Το εγχείρημα της  Μαριναλέντα, τ’ Απεράθου και της Ροτζάβα. Το βιβλίο του Γιώργου Κολέμπα Ο Σύγχρονος Κοινοτισμός από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων κλείνει έναν κύκλο που ξεκίνησε ο συγγραφέας με το πρώτο δοκίμιό του την Τοπικοποίηση: από το παγκόσμιο στο τοπικό, συνεχίστηκε με την Κοινωνικοποίηση: η διέξοδος από τις συμπληγάδες του κρατισμού και της ιδιωτικοποίησης (μαζί με τον Βασίλη Γιόκαρη) και ακολούθησε ο Ανθρωπολογικός τύπος της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης (μαζί με τον Γιάννη Μπίλλα), καθώς και το κείμενο Η οικονομία της μετάβασης στην άμεση δημοκρατία, στο συλλογικό βιβλίο Η άμεση δημοκρατία στον 21ο αιώνα

Ads

Με το τελευταίο του βιβλίο ο συγγραφέας επιδιώκει να συμβάλλει στο διάλογο για την μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική κοινωνία προβάλλοντας τον κοινοτισμό ως αναγκαίο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης ξεκινώντας από τώρα, από τη σημερινή πραγματικότητα του αδιεξόδου της συστημικής κρίσης και της κοινωνικής ερημοποίησης που βιώνουμε, στο δρόμο προς μια ευτοπική κοινωνική ανασυγκρότηση.

 
Ο συγγραφέας επιχειρεί μια εμπεριστατωμένη ιστορική αναδρομή στον κοινοτισμό τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, ξεκινώντας, για πρακτικούς λόγους, από τον ύστερο Μεσαίωνα και φτάνοντας ως τις μέρες μας, με δεδομένη όμως τη θέση του ότι ο κοινοτισμός υπάρχει από τότε που υπάρχει και ο άνθρωπος.

image

Ads

Παρουσιάζονται ενδιαφέρουσες περιπτώσεις κοινοτισμού στην Ευρώπη πριν και μετά την επικράτηση των καπιταλιστικών σχέσεων – Δημοκρατία του Μάιντς, Κομμούνα του Παρισιού, Κολεκτίβες της Ισπανίας κ.ά.–, αλλά και στον ελληνικό χώρο από το ύστερο Βυζάντιο – Κομμούνα της Θεσσαλονίκης – μέχρι σήμερα, όταν ο Καλλικράτης κατήργησε κι αυτή ακόμα τη νομική-διοικητική έστω ύπαρξη της κοινότητας. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ομοσπονδία των Ζαγοροχωρίων, στα χωριά του Πηλίου και τ’ Αμπελάκια με τον πρώτο συνεταιρισμό, αφού, δείχνουν τον δρόμο που μπορούν να επιλέξουν οι σημερινοί πολίτες: «Να αυτοοργανωθούν σε συντροφιές και να αυτοδιοικηθούν με άμεση δημοκρατία στους δήμους-τοπικές ενότητες-κοινότητες, μεταβάλλοντας τον σημερινό θεσμό της περιφέρειας σε ουσιαστική ομοσπονδία δήμων», ώστε να καταλήξουμε στη νέα οικουμενικότητα ως παγκόσμια «κοινότητα των κοινοτήτων».

 
Στη συνέχεια παρουσιάζεται το κοινοτικό πνεύμα και το κίνημα του κοινοτισμού στην Ευρώπη σήμερα. Εδώ θεωρείται σημαντική η συμβολή της εξέγερσης του Μάη του 68, που απαίτησε «την κατάργηση κάθε ιεραρχίας σε όλα τα επίπεδα» και τάραξε το καπιταλιστικό σύστημα. Παράλληλα οελευθεριακός κοινοτισμός και ο Μπούκτσιν, το πρόταγμα της αυτονομίας του Καστοριάδη και τα διαφορετικά κοινωνικά κινήματα και εναλλακτικά συνεργατικά εγχειρήματα μετά το 68 – με τα θετικά τους και τα αρνητικά τους – διαμορφώνουν ένα ιδεολογικό πλαίσιο στο οποίο μπορεί να πατήσει ο σύγχρονος κοινοτισμός. Γνωρίζοντας, λοιπόν, το παλιότερο,  αλλά και το πρόσφατο παρελθόν του κοινοτισμού και επιβεβαιώνοντας την ιστορική του ύπαρξη, εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για το σήμερα και θεμελιώνεται η δυνατότητά του να υπάρξει στο μέλλον.
 
Κοινοτισμός και άμεση δημοκρατία
 
Ο κοινοτισμός, σύμφωνα με τον συγγραφέα, υπαγορεύεται και από τη βιολογία του ανθρώπινου είδους, ως λογικού όντος, που έβλεπε πάντα τα πλεονεκτήματα του «συνυπάρχειν», «συμβιώνειν», «συμπράττειν» και «συναποφασίζειν».

Το ζητούμενο πλέον είναι η διαπαιδαγώγηση στη συνεργατικότητα, η αλληλεγγύη και η κριτική στην ιδιοτέλεια και τον εγωισμό, μέσα από τη δημιουργία κατάλληλων συλλογικών θεσμών και δομών, στα πλαίσια των οποίων η ανάπτυξη κοινοτικού πνεύματος επιτυγχάνεται με την καθιέρωση νέου αξιακού συστήματος, νέας ηθικής, νέου πολιτιστικού προτύπου ξεπερνώντας τον κοινωνικό δαρβινισμό.

Επίσης συνδέεται με την υπό διαμόρφωση πρόταση της αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης στο κοινωνικό πολιτισμικό πεδίο, με την κοινωνική-αλληλέγγυα-συνεργατική οικονομία στο οικονομικό πεδίο. Στο δε πολιτικό με τους θεσμούς της άμεσης δημοκρατίας, που στις σημερινές συνθήκες δε μπορεί παρά να εφαρμοσθεί με κύτταρο την χωρική κοινότητα (υπαίθρου ή αστικής) και ένα σύστημα ανακλητών συμβουλίων συνεχίζοντας στα ανώτερα επίπεδα των συνοικιών, των δήμων και περιφερειών.

 
Σήμερα και λόγω της κρίσης που ήρθε για να μείνει, ο κοινοτισμός έχει ήδη επανέλθει και διαμορφώνεται με τη συλλογική υπόσταση των «κοινοτήτων του αγώνα» και των «κοινοτήτων του κινδύνου». Άνεργοι, φτωχοί εργαζόμενοι, ανειδίκευτη εργατική τάξη και νεολαία, ηλικιωμένοι, φθίνοντες μικρομεσαίοι αγρότες, μικροεπιχειρηματίες, γυναικεία κινήματα, οικολογικά κινήματα, κινήματα αυτοχθόνων και μειονοτήτων, μετανάστες, δηλαδή η κοινωνία των «από κάτω», που βρίσκονται σε κίνδυνο και είναι τα θύματα της παγκοσμιοποίησης.
 
Στον παραλογισμό αυτής της κατάστασης, ο συγγραφέας προτείνει ένα ξεκίνημα με όσο το δυνατό περισσότερους θεσμούς άμεσης δημοκρατίας. Συμμετοχή των πολιτών, συνελεύσεις, συναποφάσεις για τις συνθήκες ζωής, την οικονομία, το περιβάλλον, την υγεία, τον πολιτισμό, χωρίς έλεγχο από μια κεντρική εξουσία και χωρίς ιεραρχία.
 
Σε τέτοια εγχειρήματα κοινοτισμού και στα κοινωνικά κινήματα, ο ιστός που συνθέτει έναν άλλο κόσμο είναι οι κοινοτικές σχέσεις, οι οποίες μάλιστα καθιστούν δυνατή τη μάθηση, την ίαση και την παραγωγή χωρίς να αναπαράγουν τα πρότυπα του συστήματος. Τα παραδείγματα πολλά, ευτυχώς. Το μισό βιβλίο παρουσιάζει, με ιστορική σειρά, εγχειρήματα απ’ όλο τον κόσμο που συνδιαμόρφωσαν και συνδιαμορφώνουν το σημερινό κίνημα του κοινοτισμού: Το οικοχωριό Λας Γαβιότας (Κολομβία), η Μαριναλέντα (Ισπανία), τ’ Απεράθου (Νάξος), το Ζαπατίστικο κίνημακαι η επέκτασή του στη Νότια Αμερική, ο κοινοτισμός των ιθαγενών λαών, η κουρδική δημοκρατική αυτονομία στην περιοχή της Ροχάβα στη Β. Συρία, καθώς και οικοκοινότητες και κοινότητες ενδιαφερόντων στην Ελλάδα.
 
Το βιβλίο, λοιπόν, αυτό αποτελεί πολύτιμο εργαλείο τόσο θεωρητικό, όσο και – κυρίως – στην πράξη. Με σαφή λόγο και ξεκάθαρη δομή μας ταξιδεύει στο χρόνο και τους χώρους του κοινοτισμού και με την ελπίδα ότι η μελλοντική κοινωνική χειραφέτηση θα στηριχθεί στο πνεύμα του κοινοτισμού, μας ωθεί να δράσουμε μέσα από λαϊκές συνελεύσεις, ομάδες παρέμβασης, αυτοδιαχειριζόμενους χώρους, ΤΟΠΙΚΑ, ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ, ΑΜΕΣΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ.
 
* Η κ. Μαρία Τεχνοπούλου είναι εκπαιδευτικός