*1 Η γνώμη μου είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να υποστηρίξει, σαν στρατηγικό του αίτημα, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
 
* Ο Γιάννη Φωτιάδης είναι οικονομολόγος και μέλος του τμήματος Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ