Ο Ντε Γκωλ (ακόμα μια φορά) είχε δίκιο. Η θέση της Μεγάλης Βρετανίας δεν ήταν και δεν είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Περίπου 40 χρόνια μετά, ο αγγλικός λαός κάνει την ίδια διαπίστωση και το εξέφρασε μόλις του δόθηκε η ευκαιρία. Ας σημειώσουμε ότι το «όχι» θα ήταν ακόμα πιο μαζικό, πιθανώς συντριπτικό, αν δεν υπήρξε η τραγική δολοφονία της Κοξ, και αν δεν είχαν επιδοθεί όλες οι ελίτ στην γνωστή μιντιακή τρομοκρατία που γνωρίσαμε και εμείς, στο περσινό μας δημοψήφισμα.

Η άποψη του μεγάλου Γάλλου πολιτικού ήταν πως πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να αναπτύξει ρίζες πριν προσπαθήσει να βγάλει τα πολλά φύλλα. Αυτές οι ρίζες ήταν λογικό, σε εκείνη την μεταπολεμική περίοδο να αναπτυχθούν γύρω από τον νέο τότε Γάλλο-Γερμανικό άξονα. Ήταν επίσης λογικό να εδραιωθεί στη βάση μιας πολιτικής που θα επιδίωκε την οικονομική ανάπτυξη, με μια ισορροπία που δεν θα απέκλειε τη μεσαία τάξη. Συμφωνούμε-διαφωνούμε σε ιδεολογικό επίπεδο, όλα αυτά είχαν μια λογική και γι’ αυτό η «επιχείρηση ΕΕ» τράβηξε το δρόμο της.

Σήμερα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Δεν υπάρχει Γάλλο-Γερμανικός άξονας, αλλά μονοκρατορία της ενωμένης πλέον Γερμανίας μαζί με τους δορυφόρους που απέσπασε από την καταρρέουσα πρώην Σοβιετική Ένωση. Δεν υπάρχει πλέον βιομηχανικός καπιταλισμός, τα κέρδη του οποίου διανέμονται άνισα μεν, αλλά με κάποιες θετικές επιπτώσεις για την μεσαία τάξη δε. Υπάρχει νεοφιλελεύθερη επιβολή μιας ελίτ που εδράζει σε ευρωπαϊκούς θεσμούς, τους οποίους η συντριπτική πλειοψηφία των  ευρωπαίων  πολιτών δεν γνωρίζει καν. Υπάρχει κυρίως μια εξοντωτική πολιτική λιτότητας, που φτωχοποιεί με καλπάζουσα ταχύτητα το σύνολο της κοινωνίας, πλην μιας νέας κάστας του 1%. Η κάστα που ελέγχει το τρίγωνο χρήμα-ΜΜΕ-πολιτικό σύστημα. Και βέβαια, που κατέχει δεσπόζουσα θέση στους θεσμούς της ΕΕ.

Η απόσυρση της Μεγάλης Βρετανίας μπορεί εντούτοις να φανεί χρήσιμη αν βγάλουμε τα δέοντα συμπεράσματα. Κατά την άποψή μου είναι δυο τα σημαντικά.

Το πρώτο είναι πως ο κόσμος δεν θέλει πλέον αυτή την «Ευρώπη». Το βάζω σε εισαγωγικά διότι δεν πρέπει να συγχέουμε Ευρώπη και ΕΕ. Η πρώτη είναι μια γεωγραφική, ιστορική, πολιτισμική ενότητα η οποία υπήρχε πριν την ΕΕ και θα συνεχίσει να υπάρχει, ακόμα και αν αυτή εκλείψει. Το μήνυμα αυτό είχε ήδη δοθεί ξεκάθαρα με το Γαλλικό και το Ολλανδικό «όχι» στο κακώς ονομαζόμενο «Ευρώ-σύνταγμα». Το Διευθυντήριο της ΕΕ βούλωσε τα αυτιά του και πέρασε τα μέτρα που απορρίφθηκαν δημοκρατικά από το «παράθυρο» της Συνθήκης της Λισαβόνας, χωρίς «επικίνδυνες» εκλογές.

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι η πραγματική Ευρώπη δεν χωράει στους υπάρχοντες θεσμούς της ΕΕ. Η απόσυρση της Μεγάλης Βρετανίας δεν οφείλεται βέβαια αποκλειστικά στην απόρριψη της νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Αλλά σε ευρύτερους ιστορικούς, πολιτισμικούς, γεωστρατηγικούς, οικονομικούς και πολλούς άλλους λόγους (εξάλλου ο Ντε Γκωλ απέρριπτε την ενσωμάτωση της ΜΒ πολύ πριν τον νεοφιλελεύθερο παροξυσμό).  Η οπτασία των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», στο πρότυπο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, που προτάσσεται από κάποιους, βασίζεται σε μια επικίνδυνη  ιστορική μυωπία. Τι σχέση έχει ο Λετονός έμπορας με τον Καλαβρέζο αγρότη; Τι σχέση έχει ο Έλληνας μικροπωλητής στο Περιστέρι με τον εισαγωγέα στο Άμστερνταμ;  Τι κοινές αναφορές έχουν; Από πού θα αντλήσουν τους ιδρυτικούς μύθους, απαραίτητοι για την εδραίωση οποιασδήποτε κοινωνικής οντότητας; Ας το πούμε λοιπόν ξεκάθαρα: δεν υπάρχει ΜΙΑ Ευρώπη. Υπάρχουν πολλοί λαοί, με την δική τους διακριτή ιστορία. Και αυτοί οι λαοί παραμένουν αφοσιωμένοι στη δική τους χώρα, την δική παράδοση, την δική τους ταυτότητα. Εξάλλου είναι χρήσιμο να ρίξουμε μια ματιά στην Ιστορία. «Ενωμένη Ευρώπη» δεν υπήρξε ποτέ, παρά μόνο υπό την μορφή της Αυτοκρατορίας, στρατιωτικά επιβαλλόμενης: ρωμαϊκή αυτοκρατορία, πρόσκαιρη Ναπολεόντεια αυτοκρατορία και ακόμα πιο βραχύβια Χιτλερική αυτοκρατορία. Δυστυχώς ή ευτυχώς, μόνο το μοντέλο της αυτοκρατορίας μπορεί να «ενώσει» θεσμικά τους ευρωπαϊκούς λαούς.

Οι περισσότεροι ευρωπαίοι πολίτες θέλουν οι χώρες τους να συσφίξουν τις σχέσεις τους. Όχι όμως να τους φορεθεί ένας πολιτικός ζουρλομανδύας. Διαφαίνεται πλέον ξεκάθαρα πως ήταν λάθος η απότομη διεύρυνση της ΕΕ με ένα σύστημα που επιδιώκει να μορφοποιήσει κάθε κράτος σε ένα μοναδικό και ενιαίο μοντέλο.

Φοβάμαι πως οι τεχνοκράτες, που δεσπόζουν στους ευρω-θεσμούς, πάλι δεν θα ακούσουν τα μηνύματα αυτά. Αν τα άκουγαν εξάλλου, μήπως θα έπρεπε να παραιτηθούν, όπως έκανε ο Κάμερον;

Εμείς, ως Χώρα και ως Κοινωνία, πρέπει να τα μελετήσουμε προσεκτικά. Να έχουμε επίγνωση των (περιορισμένων) δυνάμεών μας. Αλλά να μην πέσουμε ποτέ στην παγίδα του ΤΙΝΑ*

* Ο Οδυσσέας Βουδούρης είναι ιατρός, Μέλος του Συντονιστικού της Κοινωνίας Πρώτα

*  TINA: There Is No Alternative