Για τον παγανισμό, την ανάγκη πανστρατιάς εναντίον του νεοναζισμού, τη σιωπή της Εκκλησίας, τους μητροπολίτες που τάσσονται υπέρ της Χρυσής Αυγής, τη «θεωρία των δύο άκρων». Συνέντευξη του Σταύρου Ζουμπουλάκη
 

Ads

Σήμερα, Δευτέρα, στις 19:00 το απόγευμα, στο  αμφιθέατρο Παπαρρηγοπούλου, στη Νομική Σχολή οργανώνεται μια ξεχωριστή και ιδιαίτερα σημαντική εκδήλωση, με θέμα τη Χρυσή Αυγή. Η ιδιαιτερότητα και η σημασία της εκδήλωσης δεν προκύπτει μόνο από την επικαιρότητα και τον τίτλο («Ο νεοναζιστικός παγανισμός και η Ορθόδοξη Εκκλησία»), αλλά και τον οργανωτή και τους ομιλητές. Oργανωτής είναι το ίδρυμα «Άρτος Ζωής», ένα ίδρυμα με μεγάλο κύρος στον τομέα των βιβλικών μελετών, σε διεθνές επίπεδο (ψυχή του, για πολλά χρόνια, υπήρξε ο αξέχαστος Σάββας Αγουρίδης — σε άλλη ευκαιρία, στα «Ενθέματα», θα μιλήσουμε για τη επιστημονική και εκδοτική συνεισφορά του Άρτου). Και ομιλητές, ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος, ο π. Βασίλειος Θερμός, ο Σταύρος Γιαγκάζογλου και ο Σταύρος Ζουμπουλάκης. Θεωρούμε σημαντικό, και χαρμόσυνο, ότι φωνές, από τον χώρο του χριστιανισμού, και μάλιστα τέτοιας βαρύτητας, συστρατεύονται στον αγώνα κατά του νεοναζισμού και της Χρυσής Αυγής. Συζητήσαμε για την εκδήλωση με τον πρόεδρο του Δ.Σ. του «Άρτου Ζωής» Σταύρο Ζουμπουλάκη, και ζητήσαμε δύο δηλώσεις για το ζήτημα από τον μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού Ιγνάτιο και τον καθηγητή της Θεολογικής του ΑΠΘ Πέτρο Βασιλειάδη. Τους ευχαριστούμε, και τους τρεις, για την πρόθυμη ανταπόκρισή τους.
 
Η εκδήλωση ξεχωρίζει λόγω του θέματός της: είναι, αν δεν κάνω λάθος, η πιο πολιτική εκδήλωση του «Άρτου Ζωής». Πώς καταλήξατε σε αυτή την απόφαση;

Πρόκειται, πράγματι, για μια ιδιαίτερη εκδήλωση. Και είναι αλήθεια ότι στο Διοικητικό Συμβούλιο προβληματιστήκαμε, επειδή ο Άρτος Ζωής κάνει άλλου τύπου εκδηλώσεις. Ωστόσο, θεωρώ ότι μια τέτοια πρωτοβουλία, ενώ αρχικά μπορεί να ξαφνιάζει, πηγάζει από την καρδιά του βιβλικού χαρακτήρα του Ιδρύματος. Η βιβλική σκέψη και παράδοση είναι πρωτίστως, διαρκώς και αδιαλείπτως εναντίον του παγανισμού. Ο παγανισμός είναι μια έννοια ευρύτερη της ειδωλολατρίας: δεν είναι είναι η αφελής θρησκεία της λατρείας των ξοάνων και των ειδώλων· είναι το ρίζωμα στην τοπικότητα, είναι η αυτοχθονία, η λατρεία της Γης και της Φυλής, του αίματος, η έξαρση της φυσικής ρώμης. Για τη βιβλική παράδοση, τελικά, ο παγανισμός είναι η βία, η διάκριση των ανθρώπων σε δικούς μας και ξένους, φίλους και εχθρούς. Ο παγανισμός είναι διαρκώς παρών στην Ιστορία και αποτελεί πειρασμό στον οποίο ενέδωσαν πολλές φορές και οι χριστιανοί. Η πιο ακραία μορφή παγανισμού στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι ο ναζισμός του 20ού αιώνα.

Θεωρήσαμε λοιπόν ότι ως βιβλικό ίδρυμα είχαμε την υποχρέωση να κάνουμε μια εκδήλωση εναντίον της βίαιης και αιματηρής μορφής του παγανισμού, που εκφράζεται σήμερα με τη Χρυσή Αυγή. Δεν θελήσαμε να βολευτούμε, κάνοντας μια εκδήλωση εν γένει για τον παγανισμό ή εν γένει για τον ναζισμό. Γιατί αυτά τα δύο σήμερα στην Ελλάδα εκφράζονται με συγκεκριμένο τρόπο, από μια συγκεκριμένη οργάνωση, τη Χρυσή Αυγή. Είναι λοιπόν μια εκδήλωση για τη Χρυσή Αυγή, μια εκδήλωση, εννοείται, εναντίον της Χρυσής Αυγής.

Έχεις από καιρό εκφράσει την άποψη ότι η αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής αποτελεί πρωτεύον ζήτημα για τη δημοκρατία και τον πολιτισμό μας — θυμίζω το άρθρο σου «Ζοφερή νύχτα», κύριο άρθρο στο τεύχος 1854 (Μάιος 2012) της «Νέας Εστίας».

Η Χρυσή Αυγή δεν είναι ένα ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα· είναι ένα ναζιστικό κόμμα, που δρα ως εγκληματική συμμορία. Δεν έχουμε κάτι ανάλογο στην Ευρώπη σήμερα, και αυτό συμβαίνει επίσης για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Υπάρχουν, αυτή τη στιγμή, οι κοινωνικές και ιδεολογικές προϋποθέσεις να μετεξελιχθεί η Χρυσή Αυγή σε μαζικό φασιστικό κόμμα, με έναν σκληρό ναζιστικό πυρήνα. Αυτό συνιστά πολύ μεγάλο κίνδυνο. Δεν είναι βέβαιο ότι θα τα καταφέρει. Ωστόσο, ανεξάρτητα από το αν τα καταφέρει ή όχι, είναι φανερό ότι ήδη δηλητηριάζει την πολιτική και ιδεολογική ζωή του τόπου. Βλέπουμε δηλαδή ότι σε σημαντικά ζητήματα, όπως η εξωτερική πολιτική, η μετανάστευση, η ιθαγένεια, η δικαιοσύνη, η Χρυσή Αυγή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό, το κλίμα.

Πώς πιστεύεις λοιπόν ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη Χρυσή Αυγή;

 Απαιτείται μια πανστρατιά, δεν πρέπει η αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής να γίνει μια μονομαχία αναρχοαυτόνομων και ναζιστών. Ανοίγω μια παρένθεση: Μου έκανε εντύπωση ότι το Σάββατο, στην πορεία του Πολυτεχνείου, δεν άκουσα συνθήματα κατά της Χρυσής Αυγής — ή μπορεί να φωνάχτηκαν κάποια, που μου διέφυγαν, αλλά δεν ήταν σε καμιά περίπτωση τα κυρίαρχα. Υπήρχε δηλαδή μια αδράνεια των οργανώσεων και των κομμάτων της Αριστεράς, που λένε τα ίδια και τα ίδια. Ενώ λοιπόν θα περίμενε κανείς ότι στη φετινή πορεία το αντιναζιστικό θα αναδεικνυόταν ως πρώτο, ή έστω ένα από τα πρώτα θέματα, δεν έγινε κάτι τέτοιο.

Χρειάζεται λοιπόν μια ευρύτατη συστράτευση, στην οποία, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να παίξει σοβαρό ρόλο ο συντηρητικός πολιτικός και πνευματικός κόσμος. Σε αυτή τη γραμμή, θεωρώ ότι ο παράγοντας που μπορεί κατεξοχήν να απονομιμοποιήσει τη Χρυσή Αυγή είναι η Εκκλησία. Όχι όμως με μισόλογα και «ήξεις αφήξεις». Αν ο Αρχιεπίσκοπος, η Ιεραρχία προέβαιναν σε μια βαρυσήμαντη, διαγγελματικού τύπου, ρητή και ονομαστική καταδίκη της Χρυσής Αυγής –και όχι γενικά και αφηρημένα του ρατσισμού– αυτό θα της τραβούσε το χαλί κάτω από τα πόδια, θα την απονομιμοποιούσε ιδεολογικά και ηθικά.

Μέχρις στιγμής όμως δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο…

 Πράγματι, η Εκκλησία της Ελλάδος δυσκολεύεται να το κάνει, και αυτό σχετίζεται πρωτίστως με την ιστορία της. Από τον Εμφύλιο και μετά, ταυτίζεται με το κράτος των εθνικοφρόνων, και μάλιστα με τις πιο ακραίες εκφάνσεις του μετεμφυλιακού, δεξιού, αστυνομικού, αυταρχικού κράτους. Στη δικτατορία συνεργάζεται πλήρως με το καθεστώς, αποτελεί μέρος του συστήματος, ενώ στη μεταπολίτευση είναι ο μόνος θεσμός που δεν γνώρισε αποχουντοποίηση. Και ο Σεραφείμ, που εγκαθιδρύεται από τον Ιωαννίδη, θα εμφανιστεί ως οιονεί αντιδικτατορικός, ως εκείνος που ανέτρεψε τον εκλεκτό της Χούντας Ιερώνυμο. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που η Εκκλησία, όχι μόνο η ελληνική αλλά οι χριστιανικές Εκκλησίες γενικά, σωπαίνουν, παζαρεύουν ή συνεργάζονται ανοιχτά με ακροδεξιές ή και καθαρά φασιστικές οργανώσεις και ιδεολογίες. Έχοντας διαρκώς ένα μέτωπο απέναντι στον κομμουνισμό και τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» –δικαίως, θα έλεγα, αφού, εκτός όλων των άλλων, δίωξε την Εκκλησία όπου επικράτησε–, οδηγήθηκαν να συνταχθούν με τους φασίστες. Στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, για να αναφέρουμε δύο δικτατορίες του ευρωπαϊκού Νότου, που έπεσαν μαζί με την ελληνική, από τον φόβο των κομμουνιστών, η Καθολική Εκκλησία συνεργάστηκε με τον Φράνκο και τον Σαλαζάρ.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία, λοιπόν, για να μπορέσει να αντιπαρατεθεί με τη Χρυσή Αυγή πρέπει να κάνει μια αυτοκριτική τομή. Πρέπει επίσης να αναθεωρήσει τη σχέση της με την πολιτική. Ναι μεν δεν πρέπει να πολιτεύεται, με την έννοια του επηρεασμού και της χειραγώγησης των ανθρώπων υπέρ του ενός ή του άλλου κόμματος, έχει όμως την υποχρέωση να καταθέτει τη μαρτυρία του Ευαγγελίου στην κοινωνία, και άρα, εν προκειμένω, να πάρει ρητή θέση ενάντια στον νεοναζισμό.
Θα έπρεπε λοιπόν η Εκκλησία να πάρει θέση και για το Μνημόνιο;
 Όχι για το Μνημόνιο καθαυτό και το τεχνικά οικονομικό περιεχόμενό του. Πρέπει όμως να πάρει θέση για τους ανθρώπους που χάνουν τις δουλειές τους, που υποφέρουν, για τη φτώχεια — για κοινωνικά ζητήματα δηλαδή που έχουν έντονη ηθική διάσταση. Δεν είναι δουλειά της Εκκλησίας να μπει σε τεχνικές λεπτομέρειες για επιτόκια, ανακεφαλαιοποιήσεις και δόσεις· δεν ξέρει να το κάνει, και θα το κάνει και λάθος. Υποχρεούται όμως να μιλήσει για τις κοινωνικές συνέπειες του Μνημονίου. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, και πολύ περισσότερο, υποχρεούται να μιλήσει και για τη Χρυσή Αυγή, μια οργάνωση βίας και αίματος, ριζικά και ρητά αντιχριστιανική — στη Μαύρη Βίβλο της Χρυσής Αυγής του Δημήτρη Ψαρρά υπάρχει ολόκληρο κεφάλαιο επ’ αυτού, με δικά της κείμενα, που αποδεικνύουν τον αντιχριστιανισμό της.
 
Επίσης, στην Εκκλησία της Ελλάδος υπάρχουν συγκεκριμένοι μητροπολίτες, που δεν σιωπούν απλώς, αλλά τοποθετούνται υπέρ της Χρυσής Αυγής.

 Έχουμε τρεις επισκόπους, τον Αιγιαλείας και Καλαβρύτων Αμβρόσιο, τον Πειραιώς Σεραφείμ και τον Κονίτσης Ανδρέα, οι οποίοι έχουν πάρει, έργω και λόγω, θέση υπέρ της Χρυσής Αυγής. Ο Πειραιώς βέβαια δεν έχει εκφραστεί ρητά υπέρ της Χρυσής Αυγής. Στο Αστυνομικό Τμήμα όμως, όταν πήγε να καταθέσει συμπληρωματικά στοιχεία για τη μήνυσή του εναντίον τού Corpus Christi, βρέθηκε μαζί με τέσσερις βουλευτές της Χρυσής Αυγής: τον Πολύβιο Ζησιμόπουλο, τον Παναγιώτη Ηλιόπουλο, τον Ευστάθιο Μπούκουρα και τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο, Χρήστο Παππά. Ο ίδιος ο μητροπολίτης βέβαια λέει ότι… ήταν απλή σύμπτωση. Μα δεν μπορεί τέσσερις βουλευτές να ήξεραν από μόνοι τους ότι θα πήγαινε στο Αστυνομικό Τμήμα και να τον περίμεναν στην πόρτα! Οι άλλοι δύο, οι μητροπολίτες Αμβρόσιος και ο Ανδρέας, έχουν εκφραστεί ρητά υπέρ της Χρυσής Αυγής. Ο πρώτος δίνει οδηγίες στους Χρυσαυγίτες από την ιστοσελίδα του να αποφεύγουν «κάποιες ανωφελείς ακρότητες», ώστε να «είναι περισσότερον ωφέλιμοι» και να «καταστούν μια γλυκειά ελπίδα για τον απελπισμένο πολίτη»∙ ο δεύτερος έχει αποκαλέσει τους Χρυσαυγίτες «τα παιδιά τα καλά, τα αγωνιστικά», δίνοντάς τους την ευχή να «αντικαταστήσουν τις μαύρες μπλούζες με γαλάζιες και άσπρες μπλούζες».

Πέρα από τους αρχιερείς, έχουμε πολλούς ιερείς, καθώς και μοναχούς, οι οποίοι συνεργάζονται με τη Χρυσή Αυγή σε διάφορες ενορίες, προτρέπουν στους πιστούς να την ψηφίσουν και να συμπαραταχθούν μαζί της. Και, από την άλλη, έχουμε τη στάση του Αρχιεπισκόπου και της Ιεραρχίας, που διστάζουν να τοποθετηθούν ξεκάθαρα. Όταν όμως, και μάλιστα από στόματα βουλευτών της Χρυσής Αυγής, ξεχειλίζει το μίσος, ο ρατσισμός, η βία, η βαρβαρότητα, η Εκκλησία δεν μπορεί να κάνει ότι δεν ακούει και δεν βλέπει. Θα το ξαναπώ: η υπόθεση αυτή δεν σηκώνει μισόλογα, του τύπου «είμαστε κατά της βίας, από όπου κι αν προέρχεται». Η Εκκλησία έχει μπροστά της μια ευκαιρία: καταδικάζοντας τη Χρυσή Αυγή, θα επανατοποθετήσει με θετικό τρόπο τον εαυτό της μέσα στην κοινωνία.

Πριν κλείσουμε, θα ήθελα να θέσω ένα θέμα που έχει συζητηθεί πολύ: τη «θεωρία των δύο άκρων».

 Πιστεύω ότι η θεωρία των δύο άκρων, όπως διατυπώνεται σήμερα στην Ελλάδα, ταυτίζοντας τη ναζιστική βία με βίαιες συμπεριφορές ομάδων της Αριστεράς, είναι εκατό τοις εκατό λάθος: ενισχύει και νομιμοποιεί τη Χρυσή Αυγή και τη ναζιστική βία.

Ωστόσο, εκτιμώ ότι η άρνηση της θεωρίας των δύο άκρων, δεν πρέπει να μας οδηγήσει αναδρομικά, όπως κάνουν πολλοί σοβαροί επιστήμονες και φίλοι, σε μια άρνηση των κοινών χαρακτηριστικών σταλινισμού και φασισμού, ιστορικά. Η θεωρία της Χάννα Άρεντ για τον ολοκληρωτισμό, την οποία εγώ προσωπικά δέχομαι, μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τον χαρακτήρα αυτών των καθεστώτων, με όλες τις ιστορικές διαφορές τους. Άλλωστε, όταν στεγάζεις κάποια φαινόμενα κάτω από μια γενική έννοια, δεν σημαίνει και ότι τα ταυτίζεις — και στο εσωτερικό του φασιστικού φαινομένου, ο ιταλικός φασισμός και ο γερμανικός ναζισμός διαφέρουν πάρα πολύ.

Τέλος, το γεγονός ότι είμαστε κατά της θεωρίας των δύο άκρων, επειδή είναι επικίνδυνη πολιτικά, επειδή ενισχύει τον ναζισμό και τη Χρυσή Αυγή σήμερα, δεν σημαίνει επ’ ουδενί ότι πρέπει να κάνουμε υποχωρήσεις στο ζήτημα της νομιμότητας, των κανόνων της δημοκρατίας, του δικαίου. Πρέπει να είμαστε σταθερά εναντίον των ενεργειών που παραβιάζουν το δίκαιο, και όταν προέρχονται από την πλευρά της Αριστεράς ή των κινημάτων. Και, ταυτόχρονα, δεν μπορούμε βέβαια, σε καμιά περίπτωση, να λέμε ότι «τα δύο άκρα ταυτίζονται». Γιατί αυτό ανοίγει τον δρόμο στον ναζισμό, στη Χρυσή Αυγή.

Να κλείσουμε, όπως αρχίσαμε: με την αυριανή εκδήλωση του «Άρτου Ζωής».

Η εκδήλωση δεν γίνεται μόνο για την «τιμή των όπλων», για να φανεί δηλαδή ότι κάποιοι χριστιανοί είναι ενάντιοι στη Χρυσή Αυγή, ούτε βέβαια για να αισθανθούμε ότι εμείς μιλήσαμε και έχουμε τη συνείδησή μας ήσυχη. Έχουμε τη φιλοδοξία να ασκήσουμε, με τη μικρή μας δύναμη, μια πίεση στη διοικούσα Εκκλησία να τοποθετηθεί. Πρέπει να πολλαπλασιαστούν αυτές οι ενέργειες, από ιερείς και πιστούς, από ενορίες, περιοδικά και θρησκευτικούς οργανισμούς, από παντού. Ο Αρχιεπίσκοπος και η Ιεραρχία πρέπει να οδηγηθούν να πάρουν θέση.
 
Τη συνέντευξη πήρε ο Στρατής Μπουρνάζος για το enthemata.wordpress.com

Ο νεοναζιστικός παγανισμός και η Ορθόδοξη Εκκλησία
Εκδήλωση του «Άρτου Ζωής» αύριο Δευτέρα, στις 19.00
Το ΄Ιδρυμα «Άρτος Ζωής», σε συνεργασία με το ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών σας προσκαλούν σε εκδήλωση με θέμα: «Ο νεοναζιστικός παγανισμός και η Ορθόδοξη Εκκλησία».
Ομιλητές: μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως ΄Ανθιμος, π. Βασίλειος Θερμός, θεολόγος, ψυχίατρος, Σταύρος Γιαγκάζογλου, θεολόγος, σύμβουλος του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Σταύρος Ζουμπουλάκης, πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος «΄Αρτος Ζωής».
Η εκδήλωση γίνεται αύριο Δευτέρα, 26 Νοεμβρίου, ώρα 19.00 μ.μ., στο Αμφιθέατρο Παπαρρηγοπούλου, στη Νομική Αθηνών (Σόλωνος)