Συζητώντας πρόσφατα με τον Ιάπωνα ακτιβιστή της ειρήνης Γιοσόκα Τατσούγια, επικεφαλής της οργάνωσης «PEACE BOAT», που δρομολογεί ετησίως το παγκόσμιο ταξίδι του «Πλοίου της Ειρήνης», ένοιωσα αισθήματα ανησυχίας για το μέλλον της Ιαπωνίας ως ειρηνικής χώρας, όπως τη γνωρίσαμε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ειδικότερα, ο φίλος μου Γιοσόκα μου επισήμανε τον κίνδυνο ακύρωσης στην πράξη του άρθρου 9 του Συντάγματος της Ιαπωνίας, διά του οποίου επιβλήθηκε από τους συμμάχους του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης της χώρας μετά το 1945.  Το συγκεκριμένο άρθρο προβλέπει ότι «ο ιαπωνικός λαός αποκηρύσσει διά παντός τον πόλεμο ως κυρίαρχο δικαίωμα του έθνους, όπως και την απειλή ή χρήση βίας ως μέσον επίλυσης διεθνών διαφορών».  

Από τη σημερινή κυβέρνηση της Ιαπωνίας υπό τον πρωθυπουργό Σίνζο Άμπε, προωθείται και διευρύνεται η στρατιωτική συνεργασία ΗΠΑ – Ιαπωνίας, με συνέπεια τη στρατιωτικοποίηση της δεύτερης. Αυτό συνεπάγεται και το ενδεχόμενο    εμπλοκής της χώρας του «Ανατέλλοντος Ηλίου» σε στρατιωτικές αποστολές παγκοσμίως για διάφορους λόγους και αιτίες, στο όνομα της «συλλογικής αυτοάμυνας», όπως διατείνεται η κυβέρνηση, η οποία προωθεί την επανερμηνεία  του  άρθρου 9 του Ιαπωνικού Συντάγματος, το οποίο  απαγορεύει ρητά τη συμμετοχή της χώρας σε στρατιωτικές αποστολές εκτός συνόρων.  Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι η Ιαπωνία δεν διαθέτει ούτε υπουργείο εθνικής άμυνας, με βάση τις δεσμεύσεις που ανέλαβε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Άλλη πτυχή της στρατιωτικοποίησης είναι ότι  αναπτύσσεται η πολεμική βιομηχανία της Ιαπωνίας, με ορατό το ενδεχόμενο να καταστεί η χώρα εξαγωγέας όπλων, δραστηριότητα που επίσης απαγορεύεται μέχρι τώρα. Η γνωστή παγκοσμίως εταιρεία «Μιτσουμπίσι» ήδη παράγει το μαχητικό αεροπλάνο «Καμικάζι», το οποίο προφανώς δεν προορίζεται για δράσεις υπέρ της ειρήνης, αλλά πρωτίστως για την άνθηση των κερδών του επιχειρηματικού αυτού γίγαντα. Οι εξελίξεις που προαναφέραμε, κάθε άλλο παρά επιτρέπουν τον εφησυχασμό της διεθνούς κοινωνίας των πολιτών. Αντιθέτως, απαιτούν εγρήγορση και  κινητοποίηση για την υπεράσπιση του άρθρου 9 του Συντάγματος της Ιαπωνίας.  Κινητοποίηση που παίρνει διεθνείς διαστάσεις, καθώς υποστηρίζεται από διεθνείς φιλειρηνικές οργανώσεις, όπως το Διεθνές Γραφείο Ειρήνης (ΙΡΒ), Νόμπελ Ειρήνης 1910.

Κινεζοφοβία

Σε ότι αφορά τον ρόλο της Ιαπωνίας στην Ανατολική Ασία, η ηγεσία της χώρας και τα κυρίαρχα ΜΜΕ καλλιεργούν την κινεζοφοβία, σαν να ετοιμάζεται η επίσης εξοπλιζόμενη Λ.Δ. Κίνας, να κάνει πόλεμο στην Ιαπωνία ή σε άλλες γειτονικές χώρες. Βέβαια, ας μη μας διαφεύγει ότι η περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού, έχει επιλεγεί και από τις ΗΠΑ ως το κύριο πεδίο για την άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής κατά τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, καθώς όπως εκτιμούν τα αμερικανικά think tank στον τομέα αυτό, το κέντρο βάρους των παγκόσμιων οικονομικών και διεθνοπολιτικών εξελίξεων μετατοπίζεται από τον ευρωατλαντικό χώρο προς την Ασία.  Στο  πλαίσιο των προαναφερθέντων για την στρατιωτικοποίηση της Ιαπωνίας, σημειώνεται και τάση αναθεώρησης   του περιεχομένου των σχολικών βιβλίων της ιστορίας, με τους κρατούντες να θέλουν να μη γίνονται αναφορές σε αυτά στις ευθύνες της Ιαπωνίας για κατακτητικούς πολέμους εναντίον γειτονικών χωρών. Άλλωστε, το ζήτημα αυτό πυροδότησε, προ τριακονταετίας, την φοιτητική (τότε) πρωτοβουλία «Πλοίο της Ειρήνης», με στόχο «επισκέψεις συγγνώμης και  συμφιλίωσης» του ιαπωνικού με τους γειτονικούς λαούς. Με άλλα λόγια, «από τα κάτω» ξεκίνησε το «Πλοίο της Ειρήνης».

Όπως όλοι γνωρίζουμε, μεταπολεμικά η Ιαπωνία κατέστη οικονομική υπερδύναμη, όχι όμως και στρατιωτική, διαψεύδοντας την άποψη που θέλει την στρατιωτικοποίηση άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομική ανάπτυξη.

Ανάλογη ήταν η πορεία και της μεταπολεμικής Γερμανίας. Σήμερα, και οι δύο αυτές χώρες –ηττημένες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου– διαθέτουν τεράστια οικονομική και τεχνολογική ισχύ. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα μπουν στον πειρασμό να προχωρήσουν στην παραγωγή και κατοχή πυρηνικών όπλων, επιλογή που θα αποτελούσε μεγάλο πισωγύρισμα για όλον τον κόσμο και βαρύτατο πλήγμα για τις προσπάθειες απαλλαγής της ανθρωπότητας από τον πυρηνικό εφιάλτη.

* Ο Πάνος Τριγάζης είναι Πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης (ΠΑΔΟΠ)