Ο Stefaan Declercq είναι ο διευθυντής της οργάνωσης Oxfam. Το κείμενο αποτελεί την εισήγησή του στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο για τα 75 χρόνια από τον λιμό της Αθήνας που διοργάνωσε και παρουσίασε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιος Κούλογλου… 

Ήταν η Oxfam της Μεγ. Βρετανίας που ξεκίνησε το έργο για τη βοήθεια του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια αυτού του διαβόητου λιμού κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Στις μέρες μας, βλέπουμε γύρω μας μια τρομακτική άνοδο της ακροδεξιάς, του εθνικισμού και του λαϊκισμού. Για το λόγο αυτό πρέπει σ’ αυτό το ευρύτερο πλαίσιο να προστατεύουμε την αξία της αλληλεγγύης. Είναι η αλληλεγγύη που βοήθησε τον κόσμο να επιβιώσει του λιμού στην Ελλάδα πριν 75 χρόνια κι είναι αυτό που πολλοί Έλληνες πολίτες δείχνουν σήμερα με αφορμή την προσφυγική και μεταναστευτική ροή στην Ελλάδα. Κι είναι αυτό που χρειάζεται για να κάνουμε την ΕΕ να δουλέψει 60 χρόνια μετά την ίδρυσή της.

Η ιστορία της Oxfam συνδέεται με το λιμό που έπληξε την Ελλάδα πριν 75 χρόνια, γι’ αυτό θα γιορτάσουμε αργότερα μέσα στη χρονιά την 75η επέτειο από την ίδρυσή μας και σίγουρα θα θυμηθούμε αυτόν το λιμό. Ο ελληνικός πληθυσμός υπέστη τη γερμανική Κατοχή και χτυπήθηκε σκληρά από το συμμαχικό ναυτικό αποκλεισμό. Τα δεινά που έζησε η Ελλάδα, αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν πέρασαν απαρατήρητα σε άλλες περιοχές της Ευρώπης.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι πολίτες σχημάτισαν μια εθνική επιτροπή για την ανακούφιση από τους λιμούς το Μάιο του ’42. Η επιτροπή λάμβανε πληροφορίες για την κατάσταση των ανθρώπων και προωθούσε σχέδια ανακούφισης. Οι ομάδες στήριξης αναπτύσσονταν σε όλη τη χώρα. Οι υποστηρικτές της Oxfam συναντήθηκαν για πρώτη φορά τον Ιούλιο του ’42, αλλά η επίσημη ίδρυση της Επιτροπής της Οξφόρδης για την Ανακούφιση από τους Λιμούς δεν ήρθε παρά τον  Οκτώβριο του ’42. Αρχικά η δράση της συνδέθηκε με την εκστρατεία για τη χαλάρωση του συμμαχικού ναυτικού αποκλεισμού στην Ελλάδα που θα επέτρεπε να περάσουν εκεί τα τρόφιμα που είχαν σταλεί ως βοήθεια.

Από τη ίδρυσή της, η Oxfam δούλεψε προς δύο κατευθύνσεις: πρώτον, ο άνθρωπος να βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο της προσοχής της και δεύτερον, να δημιουργεί δράσεις και χώρους ανακούφισης όταν αυτό χρειάζεται να συμβεί. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά εξακολουθούν να διατρέχουν μέχρι σήμερα τη δουλειά της Oxfam. Ο τρίτος πυλώνας της λειτουργίας της είναι η ανάπτυξη — παράγουμε αναπτυξιακό έργο σε διάφορες χώρες σε όλον τον κόσμο.

Η δουλειά μας έγινε πιο συγκεκριμένη στις αρχές του ‘43, όταν η Επιτροπή έλαβε πρόσκληση από τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό να συγκεντρώσει κεφάλαια για την ανακούφιση του λιμού στην Ελλάδα. Η Επιτροπή εγγράφηκε ως φιλανθρωπικός οργανισμός και ξεκίνησε να εργάζεται για τη συλλογή κεφαλαίων. Μέσα σε λίγους μήνες η Επιτροπή είχε συγκεντρώσει περισσότερες από 12 χιλιάδες λίρες, ποσό αντίστοιχο των 480 χιλιάδων ευρώ σήμερα. Η υποστήριξη αυτή αποδεικνύει ότι άνθρωποι, από τους οποίους πολλοί βρίσκονταν σε δεινή θέση οι ίδιοι λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου, έπραξαν με απίστευτο αίσθημα αλληλεγγύης.

Μετά το τέλος του πολέμου, το ‘45, πολλές από τις επιτροπές ανακούφισης από λιμούς έπαψαν τη δράση τους, αλλά αυτή της Οξφόρδης συνέχισε το έργο της. Διευρύνοντας τους στόχους της, ξεκίνησε να προσφέρει βοήθεια σε μέρη που υπέφεραν συνεπεία του πολέμου που μόλις είχε τελειώσει. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποίησε την αποστολή τροφίμων στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Στο τέλος της δεκαετίας του ’40 και μέσα σε λίγα χρόνια, η Oxfam είχε καταφέρει να εδραιωθεί ως μεταπολεμική φιλανθρωπική οργάνωση στους τομείς της ανθρωπιστικής βοήθειας και της ανάπτυξης. Αργότερα, η Oxfam έγινε πολύ περισσότερο γνωστή διεθνώς και σήμερα αποτελεί έναν οργανισμό που περιλαμβάνει 20 εθνικά παραρτήματα εκ των οποίων τα 4, σε Ινδία, Μεξικό, Ν. Αφρική και Βραζιλία, δραστηριοποιούνται στο νότο. Προσωπικά βρίσκομαι εδώ ως εκπρόσωπος της Oxfam από το Βέλγιο.

Το πεδίο των δραστηριοτήτων της Oxfam σήμερα είναι πολύ ευρύ. Σε έναν κόσμο στο οποίο ένας στους τρεις ζει σε συνθήκες φτώχειας, η Oxfam είναι αποφασισμένη ν’ αλλάξει αυτόν τον κόσμο κινητοποιώντας τη δύναμη των ανθρώπων ενάντια στην αδικία της φτώχειας. Εργαζόμαστε σε περίπου 90 χώρες για να βρούμε πρακτικούς και καινοτόμους τρόπους μέσω των οποίων οι άνθρωποι θα ξεφύγουν απ’ τη φτώχεια και θα αναπτυχθούν. Αναλαμβάνουμε δράση ώστε η φωνή των φτωχών να καταφέρει να επηρεάσει τις τοπικές και παγκόσμιες αποφάσεις που έχουν αντίκτυπο πάνω τους. Δεν προβάλλουμε τους ανθρώπους απλώς ως αντικείμενα πόνου αλλά ως υποκείμενα της δικής τους αλλαγής.

Αυτό κάνουμε κι εδώ, στις Βρυξέλλες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω της υπεράσπισης που παρέχουμε εδώ στις Βρυξέλλες και στην Ευρώπη. Στόχος μας είναι να σώσουμε ανθρώπινες ζωές και να βοηθήσουμε αυτούς που χρειάζονται να ξαναχτίσουν τη ζωή τους μετά από ένα απρόσμενο χτύπημα. Μέχρι σήμερα είναι ο κόσμος που στηρίζει την Oxfam — μόνο στο Βέλγιο, για παράδειγμα, 100 χιλιάδες άτομα μας υποστηρίζουν σε καθημερινή βάση. Είμαστε ένα ευρύ κίνημα κι αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύουμε σε πολλές διαφορετικές χώρες. 

Σήμερα, ο κόσμος βρίσκεται στα πρόθυρα τεσσάρων άνευ προηγουμένου λιμών. 20 εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν από την πείνα. Το Νότιο Σουδάν έχει ήδη πληγεί. Η Σομαλία, η Υεμένη κι η Βόρεια Νιγηρία αντιμετωπίζουν κρίσεις λιμού. Ωστόσο, αυτές είναι μόνο τέσσερις από τις πολλές χώρες που αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας φέτος. Υπάρχουν πολύ περισσότερες χώρες σήμερα -το Μαλάουι, το Σουδάν, το Αφγανιστάν, το Κονγκό, η Συρία και το Ιράκ- όπου οι άνθρωποι δεν έχουν αρκετά τρόφιμα για να θρέψουν τις οικογένειές τους.

Με άλλα λόγια, σ’ έναν κόσμο όπου η πολυτέλεια αφθονεί, την ίδια στιγμή υπάρχουν άνθρωποι που πεθαίνουν από την πείνα. Κι αυτή είναι μια αδικία αφόρητη. Γιατί συμβαίνει αυτό; Φυσικά, δεν υπάρχει μια ενιαία αιτία που να εξηγεί όλους τους λιμούς. Υπάρχει πάντα ένας μοιραίος συνδυασμός διαφόρων παραγόντων στους οποίους περιλαμβάνονται η εμπόλεμη σύγκρουση, η επισιτιστική ανασφάλεια, η χρόνια φτώχεια και τα σοβαρά καιρικά φαινόμενα όπως η ξηρασία ή οι πλημμύρες. Ωστόσο, αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι έχουμε πάντα τη δύναμη να προλάβουμε και να τερματίσουμε την πείνα. Οι λιμοί είναι ανθρώπινα δημιουργήματα και μπορούμε να εργαστούμε για την αντιμετώπιση τους, να εξασφαλίσουμε ότι δε θα μας πλήξουν πια. Έχουμε τα μέσα σήμερα στον κόσμο για να αποφευχθούν οι λιμοί.

Πίσω στην Ελλάδα πάλι: ο λιμός της Αθήνας μπορεί να είναι σήμερα παρελθόν, αλλά σχεδόν 75 χρόνια αργότερα, η Oxfam επέστρεψε στην Ελλάδα. Από τον Οκτώβριο του 2015 παρέχουμε ανθρωπιστικό έργο στην Ελλάδα, μιας χώρας που βρίσκεται εντός ΕΕ. Η Oxfam εργάζεται για τους πρόσφυγες κι άλλους μετανάστες που ξέφυγαν από πολέμους, διώξεις και φτώχεια. Έρχονται στην Ευρώπη αναζητώντας να ζήσουν μια ζωή με ασφάλεια κι αξιοπρέπεια. Οι περισσότεροι από αυτούς φτάνουν στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Είναι εκεί όπου χρειάζονται την υποστήριξή μας κι είναι εκεί όπου η Oxfam εργάζεται για να προσφέρει την απαιτούμενη βοήθεια, ώστε να βοηθήσει τους ανθρώπους να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

Ένας από τους λόγους για τους οποίους αυτό το έργο στο εσωτερικό της ΕΕ έχει γίνει απαραίτητο είναι γιατί παρατηρείται μια έλλειψη αλληλεγγύης από πολλές άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ απέναντι στα Κράτη-μέλη που βρίσκονται στο νότιο άκρο της Ευρώπης.
Την ίδια στιγμή ωστόσο, μπορούμε να γίνουμε μάρτυρες της τεράστιας αλληλεγγύης που δείχνουν πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα. Λέγετο ότι θα άξιζε στους Έλληνες νησιώτες να λάβουν το Νόμπελ ειρήνης πέρυσι. Και δικαίως.

Δεν αξίζει μόνο σ’ εκείνους που βοηθούν ενεργά στη διάσωση ανθρώπων από μη αξιόπλοα σκάφη, τα οποία σε πολλούς μετανάστες εξακολουθούν να φαίνονται πιο ασφαλή από τα μέρη απ’ όπου προέρχονται. Αξίζει επίσης, σε όλους εκείνους που άνοιξαν τα σπίτια τους και τις καρδιές τους στους πρόσφυγες κι όλους τους άλλους που καταφθάνουν στην Ευρώπη, σε αναζήτηση ασφάλειας κι αξιοπρέπειας.

Σ’ εκείνους που έχουν δώσει καταφύγιο σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη, που τους έχουν μιλήσει και τους έχουν ακούσει. Σ’ εκείνους που έχουν προσφέρει μικρά πράγματα που όμως κάνουν τη ζωή πιο εύκολη, πιο ευτυχισμένη και πιο χαρούμενη για το κόσμο. Σε όλους όσοι έχουν δώσει ένα σακίδιο, ένα βραστήρα, ένα σακάκι, πάνες ή αυτοκινητάκια.

Η Oxfam, από κοινού με τη Διεθνή Αμνηστία, έχει τεκμηριώσει αυτές τις σημαντικές κινήσεις που απευθύνονται από άνθρωπο σε άνθρωπο με ένα «Μουσείο χωρίς σπίτι» — έτσι το ονομάσαμε. Μπορείτε να το αποκαλέσετε επίσης «έκθεση αλληλεγγύης» ή «έκθεση φιλοξενίας».

Το «Μουσείο χωρίς σπίτι» δε έχει συγκεκριμένη θέση, ούτε ώρες λειτουργίας. Τα εκθέματα που παρουσιάζει δεν είναι έργα τέχνης, αλλά πράγματα τα οποία οι Έλληνες προσέφεραν σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη από προστασία και στήριξη, πράγματα που έπαιξαν και εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινή τους ζωή. Έτσι τιμούμε την ελληνική αλληλεγγύη στον πρώτο βαθμό. Τα εκθέματα τοποθετήθηκαν σε κεντρικά σημεία στην Αθήνα, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, κι ακόμη φιλοξενήθηκαν σε σημαντικά μουσεία της πόλης, όπως το Μουσείο της Ακρόπολης και το ΕΜΣΤ. Πρόκειται για το ίδιο είδος αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων πάνω στο οποίο χτίστηκε η Oxfam και η οποία εξακολουθεί να μας δίνει τη δυνατότητα να προσφέρουμε εμείς στήριξη στους ανθρώπους όποτε αυτό είναι αναγκαίο.

Θέλω να κλείσω, προβάλλοντας αυτή την πολύ σημαντική έννοια της αλληλεγγύης, που είναι απαραίτητη στην καθημερινή μας ζωή – μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ των λαών, μεταξύ των κυβερνήσεων εντός και εκτός της ΕΕ. Επειδή εν τέλει, είναι η αλληλεγγύη που επιτρέπει στους ανθρώπους να ζήσουν τη ζωή τους με ασφάλεια και αξιοπρέπεια.

* Στο πλαίσιο της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο για τα 75 χρόνια από τον λιμό της Αθήνας προβλήθηκε και το παρακάτω βίντεο το οποίο παραχώρησε η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας: