Η παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία και πριν, αλλά και στην παρούσα κρίση της, ξέρει να βάζει μόνο 3 ταυτόσημους στόχους: μεγέθυνση! επέκταση! ανάπτυξη!

Από τους Νέο-φιλελεύθερους και τους Χριστιανοδημοκράτες, μέχρι τους Σοσιαλδημοκράτες και την Αριστερά, υπάρχει ταύτιση: όλοι αναγνωρίζουν ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ανάπτυξη, από την Ελλάδα και την Ευρώπη, μέχρι και τη πιο απομακρυσμένη περιοχή. Όση περισσότερη ανάπτυξη τόσο το καλύτερο. Η ιδεολογία της ανάπτυξης-μεγέθυνσης έχει κυριαρχήσει στην πλειοψηφία των συνειδήσεων των πολιτών. Ιδίως στις χώρες του «αναπτυγμένου κόσμου», αλλά όχι μόνο.

Αυτό οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εξάντληση όχι μόνο των παραγωγικών πόρων των απαραίτητων για την αυξανόμενη παραγωγή, αλλά και των ίδιων σαν παραγωγών. Οδηγεί σε μελλοντική εξάντληση-έλλειψη είναι και η βάση για τη σημερινή δομική κρίση του καπιταλισμού. Η όξυνση της οικολογικής κρίσης και της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής, εκτός από πτωχεύσεις κρατών οδηγεί και στη πτώχευση της “Α.Ε.Γη”

Εξαιτίας αυτής της αξεπέραστης πραγματικότητας έχουμε εξελίξεις και στο πολιτικό επίπεδο: τέλος των κοινωνιών της αφθονίας και μια ατμόσφαιρα γενικευμένης κοινωνικής ανασφάλειας και παρατεταμένου φόβου, ξεκινώντας από τον αδύνατο κρίκο της Ν. Ευρώπης και ειδικότερα της Ελλάδας, και συνεχίζοντας με τις τοπικές πολεμικές συγκρούσεις σε διάφορα σημεία του πλανήτη.

Οι αστικοί θεσμοί μπαίνουν σε μια βαθειά κρίση στο όνομα της προστασίας του πληθυσμού από τους μεγάλους κινδύνους που τον περιτριγυρίζουν (π.χ. από τον πόλεμο που όλο πλησιάζει και πιο κοντά, από τη κλιματική αλλαγή που είναι πια παρούσα με τις επακόλουθες καταστροφές της, από τους λιμούς και τη διατροφική κρίση σε πολλές περιοχές του πλανήτη, από τα οικονομικά-περιβαλλοντικά ρεύματα μετανάστευσης, από τςι επιδημίες-πανδημίες και τη παγκοσμιοποίηση κάθε ασθένειας, τη διάλυση των ασφαλιστικών δομών και των δομών πρόνοιας με την ιδιωτικοποίηση των φυσικών-κοινωνικών αγαθών κ.λπ.).

Σε συνθήκες οικονομικής φούσκας και οικολογικών ορίων του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, η φιλελεύθερη άποψη για αποφυγή ενός πολέμου όλων εναντίον όλων παίρνει σάρκα και οστά με την υιοθέτηση μιας αυταρχικότερης μορφής διακυβέρνησης στηριζόμενης στη διαχείριση μιας διαρκούς κατάστασης διάσωσης και επιβίωσης. Είναι πολύ πιθανή η κατάληξη αυτής της διαδικασίας να είναι μια τεχνοφασιστική κοινωνία.

Από την άλλη η επιστροφή στη Σοσιαλδημοκρατία και το κράτος πρόνοιας, που σε ένα βαθμό ευαγγελίζεται και ο Σύριζα στην Ελλάδα, έχει πολύ μικρή πιθανότητα, γιατί είναι αδύνατη πια η ρύθμιση και ο έλεγχος της οικονομίας-περιβάλλοντος από τα κράτη. Παράλληλα μοντέλο της «πράσινης βιώσιμης ανάπτυξης», που προτείνουν τα πράσινα κόμματα της Ευρώπης, σύμφωνα με το οποίο ένα μέρος του κεφαλαίου(το “έξυπνο”) θα επενδύσει στη βιόσφαιρα και το περιβάλλον και θα μετατραπεί σε “πράσινο”, επιδιώκοντας την “πράσινη” ανάπτυξη, δεν είναι μακροπρόθεσμη λύση.

Η  πρόταση της από-ανάπτυξης με τη στρατηγική της τοπικοποίησης και τη στήριξη στην κοινωνική-συνεργατική και αλληλέγγυα οικονομία των αναγκών, καθώς και στον κοινοτισμό και την άμεση δημοκρατία,  που προτείνει το αντίστοιχο παγκόσμιο κοινωνικό κίνημα( συναντήθηκε πρόσφατα στη Λειψία στη Γερμανία: https://www.topikopoiisi.com/902rhothetarhoalpha/-4-leipzig), εμπεριέχει τη δυνατότητα υπέρβασης της σημερινής δομικής κρίσης του καπιταλισμού και ταυτόχρονα της επιβίωσης των μελλοντικών γενιών των ανθρώπων, χωρίς να ζήσουν αυτές το λυκόφως της ανθρωπότητας.

Ένα είναι σίγουρο: τη μεγαλύτερη ουτοπία τη προτείνουν τα καπιταλιστικά οικονομικά μοντέλα, είτε με την νεοφιλελεύθερη εκδοχή, είτε με τη σοσιαλδημοκρατική ατζέντα, είτε με τη κρατικοκαπιταλιστική εκδοχή του κεντρικού πλάνου. Γιατί όλα στηρίζονται στο πρόταγμα της συνεχούς «ανάπτυξης», η οποία δεν είναι δυνατή για πολύ ακόμα, λόγω των πεπερασμένων δυνατοτήτων του πλανήτη σε πόρους και σε απορρόφηση των απόβλητων.

Η πιθανότητα μετάβασης σε μια μετακαπιταλιστική κοινωνία

Αυτή θα εξαρτηθεί από το πόσο ελκυστική θα είναι η πρόταση για τη μετάβαση. Δεν αρκεί μόνο να γίνει καθαρό στις μεσαίες τάξεις ότι είναι ουτοπία η γενίκευση του μοντέλου της ανάπτυξης και ότι το μέλλον τους είναι στους «από κάτω». Θα χρειασθεί η σκιαγράφηση και της ρεαλιστικής εναλλακτικής δυνατότητας, για να αποφασίσουν-πριν χρεοκοπήσει η «Α.Ε. Γη»- να πουν στοπ στη μέχρι τώρα πορεία. Και θα είναι αποφασιστικό για το τι θα κάνει η πολυπληθής μεσαία τάξη στις αναπτυγμένες χώρες, γιατί το κυρίαρχο μοντέλο εξουσίας σε αυτές στηριζόταν μέχρι τώρα στη συναίνεσή της. Η μεσαία τάξη έβγαζε εδώ τις μέχρι τώρα κυβερνήσεις, αποδεχόμενη το κοινοβουλευτικό παιγνίδι εξουσίας. Αν δεν πει αντίο στον καπιταλισμό αυτή η τάξη μαζί με τους υπόλοιπους «από κάτω», τότε θα ζήσουμε όλοι μαζί τη δυστοπία ενός τελευταίου μοντέλου κυριαρχίας του καπιταλισμού, που θα επιβληθεί με τη μορφή τεχνοφασιστικού καθεστώτος και θα μας οδηγήσει στα σίγουρα στο τέλος του ταξιδιού της ανθρώπινης ιστορίας.

Είναι λοιπόν επείγον, όσο ποτέ άλλοτε, ένα εναλλακτικό προς τον καπιταλισμό κοινωνικό κίνημα, να σκιαγραφήσει ένα ρεαλιστικό εναλλακτικό πρόγραμμα μετάβασης σε μετακαπιταλιστική κοινωνία (1). Από τώρα μπορούμε μόνο να περιγράψουμε κάποια γενικά χαρακτηριστικά αυτής της κοινωνίας.
Τα πιο βασικά από τα χαρακτηριστικά της:

α) η άμεση δημοκρατία( ή δημοκρατία με την κυριολεκτική της έννοια, χωρίς κάποιο επίθετο) όσον αφορά στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές πρακτικές της καθώς και στον τρόπο διακυβέρνησης, στη βάση των κοινοτήτων και του κοινοτικού τρόπου ζωής.
β) το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα (2)
γ) την ισοκατανομή των πόρων και τη στήριξη στα «κοινά» (“commons”), δηλαδή στα συλλογικά φυσικά και κοινωνικά αγαθά.

Ειδικά για την Ελλάδα, του συγκυριακά πιο «αδύναμου κρίκου» του καπιταλισμού και του «ναυαγού της ανάπτυξης», θα είναι πιο εύκολη αυτή η μετάβαση.

Το πρώτο βήμα που είναι απαραίτητο να γίνει, ώστε αυτή η μετάβαση να είναι εθελοντική και να μη επιβληθεί από ένα τεχνοφασιστικό-σε εξέλιξη- σύστημα, είναι η «αποαποικιοποίηση» της κοινωνικής συνείδησης από την ιδεολογία της ανάπτυξης. Να αναπτυχθεί ένας  «αποαναπτυξιακός» τρόπος σκέψης που θα προωθήσει τη μείωση πάντα της μη οικολογικής κατανάλωσης και την  οργάνωση του «λιγότερου» με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο.

Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει: οι άνθρωποι στις πλούσιες χώρες-όπου συγκριτικά ανήκει και η δική μας- να αγοράζουν λιγότερα νέα πράγματα και να προτιμούν να χρησιμοποιούν τα παλιά για περισσότερο χρόνο, επισκευάζοντάς τα, μάλιστα θα ήταν καλύτερα αν το έκαναν και μόνοι τους. Με τσάπα, σφυρί και κατσαβίδι μπορούμε ευκολότερα να περάσουμε στο μέλλον και να αντιληφθούμε ότι το λιγότερο μπορεί να είναι καλύτερο. Ιδίως αν  ταυτόχρονα κάνουμε ανακατανομή πόρων και εξουσίας καθώς και οικολογικοποίηση του καταναλωτικού μοντέλου.

Αρκεί να είναι επιλογή μας ο αντικαταναλωτισμός, η κοινωνική αλληλεγγύη, η ισοκατανομή και η κοινωνική και περιβαλλοντική μέριμνα. Τότε δεν θα χρειασθούμε τα λεφτά τους και τις «δόσεις» τους και δεν θα μας επιβάλουν οι «σωτήρες» την «φτωχοποίησή» μας. Γιατί θα επιλέξουμε-όχι ηττημένοι-τη μελλοντική μας ευζωία, μέσα από την εγκράτεια στην ατομική κατανάλωση και τη στήριξη στην αφθονία των συλλογικών αγαθών.

Η στρατηγική της τοπικοποίησης

Ανάπτυξη θα πρέπει να πετύχουμε στους εξής τομείς: άγρια βλάστηση-επιστροφή εκτάσεων στην άγρια φύση-αποκατάσταση ερημοποιημένων εκτάσεων μέσω αναβλάστησης-σωστή διαχείριση δασών-αποκατάσταση ελών και βιοτόπων(απορροφούν διπλάσιο CO2 από τα δάση στα μεσαία πλάτη).

Αλλά το βασικότερο θα είναι η ανάπτυξη της αγροτο-οικογεωργίας: με αυτή, ενώ θα σταματούσαμε τις εκπομπές της μηχανοποιημένης χημικής γεωργίας(υπεύθυνες για το 1/3 του θερμοκηπίου), θα αποκαταστούσαμε και πάλι στα καλλιεργούμενα εδάφη την οργανική ύλη. Έτσι μέχρι το 2050 θα μπορούσαμε να απορροφήσουμε τα 2/3 της σημερινής περίσσειας του CO2 της ατμόσφαιρας και να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή, ενώ θα είχαμε και περισσότερα και ποιοτικά ανώτερα προϊόντα διατροφής.

Για να γίνει όμως αυτό δυνατό θα πρέπει να στηριχθούμε στη δυναμική των κοινοτήτων, και ιδιαίτερα των αγροτικών, στους μικροαγρότες, μικροπαραγωγούς, στα τοπικά κοινοτικά-δημοτικά δίκτυα παραγωγής-διανομής-κατανάλωσης, στη μικρή ελεγχόμενη τοπική αγορά, σε αντιπαράθεση με τα μεγασυστήματα των εταιρειών και του κράτους. Θα χρειασθεί να δημιουργήσουμε την αποκεντρωμένη-τοπικοποιημένη κοινωνία της ισοκατανομής, με κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα. Που θα στηρίζεται στην άμεση δημοκρατία και στον συνομοσπονδιακό κοινοτισμό(ομοσπονδίες δήμων-συνομοσπονδίες περιφερειών-ομοσπονδίες εθνών). Με τη στρατηγική της τοπικοποίησης μπορούμε να περάσουμε σε μια μετακαπιταλιστική κοινωνία εφαρμόζοντας και θεσμοθετώντας την άμεση δημοκρατία και σαν μορφή αυτοδιακυβέρνησης.

Η άμεση δημοκρατία και η επανατοπικοποιημένη ελληνική κοινωνία

Σήμερα, το συγκεντρωτικό ελληνικό αστικό κράτος- στα πλαίσια της συγκεντρωτικής Ε.Ε. και της θέσης που έχει στον παγκοσμιοποιημένο μοντέλο ανάπτυξης(«ναυαγός» αυτής της ανάπτυξης) έχει συγκεντρώσει σχεδόν τα ¾  του πληθυσμού στην Αττική και τη «Συμπρωτεύουσα». Είναι ο «αδύνατος κρίκος» χτυπημένο από τη κρίση των χρεών του και έχει μπει σε ένα βαθύτατο και αξεπέραστο αδιέξοδο.

Χάνει κάθε δυνατότητα κοινωνικής προστασίας προς τους υπηκόους του και παρεμβαίνει μόνο κατασταλτικά υπέρ της χρηματοοικονομικής ελίτ. Χάνει έτσι κάθε πρόσχημα για συναίνεση των πολιτών που βρίσκονται «από κάτω». Με την αντισυνταγματική επιβολή των πολιτικών των «μνημονίων», ανεξάρτητα από το τι κυβερνήσεις θα αναδεικνύονται τα επόμενα χρόνια από τις εκλογές (3), θα αναγκάσει μεγάλες κοινωνικές πλειοψηφίες της ελληνικής κοινωνίας να στραφούν σε άλλες μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Θα φέρει στο προσκήνιο την αναγκαιότητα για τη θέσμιση ενός καινούργιου «κοινωνικού συμβολαίου» για την ελληνική κοινωνία.

Θα χρειασθεί να θεσμισθεί ένα αποκεντρωμένο κράτος με βάση την αυτοδιοίκηση, μια «επανατοπικοποιημένη» κοινωνία με κύτταρο την κοινότητα – δήμο, θα χρειασθεί η εγκαθίδρυση δομών άμεσης δημοκρατίας στην οικονομία, στις κοινωνικές και πολιτισμικές σχέσεις, καθώς και στο πολιτικό επίπεδο σε σχέση με τη διακυβέρνηση.

Τούτο όμως είναι εφικτό μόνον με μια λογική που δίνει προτεραιότητα σε θεσμούς που είναι πιο «εδαφικοποιημένοι» και άρα επιτρέπουν περισσότερη δημοκρατία και περισσότερο έλεγχο της κοινωνίας. Που συμβάλουν στη δημιουργία χώρων θετικής κοινωνικοποίησης, στη βάση τοπικών δραστηριοτήτων και σχέσεων συνεύρεσης των κατοίκων των τοπικών κοινωνιών(π.χ. επανασύσταση των γειτονιών με τη μορφή συνελεύσεων, όχι μόνο σαν όργανα αγώνα, αλλά κυρίως σαν όργανα εξουσίας. Να αποτελέσουν μόνιμες δομές που προσπαθούν και σκοπεύουν στην άσκηση τοπικής εξουσίας και διαμόρφωσης της πολιτικής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (4)). Μια λογική που «σκεφτόμενη παγκόσμια, επιδρά τοπικά» και θεωρεί ότι η τοπικοποίηση της παραγωγής, η μείωση των εμπορευματικών μεταφορών, η ανάσχεση της «ανάπτυξης», αποτελούν τη μόνη διέξοδο από την οικολογική κρίση που απειλεί την ίδια τη ζωή στον πλανήτη. Που θεωρεί ότι η αναστροφή των κυρίαρχων τάσεων της μεγέθυνσης καθίσταται όρος της επιβίωσής μας.

Σε αυτή την κατεύθυνση, ο κοινοτισμός και η τοπικοποίηση μπορούν να αποβούν το πιο σημαντικό εργαλείο στην προσπάθειά μας να επινοήσουμε μορφές εθνικής κυριαρχίας, οι οποίες θα υπερβαίνουν το κυριότερο πρόβλημα του έθνους-κράτους, τη συγκεντρωτική, γραφειοκρατική και κατασταλτική του φύση. Και από την άλλη, είναι εξίσου σίγουρο ότι θα χρειαστούν, όσο οτιδήποτε άλλο, μορφές προστασίας απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Αυτό που καλούμαστε να κάνουμε είναι να αντιστρέψουμε τη σημερινή πυραμίδα της παγκοσμιοποίησης, να ξαναστήσουμε τις κοινωνίες στα πόδια τους και να στέκονται καλά στο «συγκεκριμένο έδαφος», με το κεφάλι όμως να βρίσκεται επάνω(να σκέφτεται παγκόσμια) και όχι στο έδαφος.

Μπορούμε να αρχίσουμε να αλλάζουμε τα πράγματα στις δομές του περιφερειακού κράτους-που είναι πιο εύκολο να παρέμβουμε από ότι στο κεντρικό κράτος-μετατρέποντας τις σημερινούς ΟΤΑ του «Καλλικράτη» σε όργανα προώθησης αυτής της αντιστροφής(από τη μέχρι τώρα δράση του κινήματος της αντίστασης και ανυπακοής φαίνεται ότι και η αποκεντρωμένη δράση βοηθάει περισσότερο από ότι η κεντρική δράση στη πλατεία Συντάγματος π.χ.-βλέπε καταλήψεις δήμων και περιφερειών).

Προτεραιότητα στο τοπικό(κοινότητα-δήμο), σύνδεση σε περιφερειακό(ομοσπονδία δήμων) και εθνικό(συνομοσπονδία περιφερειών), προστασία της επικράτειας από τη συνομοσπονδία, προοπτική στο υπερεθνικό και το παγκόσμιο(«κοινότητα προσώπων-έθνος κοινοτήτων-κοινότητα εθνών).

Κάπως έτσι υπάρχει και η προοπτική να ξεφύγουμε πιο εύκολα από τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, που μας οδηγεί πια σε κοινωνικές και οικολογικές καταστοφές, αβίωτες ιδίως για τις νέες γενιές. Μπορούμε να ξεκινήσουμε από τη χώρα μας, τη χώρα του «αδύναμου κρίκου» του και του «ναυαγού» της παγκόσμιας τρικυμίας. Σαν ναυαγοί της ανάπτυξης δε θα πρέπει να φοβόμαστε από την «αποανάπτυξη», αρκεί να στηριχθούμε στο κεφάλι και τα χέρια μας, ώστε να δημιουργήσουμε σε άλλη βάση τις συνθήκες της φυσικής και κοινωνικής μας ύπαρξης.

Και επειδή βρισκόμαστε σε μια ιστορική περίοδο, όπου όλο και θα πληθαίνουν οι «ναυαγοί», μπορούμε να δώσουμε και το παράδειγμα.

Η οικονομία της μετάβασης

Αυτή αντί να παράγει περισσότερα, θα χρειασθεί να παράγει καλύτερα. Θα χρησιμοποιεί κυρίως τοπικούς πόρους, τους οποίους μπορεί να τους αναπαράγει συνεχώς, η ίδια ή η φύση, ώστε να είναι μια οικονομία ενταγμένη αρμονικά και στο τοπικό και στο γενικότερο πλανητικό οικοσύστημα. Όπου η οικονομική δραστηριότητα είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά επιζήμια θα υπάρχει αποανάπτυξη, όπου είναι ουδέτερη θα έχουμε συντήρηση, και όπου κοινωνικά και περιβαλλοντικά επωφελής θα επιδιώκουμε την παραπέρα ανάπτυξη. Το βασικό κριτήριο για αυτό θα είναι το κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα. Βασικός στόχος η ικανοποίηση των βιοτικών και κοινωνικών αναγκών με κοινωνική δικαιοσύνη και οικολογική ασφάλεια

Τα χαρακτηριστικά της τοπικοποιημένης, κοινωνικής και αλληλέγγυας-συνεργατικής οικονομίας

Σήμερα υπάρχει και ένας τρίτος τομέας της οικονομίας- μεταξύ του κρατικού και του ιδιωτικού – που έχει αναπτυχθεί, και τον συναντούμε με πολλά ονόματα: κοινωνική οικονομία, αλληλέγγυα οικονομία, ηθική οικονομία, τρίτος τομέας, λαϊκή οικονομία, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία κ.α. Σε αυτή την εξέλιξη συμμετέχει και δρα ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και πολιτικών υποκείμενων, από μικρές ομάδες γειτονιάς και κοινωνικά κινήματα μέχρι συνεταιρισμοί, πολυμετοχικές επιχειρήσεις και συνεταιριστικοί πιστωτικοί οργανισμοί (5).

Στον ελλαδικό χώρο, έχουν επικρατήσει δύο βασικά όροι: είτε ο θεσμικός όρος «κοινωνική οικονομία» (ήδη έχει ψηφισθεί ακόμα και από τη Κυβέρνηση ο νόμος 4039), είτε ο όρος «αλληλέγγυα οικονομία» από μια πληθώρα πρωτοβουλιών βάσης. Το θέμα δεν είναι δεδομένο και αντικειμενικό. Πρόκειται για όρους και πρακτικές υπό διαμόρφωση και το σημαντικό είναι να περιγράψουμε ποια χαρακτηριστικά θέλουμε να πάρει αυτή η οικονομία, ώστε να γίνει και η οικονομία υπέρβασης του καπιταλισμού και μετάβασης σε δίκαιες, αμεσοδημοκρατικές κοινωνίες του μικρότερου κοινωνικού-οικολογικού αποτυπώματος.
Πεδίο οικονομικής δράσης:

• «αποκατάσταση ζημιών» και υπηρεσίες πρόνοιας,
• διατροφή – διακίνησή της,
• εφοδιασμός σε νερό και ενέργεια,
• διαχείριση δασών και θάλασσας,
• διαχείριση σκουπιδιών-αποβλήτων ,
• μετακίνηση-μεταφορές,  
• ραδιο-τηλε-συχνότητες,
• παραγωγή και μετάδοση γνώσης-ήπια τεχνολογία-εκπαίδευση, υγεία κ.λπ,
• αλλά και το σύνολο της οικονομικής ζωής, χρηματικής ή μη(π.χ. πίστωση).

Χαρακτηριστικά της:

• Αρχική διασύνδεση με  αγορά, αλλά προτεραιότητα στη σταδιακή αποσύνδεση – ανάπτυξη εναλλακτικών διασυνδέσεων με κατανάλωση.
• Ποικίλη κλίμακα και εσωτερική οργάνωση. Επιθυμητό το μικρό έως μεσαίο μέγεθος μονάδων. Αποφεύγεται: η μεγάλη κλίμακα  καθώς και η κάθετη οργάνωση.
• Μορφή επιχείρησης: κοινωνικής βάσης (πολυμετοχική) ή συνεταιριστική ή συνεργατική.
•  Έμφαση στην τοπικότητα, στη συμμετοχική και δημοκρατική λειτουργία.
• Απόρριψη «μεγιστοποίησης» κέρδους. Μέτρο επιτυχίας η συμβολή στη συλλογική-κοινωνική ευημερία-ευζωία
• Συνέργειες -διασύνδεση μονάδων, φορέων, δικτύων και  κοινωνικών κινημάτων.
• Διαφάνεια των στόχων- κοινωνικοπολιτική κριτική τους
• Κοινωνική αναγκαιότητα οικονομικών δραστηριοτήτων (οικονομία αναγκών) με κοινωνική ασφάλεια και υπευθυνότητα
• Πλεονάσματα για κοινωνικούς σκοπούς
• «κοινωνική- κοινοτική-συλλογική» ιδιοκτησία -χρήση των μέσων παραγωγής
• «Όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του».
• Δημιουργική- ισότιμη εργασία με σύγκλιση χειρωνακτικής-πνευματικής και συνεργατικές σχέσεις, αυτοδιαχείριση και συν-απόφαση στους χώρους εργασίας, παιδαγωγική λειτουργία
• Εισόδημα να δημιουργεί μόνο η εργασία! Σωστή κατανομή της αναγκαίας κοινωνικά εργασίας-χρονική μείωση της εργασίας που αντιστοιχεί στον καθένα. Εξίσωση μισθών εισοδημάτων.
• Διαφοροποιήσεις στο εισόδημα: ηθελημένη επιπλέον εργασία. Όρια μεταξύ κατώτερης και ανώτερης αμοιβής-εισοδηματικό πλαφόν.
• Αλληλεγγύη προς τις «επηρεαζόμενες» από την οικονομική δραστηριότητα κοινωνικές ομάδες και άλλα είδη ζωής.
• Οικολογική βιωσιμότητα και μικρές αποστάσεις («οικονομία της εγγύτητας»).
• Στήριξη στους τοπικούς φυσικούς παραγωγικούς πόρους και ενέργεια. Όσο γίνεται μεγαλύτερη αυτοδυναμία των περιοχών. Δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ περιοχών.
• Σύνδεση με τα γενικότερα χαρακτηριστικά της κοινωνίας της μετάβασης σε έναν μετακαπιταλιστικό κοινωνικό σχηματισμό.
• Το κοινωνικά αποδεκτό «συλλογικό- κοινωνικό όφελος», αποτέλεσμα  γενικότερης αμεσοδημοκρατικής συζήτησης και συμφωνίας(νέο κοινωνικό συμβόλαιο)
• Ηθελημένη εξισωτική ατομική ολιγάρκεια στα πλαίσια της συλλογικής αφθονίας και της ελευθερίας, με  ανάπτυξη κουλτούρας αυτοπεριορισμού, υπευθυνότητας και συναίσθησης των ορίων.
• Όλα τα εγχειρήματά της θα έχουν και το ρόλο του να  διαμορφώνουν και να εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες σε αυτά, ώστε και μέσα από αυτά να αναδεικνύεται και ο απαιτούμενος νέος ανθρωπολογικός τύπος, ο απαραίτητος για τη θέσπιση της άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνίας της μετάβασης. Πραγματικά αυτός  ο νέος τύπος δε θα προέλθει «από το πουθενά» και ξαφνικά, αλλά θα είναι ταυτόχρονα δημιουργός και διαμορφωτής αυτών εγχειρημάτων

Ο  ανθρωπολογικός τύπος της μετάβασης

Ο μετανεωτερικός άνθρωπος των καταναλωτικών κοινωνιών του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, έχει μετατραπεί σε μεγάλο βαθμό σε ένα μονοδιάστατο οικονομικό άτομο με κυρίαρχη συνείδηση του ιδιώτη-καταναλωτή. Η ιδιότητα του πολίτη έχει εκχωρηθεί στους επαγγελματίες της πολιτικής, στα πλαίσια του κομματικού συστήματος και της κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης. Το κυρίαρχο πολιτικό πρόβλημα λοιπόν που υπάρχει είναι το πώς μπορούμε να συνθέσουμε τις δύο πλευρές του ατόμου-του «ιδιώτη» και του «πολίτη»-σε ένα ενιαίο «πρόσωπο». Πως μπορούμε να θέσουμε σε κίνηση την πλειοψηφία των πολιτών που παραμένει πολιτικά απαθής.

Ένας τρόπος που προτείνουμε: μικρός στην αρχή, αλλά κρίσιμος στη συνέχεια αριθμός σημερινών ανθρώπων, με τα χαρακτηριστικά των ολόπλευρων-προσώπων που έχουν απορρίψει τα επίκτητα χαρακτηριστικά του «μαζικού» ανθρώπου-καταναλωτή -ιδιώτη, να αποτελέσουν «σχολή» μέσα από το παράδειγμα και την επιλογή τους.  Να βάλουν τις βάσεις ενός κοινωνικού κινήματος που θα δημιουργεί ευνοϊκές για τον νέο ανθρωπολογικό τύπο οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικές δομές. Μέσα από αυτές τις δομές να συναντηθούν με τις ανάγκες μεγαλύτερων κοινωνικών ομάδων, ώστε να γενικεύονται τα επιθυμητά χαρακτηριστικά των προσώπων και της ομάδας.

Το ελάχιστο που θα χρειασθεί να γίνει: να σκιαγραφήσουμε αυτόν τον νέο τύπο(όχι φυσικά να τον προσχεδιάσουμε σαν μηχανικοί ή τεχνοκράτες), και να οργανώσουμε μια πλατειά συζήτηση πάνω σε αυτό στα πλαίσια του κινήματος.  Για παράδειγμα θα έχει απορρίψει τα χαρακτηριστικά του εγωιστή, του άπληστου, του μοναχικού, νευρωτικού, αγχώδη, ανεύθυνου, φοβικού και φοβισμένου, του ανταγωνιστικού, επιθετικού, ενεργοβόρου, καριερίστα,  αμοραλιστή κ.λπ καταρχήν. Στη συνέχεια θα αποκτά κάποια άλλα χαρακτηριστικά όπως π.χ. της συμμετοχικότητας –συνέργειας- αλληλεγγύης, της αγάπης, του  σεβασμού προς όλα τα είδη ζωής, της αλληλοεκτίμησης- ανεκτικότητας του διπλανού, της επιδίωξης της  ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, της επιδίωξης της αυτοπραγμάτωσης  με ανάπτυξη όλων των εν δυνάμει δεξιοτήτων του, της επιδίωξης της οικουμενικότητας των ιδεών και της ευζωίας μέσα από τη λιτότητα και τη συλλογική αφθονία, καθώς και της ισονομίας- αυτοεκπροσώπησης, με απόκτηση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη.

Ο ιδιαίτερος ανθρωπολογικός τύπος του «νεοέλληνα», δηλαδή της ιδιώτευσης-βολέματος, της απάθειας- «ωχαδερφισμού», της συναλλαγής-πελατιακών σχέσεων, της αλλοτρίωσης κ.λπ., θα είναι ένα επιπλέον μέρος του προβλήματος που έχουμε να επιλύσουμε. 

Γιώργος Κολέμπας

* Το κείμενο είναι μια διασκευή-περίληψη του κειμένου μας με τίτλο «Η οικονομία της μετάβασης στην άμεση δημοκρατία», που έχει δημοσιευθεί στο συλλογικό βιβλίο που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Νησίδες με τίτλο:ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ

Παραπομπές

^{(1) Την αποκαλούμε μετακαπιταλιστική γιατί η ακριβής μορφή της θα πρέπει να δημιουργηθεί από τα κάτω, από τους ίδιους τους «από κάτω».}