Η κλιματική αλλαγή είναι ασφαλώς μια πραγματικότητα ενώ σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της  Παγκόσμιας Τράπεζας, ο τομέας «νερό» κρίνεται ως τομέας «υψηλού ρίσκου» απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτό ερμηνεύεται από το γεγονός ότι  ο τομέας-νερό επηρεάζει οριζόντια άλλους εξαρτώμενους τομείς:   από την διαθεσιμότητα πόσιμου νερού μέχρι την γεωργία, την υγεία, την ποιότητα του περιβάλλοντος, τον τουρισμό και γενικότερα τα  κοινωνικο-οικονομικά αγαθά, τις υπηρεσίες  και την ευημερία των κοινωνιών. Η IPCC (Intergovernmental Panel for Climate Change) υποστηρίζει ότι « ακόμη και στις εύρωστα οικονομικά χώρες με την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης νερού, οι αρνητικές συνέπειες στην  βιώσιμη ανάπτυξη εξ’αιτίας της κλιματικής αλλαγής είναι αναπόφευκτες». Ήδη σ’ αυτές τις χώρες δημιουργούνται  χρηματοδοτικές δομές όπως ειδικά  Ταμεία ( Security funds,Vulnerability funds, Climate Investment fund) με σκοπό την αντιμετώπιση περιβ/κών – οικονομικών συνεπειών.   

Στις  χώρες που βρίσκονται σε οικονομική κρίση οι επιπτώσεις συνδέονται ευθέως με την όξυνση της κρίσης ( αύξηση κόστους τροφής, ενεργειακού κόστους, αύξηση δαπανών υγείας ), την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και κυρίως με τη φτώχεια.  Είναι σαφής η διαπίστωση της Έκθεσης της Παγκόσμιας Τράπεζας σχετικά με το ότι « οι  χώρες με οικονομική κρίση θα πληγούν νωρίτερα και περισσότερο»

Η Ελλάδα και γενικότερα οι  Μεσογειακές Χώρες πλήττονται σε μεγάλο βαθμό από την κλιματική αλλαγή. Στην Ελλάδα, οι  κύριες επί μέρους απειλές σε σχέση με το νερό συνοψίζονται στα εξής:

– Κοινωνικές συγκρούσεις εξ’αιτίας της μείωσης των υδάτινων αποθεμάτων : μείωση αγροτικής γής, επισφάλεια αγροτικής παραγωγής λόγω ξηρασιών/πλημμυρών, αύξηση τιμών αγροτικών προϊόντων, μείωση πρωτογενούς παραγωγής. Επιπλέον η ακαταλληλότητα εδαφών λόγω υφαλμύρινσης των υπόγειων νερών οδηγεί σε συνολική μείωση του παραγωγικού τομέα ( πρωτογενούς και μεταποίησης). Ήδη σε περιοχές όπως η Αν.Πελοπόνησος και η Θεσσαλία καταγράφονται τέτοιες πιέσεις.
– Επιπτώσεις στον τουρισμό: Σύμφωνα με την UNEP (United Nations Environmental Programme), η  Ελλάδα θα είναι «ένας από τους   χαμένους» σε σχέση με τον τουρισμό και την κλιματική αλλαγή,  με δυσκολίες που εντοπίζονται  στην τήρηση αξιοπρεπούς τουριστικής υποδομής, στην διαθεσιμότητα νερού, στην αύξηση και αντιμετώπιση των πυρκαγιών, στην  επαν- εμφάνιση νοσημάτων ( κυρίως λοιμωδών), στις μεταβολές της μορφολογίας των ακτών και επομένως των τουριστικών υποδομών  κ.λ.π.
– Επιπτώσεις στις υποδομές διαχείρισης νερού ( συστήματα διανομής, αρδευτικά δίκτυα,  συστήματα επεξεργασίας αποβλήτων, ενεργειακά συστήματα ). Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει απρόβλεπτα την διαθεσιμότητα και τις απαιτήσεις νερού και επομένως την δυνατότητα ικανοποίησης από τις υπάρχουσες υποδομές. Στην Ελλάδα προωθούνται με σθένος τα φαραωνικά υδροηλεκτρικά έργα. Έχει συνυπολογισθεί άραγε η μείωση της παροχής των ποταμών  και η οικονομική βιωσιμότητα τέτοιων έργων, πέραν των άλλων οικολογικών και κοινωνικών συνεπειών.
– Επιπτώσεις στο επίπεδο υγείας  και αύξηση  υγειονομικών δαπανών. Οι μεταβολές των υδρολογικών συνθηκών προκαλούν άμεσες επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών όπως εμφάνιση ασθενειών, επιδράσεις στην ψυχική υγεία, στις υποδομές υγείας και έμμεσες όπως τοπικές μεταβολές στην  οικολογία του νερού- μετατόπιση υδατογενών ασθενειών, προβλήματα στα διατροφικά προϊόντα, υπερ-φόρτωση αποχετευτικών συστημάτων ( Kabat et al., 2003, Dialogue on water and climate).
– Ένταση μεταναστευτικού εξ’αιτίας «περιβαλλοντικών μεταναστών» και ακολούθως αύξηση για ικανοποίηση υγειονομικών συνθηκών ( παροχή ασφαλούς ποσότητας και ποιότητας νερού).

Όλα τα παραπάνω πέραν του ότι υποβαθμίζουν την ζωή «τώρα και μετά», αποτιμώνται και ως οικονομικά μεγέθη. Στην Ελλάδα της μνημονιακής εποχής συνθλίβονται τα πάντα και ιδιαίτερα το περιβάλλον και η ποιότητα ζωής των πολιτών με νομοσχέδια που παρακάμπτουν την περιβαλλοντική νομοθεσία και προωθούν την υπερεκμετάλλευση των υδάτινων ( και άλλων) φυσικών πόρων. Στη σύγκρουση μεταξύ αναγκαίων δράσεων περιβ/κής πολιτικής και μικρο-μεγάλων συμφερόντων κερδίζει το δεύτερο.  

Αν συνυπολογίσουμε την απουσία κάθε στρατηγικού σχεδίου ( και το οποίο όφειλε να έχει ήδη επιχειρησιακό χαρακτήρα) και την υιοθέτηση μοντέλων προσανατολισμένων στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα τότε το τρίπτυχο κλιματική αλλαγή-υδάτινοι πόροι- οικονομική κρίση, οδηγεί μονοσήμαντα στη δραματική απόκλιση από συνθήκες ευημερίας. Και βέβαια ουδεμία σχέση έχουν όλα αυτά με την προωθούμενη «πράσινη» και τώρα με την «γαλάζια» ανάπτυξη.  Στην πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ ( OECD,Greece at glance, Policies for a sustainable recovery ) ένα από τα προτεινόμενα εργαλεία για την ανάσχεση(?) της κρίσης είναι « η ενίσχυση της πράσινης φορολογίας». Να πληρώνουν, για παράδειγμα, οι χρήστες του νερού ( της εναπομείνασας ποσότητας και ποιότητας) ανεξαρτήτως κοινωνικο-οικονομικής θέσης τους και άρα ετεροβαρώς και προνομιακά για κάποιους, να διευκολύνεται η πρόσβαση σε ένα δημόσιο-κοινωνικό αγαθό τη στιγμή μάλιστα που τίποτε «πράσινο ή γαλάζιο» εξισωτικό σχέδιο δεν υπάρχει ούτε σαν ιδέα.

*Η Ιφιγένεια Κάγκαλου είναι Καθηγήτρια Οικολογίας στην Πολυτεχνική Σχολή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης