Ο ανεπανάληπτος Ρόμπερτ Φισκ, που μόλις μας άφησε, ήταν ίσως ο κορυφαίος δημοσιογράφος και πολεμικός ανταποκριτής του κόσμου. Σίγουρα ο πιο διαβασμένος, ο πιο ανήσυχος και με την πιο οξεία, κριτική ματιά για τις δυτικές εξουσίες αλλά και την κατάντια της διεθνούς δημοσιογραφίας. Είχα την τύχη να τον παρουσιάσω σε μερικά από τα ντοκιμαντέρ του Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα, όπως το γνωστό «Εδώ Αφγανιστάν»(2001) για τα ψέματα των ΜΜΕ στον πόλεμο.
 
Πέντε χρόνια αργότερα βρεθήκαμε στο σπίτι του, στην αγαπημένη του Βηρυτό. Ένα κλασικό δημοσιογραφικό διαμέρισμα, λιτό, με μια μεγάλη βιβλιοθήκη στον τοίχο, σημειώσεις και βιβλία στοιβαγμένα παντού. Ήταν το 2006. αμέσως μετά τον πόλεμο στο Λίβανο και την ισραηλινή επίθεση, ενώ ο ίδιος είχε πριν λίγους μήνες εκδώσει το βιβλίο του με τον ειρωνικό τίτλο (η λεπτή ειρωνεία και το χιούμορ ήταν διάχυτα στα γραπτά του): The Great War for Civilisation The Conquest of the Middle East(«ο Μεγάλος Πόλεμος για τον Πολιτισμό, η Κατάκτηση της Μέσης Ανατολής»). 
 
Είμαι σίγουρος ότι αν ζούσε και τον ρωτούσα για τη χθεσινή τρομοκρατική επίθεση στη Βιέννη, θα μου έλεγε 2 πράγματα. Ότι φυσικά η επίθεση είναι αποτρόπαια, αλλά μην ξεχνάμε και την άλλη επίθεση την ίδια μέρα, στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ, όπου τουλάχιστον 22 άνθρωποι δολοφονήθηκαν. Την ευθύνη είχε πάρει το Ισλαμικό Κράτος, του οποίου συμπαθών εμφανίζεται ότι ήταν και ο δράστης στη Βιέννη. Γιατί άραγε δίνουμε μεγαλύτερη αξία στη ζωή των Δυτικών από αυτήν των Αφγανών; Όταν μάλιστα το σημερινό χάος στο Αφγανιστάν σχετίζεται άμεσα με την πολεμική εμπλοκή των ΗΠΑ και των συμμάχων τους; 
 
Το άλλο που θα μου απαντούσε, χωρίς αμφιβολία, είναι ότι την επίθεση στη Βιέννη την περίμενε. Όχι φυσικά ότι θα γινόταν αναγκαστικά τρομοκρατική επίθεση στην Αυστρία, την τάδε μέρα και ώρα. Αλλά ότι έχουμε μπει σε ένα φαύλο κύκλο βίας με τον μουσουλμανικό κόσμο, για τον οποίο η Δύση έχει σοβαρότατες ευθύνες. Άλλωστε στη γαλλική έκδοση του βιβλίου του, είχε γράψει έναν προφητικό πρόλογο, 10 χρόνια πριν τις σφαγές στο Charlie Hebdo και μετά στο Μπατακλάν, τη ντισκοτέκ του Παρισίου. Ο πρόλογος λοιπόν τελείωνε με τη φράση  «προσέξτε». Και τον είχα ρωτήσει για αυτό. 
 
«Το 1993 έκανα μια σειρά από ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση, ταξιδεύοντας από τη Βηρυτό ως τη Βοσνία. Και μπήκα στη μουσουλμανική Βοσνία, η οποία είχε καταστραφεί από τους χριστιανούς Σέρβους που πολεμούσαν ενάντια στους μουσουλμάνους. Και στο τμήμα αυτό της ταινίας, ακούγομαι να λέω: “Όταν βλέπω πράγματα σαν αυτό, αναρωτιέμαι τι επιφυλάσσει σε εμάς ο μουσουλμανικός κόσμος. Ίσως θα έπρεπε να τελειώνω όλα τα ρεπορτάζ μου με τη λέξη προσέξτε”. Και είπα αυτά τα λόγια στις 11 Σεπτεμβρίου του 1993,  8 χρόνια πριν αυτό το μίσος εκδηλωθεί με το διεθνές έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα, στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον. 
 
Έχοντας γράψει ένα βιβλίο 1300 σελίδων, το οποίο πάει πίσω 100 χρόνια στην ιστορία των σχέσεων της Δύσης και των Μουσουλμάνων, είμαι εντυπωσιασμένος από τη συγκράτηση που έχουν δείξει οι τελευταίοι απέναντι στη Δύση. Παρά τις δύο τρομοκρατικές επιθέσεις στο Λονδίνο και τα εγκλήματα της 11ης Σεπτεμβρίου. Αλλά δεν μαθαίνουμε.  Και, εννοώ , ξέρετε αυτό το καλοκαίρι ήμουν στην Κάνα και κοιτώντας τα παιδιά που σκοτώθηκαν από τους Ισραηλινούς- παίρνω το Ισραήλ ως τμήμα της Δύσης αφού έτσι υποστηρίζει- ήξερα ότι στην Κάνα 10 χρόνια πριν, είχαμε μια μαζική σφαγή που κόστισε τη ζωή 106 πολιτών, από τους οποίους τα μισά ήταν παιδιά. Σκοτώθηκαν από τον ισραηλινό στρατό. 
 
Οπότε όταν μια βόμβα εκρήγνυται σε κτίρια ή δυτικούς σταθμούς τρένων λέμε πως δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γιατί μισούν τις αξίες μας, δεν τους αρέσει η δημοκρατία. Και πολλές φορές στο παρελθόν έχουμε πάει να προσφέρουμε στους Άραβες δημοκρατία και ελευθερία. Οι Βρετανοί πρόσφεραν στο Ιράκ ελευθερία το 1922(όταν κατέπνιξαν την εξέγερση των Ιρακινών εναντίον της αποικιοκρατίας-ΣΣ)  και ο Ναπολέων πήγε στην Αίγυπτο τον 18ο αιώνα, να προσφέρει στους Αιγυπτίους ελευθερία. Ήρθαμε στον Β παγκόσμιο πόλεμο στον Λίβανο και τη Συρία και στο Ιράν να τους προσφέρουμε ελευθερία. Λατρεύουμε να τους προσφέρουμε ελευθερία! 
 
Και η αλήθεια είναι πως σε πολλούς από τους Άραβες θα τους άρεσε λίγη από αυτή την ελευθερία. Θα τους άρεσε ένα πακέτο από ανθρώπινα δικαιώματα σαν αυτά που προβάλουν τα δυτικά σούπερ μάρκετ, στην Αθήνα, στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στην Ουάσιγκτον. Αλλά θέλουν ένα άλλο είδος ελευθερίας: την ελευθερία από εμάς και αυτή δεν έχουμε σκοπό να τους τη δώσουμε. 
 
Οι δυτικές στρατιωτικές δυνάμεις μας τώρα, είναι 32 φορές μεγαλύτερες, σε αντιστοιχία πληθυσμού, απ’ ότι οι σταυροφόροι του 12ου αιώνα. Και ρωτάμε μετά: «Γιατί μας μισούν;» Εξαιτίας των αξιών μας, απαντάμε. Μα ο λιβανέζικος στρατός δεν είναι στο Παρίσι, ο αιγυπτιακός στρατός δεν είναι στην Αθήνα, ο ιορδανικός στρατός δεν είναι στο Λονδίνο, ο αλγερινός στρατός δεν είναι στην Ουάσιγκτον. Εμείς έχουμε πάει σε αυτούς και μετά ρωτάμε:  ποιο είναι το πρόβλημα;»
 
Ο Ρόμπερτ είχε καλύψει ως πολεμικός ανταποκριτής τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και τον είχα ρωτήσει για τον -τότε- καταζητούμενο Οσάμα Μπιν Λάντεν, τον επικεφαλής της Αλ Κάιντα, που είχε συναντήσει. Η απάντηση του ήταν επίσης προφητική, για το μέλλον της ισλαμικής τρομοκρατίας και το Ισλαμικό Κράτος, που δεν είχε ακόμη εμφανιστεί: 
 
«Όσο επικεντρωνόμαστε στην κακιά και απαίσια Αλ Κάιντα, δεν επικεντρωνόμαστε σε αυτό που κάνουμε λάθος. Ρώτησα μια παλαιστινιακή οικογένεια της οποίας ο γιος εξερράγη με εκρηκτικό μηχανισμό, πάνω σε μια αμερικανική εφοδιοπομπή στο Ιράκ. Ήταν ένας από τους βομβιστές αυτοκτονίας. (Δημοσιεύσαμε στην εφημερίδα μου τη φωτογραφία του στην μπροστινή σελίδα για να αγαπήσουμε την εικόνα του εχθρού. Εδώ είναι, αυτός είναι ο τύπος κλπ)  Και ρώτησα το θείο του αν ήταν η Αλ Κάιντα και μου είπε: «όχι δεν είναι η Αλ Κάιντα, δεν είναι μια οργάνωση, είναι μια έμπνευση, μια πνευματική ιδέα». 
 
Και αυτό είναι το επίτευγμα του Οσάμα Μπιν Λάντεν: δημιούργησε μια κατάσταση όπου άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν καμία σύνδεση με την οργάνωση του- ίσως να έχουν κάποιοι κάποια σύνδεση, αλλά  δεν χρειάζεται- παίρνουν την απόφαση να προσχωρήσουν στο ρεύμα αυτό . Οι Αμερικάνοι μπορούν ακόμα να ψάχνουν για τον Οσάμα Μπιν Λάντεν. Δεν έχει σημασία αν τον πιάσουμε. Είναι άσχετος τώρα με την εξέλιξη της ιστορίας.. Αφού οι πυρηνικοί επιστήμονες δημιούργησαν την ατομική βόμβα, θα μπορούσαμε να πάμε να συλλάβουμε όλους τους πυρηνικούς επιστήμονες, αλλά η ατομική βόμβα υπάρχει. Και η Αλ Κάιντα τώρα υπάρχει. Έχει δημιουργηθεί το θηρίο». 
 
Περισσότερα για τη ζωή του, εδώ. Προσεχώς, θα δημοσιεύσω τη συζήτηση που είχαμε για τη διεθνή δημοσιογραφία, τα ψέματα στον πόλεμο και την ειρήνη.
 
ΥΓ: Τον Μάιο, το τελευταίο Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στη Θεσσαλονίκη, πήρε την εξαιρετική πρωτοβουλία να προβάλλει ένα ντοκιμαντέρ όπου πρωταγωνιστεί ο Φισκ και επίσης να οργανώσει μια διαδικτυακή συζήτηση  μαζί του. Η έναρξη, μεθαύριο, του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, είναι ίσως μια καλή ευκαιρία να ξαναθυμίσει αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο.