Λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη απειλούνται σημαντικά στοιχεία του κλίματος με ανατροπή – οι συνέπειες δε θα μπορούν πλέον να σταματήσουν.

Το κλιματικό σύστημα της Γης είναι πολύ περίπλοκο και έχει πολλές αμοιβαία επηρεαζόμενες  διαδικασίες. Παγκόσμια και τοπικά αιολικά συστήματα εξαρτώνται από την θερμοκρασία ατμόσφαιρας και υδάτων. Από αυτά τα συστήματα των ανέμων εξαρτώνται με τη σειρά τους και οι βροχοπτώσεις σε όλο τον κόσμο. Ο πάγος στους πόλους ελέγχει επίσης τον καιρό στον υπόλοιπο κόσμο.

Εάν στοιχεία των συστημάτων αυτών τροποποιηθούν σε μεγάλο βαθμό από τις ανθρώπινες επιδράσεις, είναι δυνατόν να μην λειτουργούν πια – ανατρέπονται οι ομαλές διαδικασίες εξέλιξης των καιρικών φαινομένων, γιατί ανατρέπονται ισορροπίες. Και μάλιστα με τρόπο μη αναστρέψιμο. Για αυτό τα στοιχεία αυτά αποκαλούνται στοιχεία καμπής του κλίματος.

Εάν ένα τέτοιο στοιχείο ανατραπεί, είναι πολύ πιθανό να επηρεασθεί αρνητικά ένα άλλο σημαντικό στοιχείο του κλιματικού συστήματος. Ορισμένα στοιχεία καμπής μπορούν να θέσουν σε κίνηση και να καθορίσουν μια αυτο-επιταχυνόμενη αλλαγή του κλίματος που δεν θα είναι πλέον αναστρέψιμη. Λόγω των εξαιρετικά πολύπλοκων -χαοτικών- εξαρτήσεων των παραγόντων του κλίματος, οι προβλέψεις για τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι δύσκολες. Η σύγκριση με την πεταλούδα που κάνει ένα πέταγμα κάπου και προκαλεί μια καταιγίδα κάπου αλλού, πολύ μακριά, ταιριάζει πολύ με την περίπτωση.

Οι επιστήμονες, του Ινστιτούτου του Πότσνταμ στη Γερμανία, που ασχολούνται με την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων, έχουν εντοπίσει έναν αριθμό πιθανών στοιχείων καμπής και προειδοποιούν ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διεθνή πολιτική για το κλίμα.

1. Τα παγωμένα όλο το χρόνο εδάφη 

Οι  permafrost -όπως λέγονται επιστημονικά- περιοχές – ιδίως στον Καναδά και τη Ρωσία – καθώς και οι κάτω από το βυθό της θάλασσας περιοχές των ηπειρωτικών υφαλοκρηπίδων  περιέχουν τεράστιες ποσότητες μεθανίου. Αν η θερμοκρασία συνεχίσει να αυξάνεται αισθητά στο μέλλον και λιώσει ο πάγος αυτών των περιοχών του παγωμένου εδάφους, τότε οι ειδικοί θεωρούν ως ρεαλιστικό το γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό των αποθεμάτων μεθανίου που είναι εκεί εγκλωβισμένο, θα απελευθερωθεί. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, επομένως, θα ενισχυθεί με επιπλέον μεθάνιο. Με τη σημερινή περιεκτικότητά του στην ατμόσφαιρα συμμετέχει κατά 18% στο φαινόμενο, όμως κάθε μόριό του είναι κατά 21 φορές δραστικότερο από το μόριο του διοξειδίου του άνθρακα, ως προς την ικανότητα παγίδευσης της θερμότητας- πράγμα που θα σήμαινε πολύ μεγαλύτερη από την αναμενόμενη υπερθέρμανση του πλανήτη.

2. Το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη προωθεί το λιώσιμο των πάγων στο ηπειρωτικό κομμάτι της Γροιλανδίας. Η έκταση που απελευθερώνεται είναι σκοτεινή και έτσι θερμαίνεται πολύ πιο γρήγορα, πράγμα που με τη σειρά του επιταχύνει την απώλεια πάγου. Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει. Ως κρίσιμο όριο καμπής θεωρείται μια τοπική αύξηση της  θερμοκρασίας των τριών βαθμών Κελσίου. Αν λιώσει όλος ο πάγος της, η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί κατά επτά μέτρα.

3. Το ρεύμα του Βόρειου Ατλαντικού

Ο κύκλος του ωκεάνιου ρεύματος του Ατλαντικού βρίσκεται σε ισορροπία, η οποία ελέγχεται από τη θερμοκρασία του νερού και τη συγκέντρωση άλατος σε αυτό. Και οι δύο αυτοί παράγοντες μεταβάλλουν την πυκνότητα του θαλασσινού νερού. Λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η θερμοκρασία του νερού αλλάζει. Επιπλέον, η πυκνότητα σε αλάτι του θαλασσινού νερού αλλάζει από την τήξη του πάγου της Αρκτικής και της Γροιλανδίας. Η προκύπτουσα μεταβολή στην πυκνότητα μπορεί να οδηγήσει στη διακοπή του Βορειοατλαντικού ρεύματος. Την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την επιρροή των τροπικών βροχοπτώσεων είναι που πρέπει να φοβόμαστε σαν αποτέλεσμα. Για αυτή την καμπή, οι ερευνητές θεωρούν σαν αρκετή μια τοπική αύξηση της θερμοκρασίας των τριών έως πέντε βαθμών.

4. Οι θαλάσσιοι πάγοι της Αρκτικής

Καθώς η θερμοκρασία αυξάνει, αυξάνει και η τήξη του επιπλέοντα στην θάλασσα πάγου στην περιοχή της Αρκτικής. Από τη τήξη η απελευθερωμένη από τον πάγο επιφάνεια του νερού είναι σκοτεινότερη, έτσι ζεσταίνεται πιο γρήγορα από την ηλιακή ακτινοβολία. Αυτό προωθεί ακόμα περισσότερο την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ένα ακόμα πιο γρήγορο λιώσιμο των πάγων το καλοκαίρι και μια μεγαλύτερη έλλειψη του πάγου το χειμώνα θα είναι οι συνέπειες. Το όριο καμπής εδώ βρίσκεται μεταξύ 0,5 και δύο βαθμών Κελσίου και θα μπορούσε να έχει γίνει ήδη σήμερα η υπέρβαση. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων που πραγματοποιούνται τακτικά, επιβεβαιώνουν ότι η μάζα των πάγων έχει ήδη λιώσει σημαντικά.

5. Η τήξη των πάγων στα Ιμαλάια

Στη στέγη του κόσμου, το οροπέδιο του Θιβέτ, οι θερμοκρασίες, κατά το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, αυξήθηκαν περίπου δύο φορές παραπάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η συντριπτική πλειοψηφία των παγετώνων εδώ, μειώθηκαν πολύ σε επιφάνεια και όγκο. Δεν έχει μέχρι στιγμής παρά ελάχιστα διερευνηθεί αν υπάρχει ένα σημείο καμπής για τη μη αναστρέψιμη τήξη των παγετώνων των Ιμαλαϊων. Όπως αποδεικνύεται ωστόσο, η συρρίκνωση των παγετώνων που τροφοδοτούν τα μεγάλα ποτάμια της νοτιοανατολικής Ασίας, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τον εφοδιασμό με γλυκό νερό εκατομμυρίων ανθρώπων.

6. Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου

Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η αποψίλωση των δασών μέσω της υπερεκμετάλλευσης μειώνουν τις βροχοπτώσεις στην περιοχή κατά 30%. Οι ειδικοί λένε ότι με μια αύξηση της θερμοκρασίας τριών έως τεσσάρων βαθμών Κελσίου, οι περίοδοι ξηρασίας θα διαρκούν πολύ περισσότερο. Το τροπικό δάσος δεν θα μπορούσε να ανανεώνεται πια και θα πέθαινε μέσα σε πολύ λίγες δεκαετίες. Η αποψίλωση των δασών από τον άνθρωπο επιταχύνει σημαντικά τη διαδικασία.

7. Ζώνες Σαχέλ

Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα ενίσχυε αρχικά τις τροπικές βροχές. Με προοδευτική αύξηση της θερμοκρασίας από τρεις έως πέντε βαθμούς Κελσίου, ωστόσο, η κυκλοφορία του αέρα θα μπορούσε να καταρρεύσει εντελώς, όπως προβλέπουν οι ερευνητές. Η βροχή θα εξαφανιζόταν, και προοδευτικά η ξηρασία θα επικρατούσε με συνέπεια μεγάλες περιόδους έντονης ξηρασίας για την περιοχή. Ένα άλλο σενάριο βασίζεται στην εντατικοποίηση των βροχοπτώσεων, πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πλημμύρες.

8. Ινδικοί Μουσώνες

Οι βροχοπτώσεις στην περιοχή αυτή μπορούν να αυξηθούν σημαντικά λόγω της υπερθέρμανσης. Αυτό αντισταθμίζεται από την αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και τη χρήση γης που επιβραδύνει το φαινόμενο. Οι Ινδικοί καλοκαιρινοί μουσώνες θα μπορούσαν έτσι να πάρουν χαοτικές, απρόβλεπτες διαστάσεις.

9. Ο El-Niño

Σε λιγότερο ή περισσότερο τακτά χρονικά διαστήματα, οι διεργασίες των κύκλων του νερού στον Ειρηνικό μέσω ασυνήθιστων (αλλά προφανώς φυσικών) ρευμάτων του νερού και του αέρα εκτρέπονται από την ευαίσθητη ισορροπία – γίνεται έτσι λόγος για το φαινόμενο Ελ Νίνιο. Ο εφοδιασμός των αποθεμάτων των ψαριών με πλαγκτόν θα διαταραχθεί με αυτό τον τρόπο, πράγμα που αισθάνονται ιδίως οι ψαράδες στην ακτή της Νότιας Αμερικής. Με σταθερή αύξηση της θερμοκρασίας αναμένεται ότι αυτό το φαινόμενο δεν θα εμφανίζεται συχνότερα, αλλά σημαντικά εντονότερα.

10. Τα αρκτικά δάση

Αυτά τα δάση αναπτύσσονται στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη της γης και είναι προσαρμοσμένα στο μακρύ και κρύο χειμώνα σε αυτές τις ζώνες. Αν θα έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας από τρεις έως πέντε βαθμούς, τα δάση αυτά θα πέθαιναν μέσα σε λίγες δεκαετίες, γιατί τα ξηρά και μεγαλύτερης διάρκειας καλοκαίρια θα τους προκαλούσαν πολλές ασθένειες. Όπως υποψιάζονται οι επιστήμονες οι χειμώνες, ωστόσο, θα εξακολουθούν να είναι πολύ κρύοι. Έτσι οι απώλειες μάλλον δε θα μπορούν να αναπληρωθούν από είδη δέντρων θερμότερων περιοχών. Αρκτικά δάση είναι σημαντικές αποθήκες άνθρακα, και επομένως πολύ σημαντικά για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και το παγκόσμιο κλίμα.

11. Το στρώμα πάγου της Ανταρκτικής

Και εδώ επίσης έχει μετρηθεί η απώλεια της μάζας πάγου. Σημαντική  τήξη των πάγων θα συμβεί από μια τοπική αύξηση της θερμοκρασίας από πέντε έως οκτώ βαθμούς Κελσίου το καλοκαίρι, υποθέτουν οι ερευνητές. Κάτι τέτοιο θα είχε σαν αποτέλεσμα μια άνοδο της στάθμης της θάλασσας μέχρι και πέντε μέτρα.

Που είναι ήδη ορατή η αλλαγή του κλίματος 

Οι έρημοι στην Κίνα προεκτείνονται. Κατά τα τελευταία 50 χρόνια, οι ετήσιες αμμοθύελλες στην Κίνα έχουν εξαπλασιασθεί.

Σχεδόν ένα τρίτο των αγροτικών εκτάσεων της Κίνας είναι ήδη σε κατάσταση ερημοποίησης, γράφει η Κινεζική Ακαδημία Επιστημών σε μια αναφορά. Για να γίνει αυτό αντιληπτό θα πρέπει να πούμε ότι η υπό ερημοποίηση έκταση είναι επτά φορές το μέγεθος της Γερμανίας.

Στην Αίγυπτο, το μισό του συνόλου των αρόσιμων εδαφών απειλείται με αλατοποίηση λόγω της ξηρασίας

Σε ακτές και δέλτα ποταμών, ιδίως της Ασίας  και ιδιαίτερα στο Μπαγκλαντές υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που εγκαταλείπουν τις εστίες τους από τις πλημμύρες. Πολλοί παίρνουν τους δρόμους της προσφυγιάς. Ένα παράδειγμα είναι η πρωτεύουσα του Μπαγκλαντές Ντάκα: το 1950 ζούσαν στην πόλη που βρίσκεται στο τεράστιο δέλτα του ποταμού Jamuna 400.000 άνθρωποι. Σήμερα υπάρχουν 15 εκατομμύρια άνθρωποι που υποφέρουν τακτικά από τις πλημμύρες που σχετίζονται με τους μουσώνες και κάποια στιγμή θα φύγουν μακριά, όταν όπως προβλέπεται, οι πλημμύρες θα ενταθούν και θα γίνονται όλο και πιο συχνά.

«Ο Ειρηνικός παλεύει για την επιβίωσή του. Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη επέλθει»: τα Νησιά Μάρσαλ, τα νησιά Σολομώντα, τα νησιά Ταβαλού και Κουκ, καθώς και τα νησιά Καρτερετ και Κιριμπάτι, υπέστησαν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Κάποια από αυτά τα μικρά νησιά ύψους 2 μέτρων από την στάθμη της θάλασσας έχουν πλημμυρίσει σε σημείο που οι κάτοικοι κωπηλατούν μέσα στις πόλεις. Η Επίτροπος της Ε.Ε. για την Κλιματική Αλλαγή έχει δηλώσει: «Τα χαμηλά αυτά νησιά κινδυνεύουν να πνιγούν από την θάλασσα και οι κάτοικοί τους να αναγκαστούν να βρουν νέα γη να κατοικήσουν. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες στον Ειρηνικό δεν αποτελούν μελλοντικό σενάριο. Είναι καθημερινότητα. Και αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Οι επιστήμονες προειδοποιούσαν για χρόνια ότι ο πλανήτης θερμαίνεται και ότι θα αναγκαστούμε να αντιμετωπίσουμε πολύ χειρότερα και απρόβλεπτα φαινόμενα».

Η προσφυγική κρίση έχει μόλις αρχίσει

Επειδή σε αρκετές περιοχές του πλανήτη τα εδάφη γίνονται αλμυρά, τα χωράφια ερημοποιούνται και το νερό εξαντλείται, ενώ σε άλλες περιοχές αντίθετα οι πλημμύρες θα εντατικοποιούνται, εκατομμύρια άνθρωποι θα πρέπει να εγκαταλείψουν τον τόπο τους τα επόμενα χρόνια.

Αρκετά χρόνια πριν τα Ηνωμένα Έθνη προειδοποίησαν:  μέχρι τα μέσα αυτού του αιώνα θα πρέπει να υπολογίζεται ότι 150 εκατομμύρια άνθρωποι που προσπαθήσουν να ξεφύγουν από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ήδη με την αρχή της χιλιετίας ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός κατέγραψε περίπου 25 εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο με αιτία την κλιματική αλλαγή – σε σύγκριση με περίπου 18 εκατομμύρια πολιτικούς πρόσφυγες την ίδια εποχή. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου για την Παγκόσμια Αλλαγή (WBGU) της γερμανικής κυβέρνησης: έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους κατά τις τελευταίες δεκαετίες, εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος, 25-60 εκατομμύρια άνθρωποι.

Η σημερινή κατάσταση στην Ευρώπη με το προσφυγικό κύμα, θα είναι μόνο μια μικρογραφία του κύματος των περιβαλλοντικών προσφύγων που θα έχουμε μπροστά μας, τα επόμενα χρόνια.

Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να καταλάβει κανείς αυτή την εξέλιξη: 100 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν σε περιοχές που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Μεγάλα τμήματα του Μπαγκλαντές, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να πλημμυρίσουν ακόμη και με άνοδο του νερού κατά μισό μέτρο – τότε 140 εκατομμύρια άνθρωποι θα είναι άστεγοι.
​
Στη Συνδιάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι προωθούνται μόνο φαινομενικές λύσεις. 

Σύμφωνα με τους κλιματολόγους, το 80% των γνωστών ορυκτών καυσίμων πρέπει να παραμείνουν στο έδαφος, αν η ανθρωπότητα δεν θέλει να υπερβεί το όριο των δύο βαθμών αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας.

Στο τελικό σχέδιο της συμφωνίας του Παρισιού, οι κυβερνήσεις υπόσχονται -όπως το έκαναν πάντα μέχρι τώρα, αλλά  με αντίθετα αποτελέσματα- να μειώσουν την υπερθέρμανση. Πως μπορούμε να τις πιστέψουμε, όταν ταυτόχρονα στηρίζουν τις πολυεθνικές της ενέργειας που ψάχνουν και αναπτύσσουν την εκμετάλλευση νέων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Όταν  μάλιστα, μέσω των συμφωνιών TTIP και CETA προωθούν και τη μέθοδο Fracking για να στραγγίσουν και ότι απέμεινε από τα παλιά αποθέματα. Και όχι μόνο αυτό, η μέθοδος έχει σαν αποτέλεσμα τη μόλυνση των υπόγειων υδάτων, η οποία προκαλείται από τις χημικές ουσίες, οι οποίες διοχετεύονται με πίεση στο έδαφος για την εξαγωγή του φυσικού αερίου.

Οι κυβερνήσεις δεν είναι διατεθειμένες να πάρουν δεσμευτικά μέτρα για να μη έχουμε κλιματική καταστροφή, γιατί ελέγχονται σήμερα από τις οικονομικές ελίτ και τα κεφάλαια που έχουν επενδυθεί στα ορυκτά καύσιμα, στις ρυπογόνες βιομηχανίες, στη βιομηχανική γεωργία-κτηνοτροφία, στις παγκόσμιες μεταφορές κ.λπ., που δε θέλουν να αλλάξουν το ενεργοβόρο-ρυπογόνο παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο τους. Μόνο οι «από κάτω» των κοινωνιών θα μπορούσαν να αντιδράσουν –αν και ο χρόνος που απομένει είναι λίγος-για να μη δρομολογηθούν οι διαδικασίες αλλαγής του κλίματος ανεπιστρεπτί. Με το να πλαισιώσουν το κίνημα της «αλλαγής του συστήματος και όχι του κλίματος», το οποίο προσπαθεί όλα αυτά τα προηγούμενα χρόνια να βάλει στο κέντρο του ενδιαφέροντος των κοινωνικών κινημάτων αυτήν την οπτική.

Μέχρι και ο διευθυντής της διεθνούς Greenpeace, ο Kumi Naidoo πουαπογοητεύθηκε από τη στάση των κυβερνήσεων έως τώρα, τάχθηκε με αυτό το κίνημα όταν πρόσφατα δήλωσε περίπου τα εξής: δεν έχουμε άλλο χρόνο πια να πείσουμε τις κυβερνήσεις, για να μην αλλάξουμε το κλίμα θα χρειασθεί να αλλάξουμε το σύστημα, τον καπιταλισμό!

Περισσότερα στο topikopoiisi.eu

Γιώργος Κολέμπας

topikopoiisi.eu
topikopoiisi.blogspot.de