Η περίπτωση του αδικοχαμένου Βαγγέλη Γιακουμάκη που “συγκλόνισε το πανελλήνιο” είχε τον χαρακτήρα της υπερβολής. Κάθε απώλεια νέου ανθρώπου είναι τραγική και αφήνει για την οικογένειά του δυσαναπλήρωτο κενό. Η ενοχική σταυροφορία, όμως, που ακολούθησε ανέδειξε την ανωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας σε κάθε ρατσιστικό φαινόμενο.

Το bullying είναι παλιό όσο ο άνθρωπος. Δεν είναι παρά μια μορφή ρατσισμού που ανθεί στα σχολεία από την αθωότητα της άγνοιας των διαφορών και καρπίζει με τη σαδιστική επιβολή του νόμου του ισχυρότερου και πέρα από τα πανεπιστημιακά έδρανα. Όλοι τη βιώσαμε λίγο – πολύ σε ρόλο θύματος ή θύτη, αν και παλιά δεν την ονοματίζαμε έτσι.

Ο κάθε διαφορετικός, όποιος ξεπερνούσε τις κοινωνικές νόρμες της κάθε εποχής, ήταν πάντα θύμα εκείνων που αρχικά από άγνοια κι έπειτα από καλά κρυμμένα συμπλέγματα μειονεξίας τρομοκρατούσαν ψυχολογικά ή σωματικά τον πιο αδύναμο. Από τους πειραματισμούς ένταξης με ευφάνταστο βασανισμό ζώων [κάποτε πετάλωναν τις γάτες(!) με καρυδότσουφλα], τις “αθώες” φάρσες στον δύσμορφο, χαζό, ή το “φυτό” της τάξης του δημοτικού στις σεξιστικές επιθέσεις κατά των πρώτων φοιτητριών στα πανεπιστήμια, το bullying αποτελεί τον καθρέφτη της κοινωνικής προκρούστειας κλίνης που αποκόπτει βιαίως ό,τι αποκλίνει από τους εκάστοτε κανόνες. Τα καψώνια στον στρατό αποτελούσαν πάντα τρόπο “εκπαίδευσης” του μάχιμου “αληθινού” άνδρα, ενώ οι γυναίκες εφάρμοζαν πιο ύπουλους τρόπους στιγματισμού, από τη διαπόμπευση της “πουτάνας” στην ανυποληψία της ανέραστης.

Ο σχολικός εκφοβισμός δεν είναι παρά η προθέρμανση για τη μάχη για μια θέση δουλειάς ή το καλύτερο κοινωνικό στασίδι, ενώ συχνά εκείνοι που καταγγέλλουν το φαινόμενο είναι οι ίδιοι που εφαρμόζουν στον εργασιακό τους χώρο αντίστοιχες μεθόδους επιβίωσης. Η διαφορά είναι πως παλαιότερα οι “διαφορετικοί” μάθαιναν να κρύβονται και οι γονείς και οι δάσκαλοι δεν παρενέβαιναν στα σχολικά νταηλίκια.

Η βία ήταν πάντα ενσωματωμένη στο παιδικό παιχνίδι, από τον πετροπόλεμο και τις μάχες με ξεχασμένα πυρομαχικά μέχρι τις αυτοσχέδιες ομαδοποιήσεις για παράλογες αφορμές (από τη γειτονιά, μέχρι την προτίμηση σε κάποιον σταρ) κι αλίμονο στον ανέντακτο. Σε μια ηλικία που όλοι θέλουν απεγνωσμένα να ενταχθούν, μοναδική διέξοδος φάνταζε η φυγή με κάθε μέσον και ο θάνατος ηρωική έξοδος.

Το φαινόμενο υπήρχε πάντα, σήμερα όμως είναι πιο φανερό. Το Διαδίκτυο εκπαιδεύει σε πιο ευφάνταστους, νέους τρόπους εκφοβισμού, καλύπτει με ανωνυμία τους θρασείς, ενώ νομιμοποιεί με φονικά βίντεογκεϊμ τη χρήση βίας, ηρωοποιεί με τις καθημερινές ειδήσεις τον δυνατό, έτσι που στην πραγματική ζωή είναι πολύ πιο εύκολο το παιχνίδι να μεταστραφεί και οι θύτες να γίνουν θύματα.

“Όλοι είμαστε Βαγγέλης”, δηλώναμε περήφανα στα social media κι έπειτα ανακηρυχθήκαμε αυτόκλητοι δικαστές και εκτελεστές μεταφέροντας την κρητική βεντέτα στα Γιάννενα και απαιτώντας το λιντσάρισμα των “ενόχων”. Αναρωτιέμαι γιατί δεν είχε παρατηρηθεί η ίδια φιλαλληλία για την περίπτωση της 15χρονης στην Αμάρυνθο, που το 2005, κατά τη διάρκεια καταλήψεων, βιάστηκε σε σχολικό κτήριο από συμμαθητές, ενώ συμμαθήτριες βιντεοσκοπούσαν τη σκηνή. Μήπως δεν μπορέσαμε να ταυτισθούμε με αυτό το στυλ του bulling επειδή το κορίτσι ήταν βουλγαρικής καταγωγής και τα καλόπαιδα δικά μας; Ή μήπως δεν αποτελούσε εκπαίδευση στο bullying από τους γονείς στα παιδιά η βίαιη απόσπαση της σημαίας στις παρελάσεις από τα χέρια αριστούχων με πρόσχημα την ιθαγένεια;

Από την άλλη, είναι ή δεν είναι bullying το κλείσιμο και η καταστροφή των πανεπιστημιακών κτηρίων από μια ελάχιστη μειοψηφία, που με τη βία επιβάλλεται στους πολλούς για την ακίνδυνη προβολή των απόψεών τους; Αν ορίσουμε το bullying ως “σχολικό εκφοβισμό με όπλο την κάθε μορφή βίας”, τότε και η συστηματική επιβολή μειοψηφίας περιθωριακών στην αδύναμη πλειοψηφία εμπίπτει στον κανόνα. Δεν είμαι πια καθόλου σίγουρη πως γίναμε πιο πολιτισμένοι επειδή αυτή τη στιγμή είμαστε πιο ανεκτικοί στις σεξουαλικές προτιμήσεις ή επειδή αλλάξαμε άποψη για τη θέση των γυναικών. Δείτε τριγύρω: Ζούμε σε μια κοινωνία εκφοβισμού, σε μια εποχή βίας όπου όσοι κατέχουν πυρηνικά ή χρήμα υπαγορεύουν στους υπόλοιπους τις εντολές και κάθε κοινωνική κατάκτηση διαλύεται σε επιστροφή σε δουλοκτητικές πρακτικές.

Η πλειοψηφία των πολιτών, δυστυχώς, δεν επαναστατεί αν η καταστροφή δεν τους αγγίξει. Ο τρόπος αντίδρασης είναι δυστυχώς η επιστροφή στον Μεσαίωνα της τρομοκρατίας. Νέα παιδιά δυτικών κοινωνιών συστρατεύονται με τους τζιχαντιστές και κάθε χνάρι πολιτισμού στοχοποιείται στο όραμα μιας νέας παγκόσμιας τάξης. Η εκτέλεση μιας καλυμμένης γυναίκας (επειδή βγήκε στον δρόμο με τις παντόφλες) είναι πιο τραγική από τους πολυδιαφημισμένους αποκεφαλισμούς των Δυτικών και η καταστροφή των αγαλμάτων σηματοδοτεί την ακραία ισοπέδωση της βαρβαρότητας που ξεπηδά μέσα από τα σχολεία μας. Οι φοιτητές που κάνουν καψώνια είναι οι ίδιοι που θα γίνουν χούλιγκαν, ναζιστές ή τζιχαντιστές. Και πια δεν είμαι καθόλου σίγουρη για τη βελτίωση του ανθρώπου μέσα από την Παιδεία. Οι ναζί συχνά διέπρατταν τις γενοκτονίες ακούγοντας Μπετόβεν, ενώ από τους εκατοντάδες Γερμανούς φαντάρους που εκτελούσαν ολόκληρες οικογένειες σπίτι με σπίτι στα πολυάριθμα ματωμένα χωριά μας, μοναχικές περιπτώσεις ήταν εκείνοι που, γνέφοντάς τους να κάνουν σιωπή, άδειαζαν το πολυβόλο στον αέρα.

Χρειάζεται ηρωισμός για ν’ αντισταθείς στην ένταξη που το bullying προσφέρει, όχι μόνο στα σχολεία. Κάθε άνθρωπος μέσα του κρύβει τον θύτη και το θύμα, τον αθώο και τον ένοχο. Είναι προσωπικός δρόμος ευθύνης η ανέλιξη σε κάποιο καλύτερο για όλους και τον καθένα αύριο. “Ωφελείν ή μη βλάπτειν”, δίδασκε ο Ιπποκράτης τους γιατρούς και νομίζω πως είναι χρυσός κανόνας για κάθε άνθρωπο. Κάνε καλό ή τουλάχιστον μη βλάπτεις. Αν θέλουμε να δικαιωθεί η μνήμη αυτού του παιδιού, του Βαγγέλη, που δεν άντεξε τη βία στους χώρους εκπαίδευσης, ας το ξανασκεφθούμε. Η επιστροφή στη ζούγκλα της αυτοδικίας είναι σίγουρα η λάθος λύση στο πρόβλημα.

*Η Μαρία Αρβανίτη – Σωτηροπούλου είναι βιοπαθολόγος και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά της πυρηνικής και βιοχημικής απειλής.

Πηγή: Αυγή