Η φύση ασκεί μια βαθιά επίδραση στην καθημερινή ζωή των κατοίκων μιας πόλης άσχετα με το αν τη συνειδητοποιούν ή τη διαισθάνονται συχνά. Οι χώροι στους οποίους κυριαρχούν τα στοιχεία της φύσης συνδέονται με τους χώρους πρασίνου, οι οποίοι περιβάλλονται από τα κτίρια της πόλης, μια σύνδεση που επιτείνεται στην περίπτωση που αποτελούν χώρους για χαλάρωση, στοχασμό και πνευματική αναζήτηση.

Είναι γεγονός ότι πολλά στοιχεία της φύσης στις πόλεις ικανοποιούν τις βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες των ανθρώπων.

Αστικό Πράσινο

Αστικό Πράσινο είναι χώροι – περιοχές υπαίθριες μέσα και γύρω από την πόλη, αυτές οι περιοχές φέρουν ήπια ανθρώπινη δραστηριότητα καθώς επίσης βλάστηση (δέντρα, θάμνους, γρασίδι, κ.α.), διάφορα είδη πανίδας, αισθητικά υδάτινα στοιχεία (λίμνες και ρυάκια) Η παρουσία τους επηρεάζει την ποιότητα ζωής, καθώς επίσης και την ποιότητα του αέρα και του νερού της περιοχής.

Μια πόλη αποτελεί τμήμα του φυσικού περιβάλλοντος, γι’ αυτό και ο σχεδιασμός της θα πρέπει να γίνεται σε συνάρτηση με τις φυσικές διεργασίες.

Η μορφή που έχει σήμερα μια πόλη θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα της επίδρασης κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, ενώ η φύση παίζει διακοσμητικό ρόλο -εκείνο του στολισμού των ανθρώπινων δημιουργημάτων.

Στα μάτια ενός επιπόλαιου παρατηρητή, τα ίχνη του πρασίνου μέσα στην πόλη – δέντρα στους δρόμους, τις πλατείες ή τα πάρκα- είναι τα μοναδικά υπολείμματα της φύσης σε αυτή. Στην πραγματικότητα, όμως, ο ρόλος της φύσης και του πρασίνου σε μια πόλη δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά, είναι ο αέρας που αναπνέει κάποιος, η γη στην οποία περπατά, το νερό που πίνει, καθώς και οι ζωντανοί οργανισμοί με τους οποίους μοιράζεται το φυσικό περιβάλλον.

Το αστικό Πράσινο σε μια πόλη συγκροτείται από τα μητροπολιτικά της πάρκα, τα περιφερειακά της πάρκα, τα τοπικά της πάρκα και τις ειδικές περιοχές πρασίνου.

Ι. Τα μητροπολιτικά πάρκα είναι επίσημα πάρκα και βρίσκονται δίπλα στο κέντρο της πόλης και εξυπηρετούν από 50.000 έως 100.000 ανθρώπους. Τα πάρκα αυτά αποτελούνται από ψηλά δέντρα, θάμνους, γρασίδι, καλλωπιστικά φυτά, μονοπάτια, γλυπτά, κ.α. Αυτά τα πάρκα δεν πρέπει να υπόκεινται σε εντατική χρήση και απλά μπορούν να φιλοξενήσουν μόνο ειδικά γεγονότα. Η ελάχιστη έκταση ενός τέτοιου πάρκου είναι 10 στρέμματα.

ΙΙ.Τα Περιφερειακά Πάρκα είναι μεγάλα πάρκα που το μέγεθος τους κυμαίνεται από 40 έως 100 στρέμματα και που εξυπηρετούν μια περιοχή από 25.000 έως 50.000 ανθρώπων. Περιλαμβάνουν γρασίδι, χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων και μια ποικιλομορφία εγκαταστάσεων αναψυχής όπως χώρους για picnic, μονοπάτια, ποδηλατοδρόμους, λίμνες, παιδικές χαρές, κ.λ.π.

ΙΙΙ. Τα Τοπικά Πάρκα είναι μικρά, συνήθως η έκταση τους είναι από 2,5 έως 20 στρέμματα, και απεικονίζουν το χαρακτήρα του εδάφους και της γειτονιάς. Τα πάρκα αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως για ψυχαγωγία και παιχνίδι και περιλαμβάνουν τις εγκαταστάσεις παιδικών χαρών που βρίσκονται στις κατοικημένες περιοχές σε απόσταση 400 μέτρων από κάθε κατοικία. Οι γονείς με τα μικρά παιδιά τους είναι οι κύριοι χρήστες.

ΙΙΙΙ. Τέλος οι ειδικές περιοχές είναι περιοχές εναλλακτικών δραστη-ριοτήτων είναι μεγάλες περιοχές όπως ανοιχτοί χώροι ή λίμνες που για λόγους ασφάλειας ή διαχείρισης χρησιμοποιούνται για εξειδικευμένες ψυχαγωγικές δραστηριότητες ή αθλητικά γεγονότα.

Προβληματα στην ποιότητα ζωής

Η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα συνδέεται και με τις περιορισμένες εκτάσεις αστικού πρασίνου και την απουσία επαφής με το φυσικό περιβάλλον.

Έτσι και στην Αθήνα, η έλλειψη περιβαλλοντικού σχεδιασμού έχει οδηγήσει στην έλλειψη χώρων πρασίνου. Η Αθήνα δεν έχει ικανοποιητικό πράσινο, όπως άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αλλά και αυτό που υπάρχει είναι υποβαθμισμένο και στις περισσότερες των περιπτώσεων έχει εισαχθεί σαν ένα στοιχείο ξένο προς το υπόλοιπο σύνολο της πόλης, προσπαθώντας να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της επαφής με τη φύση στους πολίτες της, χωρίς στην πραγματικότητα να ικανοποιεί τις ανάγκες τους.

Κάποιες συγκρίσεις είναι απογοητευτικές για την πρωτεύουσα της χώρας μας Γενικά το ποσοστό του αστικού πράσινου ποικίλλει στις Ευρωπαϊκές πόλεις. Με πάνω από 60% στη Μπρατισλάβα, πρωτεύουσα της Σλοβακίας, έως και στο 5% στη Μαδρίτη, πρωτεύουσα της Ισπανίας. Στη Κοπεγχάγη, οι πράσινες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών περιοχών και των δασών, αποτελούν περίπου το 23%, το οποίο αντιστοιχεί σε 43 m2/κάτοικο, το οποίο είναι πολύ παραπάνω από τα 9 m2/κάτοικο που συστήνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το λεκανοπέδιο της Αττικής είναι μόλις 2,6 m2/κάτοικο!

Ο ρόλος των μητροπολιτικών Πάρκων

Τα μητροπολιτικά πάρκα έχουν πολλαπλό ρόλο:

• Οικολογικός:

ü  Αποδέκτης όμβριων υδάτων
ü  Συνεχεία βλάστησης
ü  Μικροκλιματική βελτίωση
ü  Συντήρηση πανίδας
ü  Μείωση ρύπανσης
ü  Αύξηση νερού υδροφόρων οριζόντων
ü  Συντήρηση εδάφους

• Λειτουργικός:

ü  Αισθητική βελτίωση της πόλης
ü  Επικοινωνία-Σύνδεση
ü  Κάλυψη των αναγκών της πόλης σε υπαίθριες εκδηλώσεις
ü  Πολιτιστικά γεγονότα
ü  Αθλητικά παιχνίδια
ü  Μείωση της ηχορύπανσης
ü  Ανάδειξη υποβαθμισμένων περιοχών
ü  Περιβαλλοντική εκπαίδευση

• Κοινωνικός:

ü  Αναψυχή πολιτών
ü  Επικοινωνία
ü  Άθληση-Άσκηση
ü  Προστασία από θεομηνίες
ü  Προστασία από κινδύνους (π.χ. πυρκαγιά)
ü  Εκπαίδευση

• Οικονομικός:

ü  Απόθεμα γης
ü  Ανάδειξη υποβαθμισμένων περιοχών
ü  Ανακατανομή αξιών γης

Οικονομικά οφέλη

• Τα κατάλληλα τοποθετημένα δέντρα μπορούν να μειώσουν τις δαπάνες ενός σπιτιού το χειμώνα για θέρμανση (λειτουργούν σαν ανεμοφράκτες) και να μειώσουν τις δαπάνες για κλιματισμό το καλοκαίρι (λόγω της σκίασης). 10
• Οι φυσικές περιοχές προωθούν το βιωσιμότητα και τη ζωτικότητα των κοινωνιών. Οι ψυχαγωγικές ευκαιρίες, η ποιότητα του νερού και του αέρα, η φυσική ομορφιά θα προσελκύσουν νέους κατοίκους, νέες οικογένειες και τουρισμό.
• Τα αστικά πάρκα προσελκύουν επιχειρήσεις, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας εργασίες και αυξάνουν τις αξίες γης.

Προσέλκυση νέων επιχειρήσεων

• Οι “footloose” (με πλήρη ελευθερία κινήσεων) επιχειρήσεις προσελκύονται από κοινωνίες που προσφέρουν μια υψηλή ποιότητα ζωής για τους υπαλλήλους τους. Το πράσινο, η προστασία του περιβάλλοντος και οι ψυχαγωγικές ευκαιρίες είναι συχνά ένα σημαντικό κριτήριο για την επιλογή.
• Ο οικοτουρισμός είναι μια γρήγορα αναπτυσσόμενη βιομηχανία για την οποία η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας. Το 1996, 2.500.000 Καναδοί συμμετείχαν σε δραστηριότητες οικοτουρισμού, όπου ξόδεψαν συνολικά $1.938 εκατομμύρια και δημιουργήθηκαν 34.100 νέες θέσεις εργασίας (Environment Canada 2000).
• Οι άνθρωποι προσελκύονται από περιοχές με φυσική ομορφιά και δυνατότητες για υπαίθριες δραστηριότητες αναψυχής και διασκέδασης.

Αύξηση Αξιών γης

• Οι τιμές ιδιοκτησίας είναι υψηλότερες όταν γειτνιάζουν με ελεύθερους χώρους πράσινου. Μια μελέτη των ιδιοκτησιών στην ηπειρωτική χώρα του νότιου Βανκούβερ διαπίστωσαν ότι οι τιμές των κατοικιών αυξάνονται κατά 15–20% όταν είναι κοντά στους ελεύθερους χώρους πράσινου (Quayle και Hamilton 1999).

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ

Ένα πάρκο δεν είναι απλά τα «υπολείμματα» ενός φυσικού τοπίου είναι ένας ζωντανός χώρος που δημιουργείται για να «συναντηθούν» και να ικανοποιηθούν, εκτός από την περιβαλλοντική προστασία και κοινωνικές και ψυχαγωγικές ανάγκες.

Η αντίληψη ότι τα πάρκα των πόλεων είναι ένας χώρος πράσινου, χωρίς την παρουσία κατασκευών ή την ανάπτυξη δραστηριοτήτων, είναι ένας λανθασμένος τρόπος αντίληψης της λειτουργίας του. Η εκμετάλλευση όμως την κοινωνικής αυτής ανάγκης με βαριές επιχειρηματικές δραστηριότητες, ανεξάρτητα από τον κοινωνικό μανδύα τους, παραποιούν την ανάγκη αυτή.  ‘Άλλο πράγμα μια παιδική χαρά. Ένα καλαίσθητο μικρό θεατράκι ή ένα περίπτερο-καφετέρια, ένας ποδηλατόδρομος, χώροι ικανοποίησης άμεσων αναγκών (τουαλέτες, παγκάκια κλπ.) και άλλο πράγμα ένα νοσοκομείο, η έδρα αθλητικής Ομοσπονδίας, Πολυχώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων) 
 
Κοινωνική διάσταση

Κοινωνικές πτυχές του αστικού πρασίνου είναι αυτές που επιτρέπουν στους ανθρώπους να ρχονται σε επαφή με τη φύση στη καθημερινή τους ζωή.

• Τα αστικά πάρκα δίνουν μια αίσθηση της κοινωνικής θέσης, σου επιτρέπουν να κερδίσεις την κοινωνική αναγνώριση, ενισχύουν τα συναισθήματα της κοινωνικότητας και της αλληλεγγύης, επιτρέπουν την ανταλλαγή ιδεών μέσω των γνωριμιών, δίνουν την δυνατότητα να εμβαθύνουν τόσο στις προσωπικές όσο και στις κοινωνικές αξίες, προωθηθεί την πνευματική ανάπτυξη και γενικά κάνουν τους χρήστες τους να αισθάνονται ελεύθεροι, ανεξάρτητοι και πιο ήρεμοι σε σχέση με αυτό που νοιώθουν μέσασε ένα δομημένο περιβάλλον σπιτιών και εργασίας.

• Οι μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι κάτοικοι που ζουν κοντά σε αστικά πάρκα “ανάπτυξαν περισσότερες κοινωνικές δραστηριότητες και έχουν περισσότερους επισκέπτες, ήξεραν περισσότερα για τους γείτονές τους και αναφερόμενοι σε αυτούς είπαν ότι η αλληλοβοήθεια και η υποστήριξη μεταξύ τους είναι συνεχείς”.

• Οι άνθρωποι που ζουν κοντά στο πράσινο τείνουν να ζουν στα σπίτια τους περισσότερο από εκείνους που δεν ζουν σε τέτοιες περιοχές. Αυτό οδηγεί σε σταθερότερες γειτονιές και σε μεγαλύτερο αίσθημα της κοινωνικότητας.

• Γύρω από τα αστικά πάρκα οι γειτονίες είναι ασφαλέστερες. Όταν οι κάτοικοι έχουν περισσότερα κεκτημένα δικαιώματα σε μια περιοχή, η συμμετοχή τους στη κοινωνική επαγρύπνηση είναι αυξημένη, και θα προσέχουν γύρω τους για να σιγουρευτούν ότι όλα είναι καλά και τίποτα δεν χρησιμοποιείται με άσχημο τρόπο, καταστρέφεται, κ.λπ. Όσο καλύτερα διατηρημένο είναι ένα κτήριο ή ένας δημόσιος χώρος, τόσο πιο ασφαλείς πρόκειται να είναι.

• Ενισχύουν επίσης τους κοινωνικούς δεσμούς στις περιοχές αυτές κάτι που είναι πολύ σημαντικό.

• Αναπτύσσοντας το κοινωνικό περιβαλλοντικό σχέδιο παρέχεται η δυνατότητα στο κοινό να αναμιχθεί στον κοινωνικό προγραμματισμό και να βοηθήσει στο προσδιορισμό των σημαντικών φυσικών περιοχών.

ΣΧΕΣΗ ΠΑΡΚΟΥ – ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Η αρχή αυτή δίνει σημασία στην ενθάρρυνση των ατόμων και των φορέων της τοπικής κοινωνίας να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στη λειτουργία του πάρκου. Ένα πάρκο μπορεί και πρέπει να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη ζωή της πόλης, στην οποία εντάσσεται. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο μοντέλο ανάμειξης των πολιτών στην οργάνωση των γεγονότων και των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται στο χώρο του πάρκου.

Συνήθως, η σύνδεση του πάρκου με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, επιτυγχάνεται στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και εκπρόσωποι του δεύτερου είναι τα σχολεία, κάποιες οικολογικές οργανώσεις ή ομάδες εθελοντών. Όλοι, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους μπορούν να συνυπάρξουν σε έναν τέτοιο χώρο. Επίσης, είναι σημαντικό όλες οι ομάδες να μοιράζονται τους στόχους του σχεδίου διαχείρισης του πάρκου και να δουλεύουν στα πλαίσια αυτού, με την καθοδήγηση των σχεδιαστών του τοπίου και των διαχειριστών του πάρκου.

Υποστηρίζεται ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων, οι αρχές του πάρκου θεωρούν την ανταλλαγή απόψεων αναγκαία προϋπόθεση προκειμένου να βελτιώσουν ή να κάνουν αλλαγές σε αυτό.

Ένας από τους πιο σημαντικούς τρόπους για τη σύνδεση του πάρκου με την κοινωνία, παραμένει η διεξαγωγή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με τα σχολεία. Δίνεται στα παιδιά η δυνατότητα να ασχοληθούν με γεγονότα που διοργανώνονται εκεί, να αναπτύξουν δραστηριότητες στα πλαίσια ενός περιβαλλοντικού προγράμματος να συμμετάσχουν στη φύτευση του τοπίου ή ακόμα και να συνεργαστούν με κάποιες οικολογικές οργανώσεις.

Όσον αφορά τις ομάδες των εθελοντών, η προσφορά τους μπορεί να πάρει πολλές μορφές:

συμμετοχή στις εργασίες για τη συντήρηση του χώρου, στη διοργάνωση γεγονότων, στην ενημέρωση και εξυπηρέτηση των επισκεπτών.

Ο θεσμός των εθελοντών θα πρέπει αφού οριοθετηθεί, να ενσωματωθεί στο σχέδιο διαχείρισης ενός πάρκου. Η σύνδεση του πάρκου με την κοινωνία, συνεπάγεται την αποφυγή του βανδαλισμού σε σημαντικό βαθμό, τη διασφάλιση της ασφάλειάς του και κατ’ επέκταση του κοινωνικού συνόλου στο οποίο εντάσσεται.

Εντούτοις, υπάρχει ένας θόρυβος γύρω από την ασφάλεια αυτών των περιοχών τις οποίες οι κάτοικοι τις θεωρούν χώρους εγκληματικής δράσης. Βέβαια αυτοί οι κίνδυνοι μπορεί να μην υφίστανται στη πραγματικότητα. Γι’ αυτό έχουν προταθεί διάφορες λύσεις που περιλαμβάνουν ενημερωτικά προγράμματα, καλύτερο σχεδιασμό των περιοχών αυτών, την ανάμιξη του ντόπιου πληθυσμού στις προτάσεις και τη διαχείριση τους, να παρέχετε υπηρεσία φύλαξης κ.τ.λ.
 
Κλείνοντας θάθελα να σημειώσω ότι ένας ελεύθερος και μάλιστα πράσινος χώρος με την μορφή μητροπολιτικού πάρκου είναι πολιτιστικό στοιχείο στον αστικό χώρο. Τα ιδιαίτερα πολιτιστικά αυτά χαρακτηριστικά του είναι η προστασία του περιβάλλοντος,  η αισθητική αναψυχή του αστού πολίτη και η εξασφάλιση ψυχαγωγικής ήπιας ποιότητας ζωής άμεσα συνδεμένη με την λειτουργία της Φύσης.

Άρα η όποια ανθρώπινη πολιτιστική δραστηριότητα οφείλει να είναι συμπληρωματική στην παραπάνω περιγραφόμενη φυσική πολιτιστικότητα.

Δυνατότητες άθλησης, υπαίθριων χώρων θεατρικής έκφρασης, ανοιχτοί χώροι εικαστικών εκθέσεων κλπ. αποτελούν την ανθρώπινη πολιτιστική παρέμβαση που δεν αλλοιώνει την πολιτιστικότητα της φυσικής ισορροπίας, της σχέσης του αστικού χώρου και της φυσικής δομής ενός ελεύθερου πράσινου χώρου.

Και στην Αττική….;

Στην χώρα μας η μετακύλιση του κόστους της ανθρώπινης δραστηριότητας την Φύση είναι ο κανόνας. Με την λογική αυτή ειδικότερα στην Αττική αποστεώνεται η σημασία του Πράσινου μέσα στη Πόλη.

Το Μητροπολιτικό Πάρκο στο Γουδή είναι μια πρώτη επιλογή προς τη σωστη κατεύθυνση. Όμως

ü  η ατολμία στην εφαρμογή της απόφασης του ΣτΕ για το Θέατρο Μπάντμιντον
ü  η πρόχειρότητα αντιμετώπισης της νομοθετικής ρύθμισης από τις προηγούμενες Κυβερνήσης (ΝΔ/ΠΑΣΟΚ)  για την προστασία του Υμηττού που οδήγησε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σε ουσιαστική ακύρωση της,
ü  σε συνδυασμό με την αδυναμία λειτουργίας του προβλεπόμενου Δασαρχείου Υμηττού.

ανατρέπουν τις σωστές κατευθύνσεις για την ολοκλήρωση των δεδομένων ολοκλήρωσης της κατοχύρωσης της προστασίας του.

Στο Πάρκο Τρίτση οι αδυναμίες και παλινωδίες στην διοίκηση του Πάρκου οδήγησαν ένα «πνεύμονα πρασινού», ένα χώρο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίσης αλλά και αναψυχής της Δυτικής Αθήνας σε απόγνωση.

Και το πολύπαθο αίτημα για Μητροπολιτικό Παρκο στο Ελληνικό κορυφώνει τηνν αδυναμία της οικολογικής εξισορρόπησης, κατά τα παραπάνω, των πολιτών στην Αθήνα, μιας πολης που άναρχα φτάχτηκε, άναρχα λειτουργεί και άναρχα αντιμετωπίζει το Περιβάλλον.

Και έτσι διαμορφώνεται ένα κίνημα σύγκρουσης συλλογικότητων αλλά και ατομικά των πολιτών είτε με τις κρατικές αρμόδιες υπηρεσίες γύρω από τέτοια θέματα είτε με τα μεγαλο-μικροσυμφέοντα καταστροφής του Πράσινου στη Πόλη. Υπάρχουν εκτός των μεγάλων περιβαλλοντικών οργανώσεων και μόνιμες τοπικές ή υπερτοπικές μαχητικές ομάδες πολιτών που διεκδικούν το αυτονόητο, όπως παραπάνω αναλυτικά επισημάναμε. Και δικαιώνονται από την κοινωνική αποδοχή αλλά και την θεσμική δικαστική λειτουργία της δημοκρατίας μας.

Όμως στην ζοφερή πραγματικότητα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης, τέτοιες πραγματικότητες δίνουν αισιοδοξία και μας βοηθούν να αντιμετωπίσομε τα πράγματα με όρους λογικής, δηλ. φυσιολογικά και έξω από σκόπιμες εντάσεις για την απόκρυψη των πραγματικών στόχων.

Κατά συνέπεια η νέα Κυβέρνηση οφείλει να ενσκύψει με περισσή προσοχή στην συντήρηση, κατοχύρωση, δημιουργία συγκροτημένων μεγάλων χώρων Πρασίνου, στα Μητροπολιτικά Κέντρα και ειδικότερα στην Αττική.

Είμαι αισιόδοξος. Γιατί η ζωή δεν χρεωκοπεί!

 
Κώστας Διάκος
Νομικός Περιβάλλοντος
Οικολόγος (Οικολόγοι Πράσινοι)
Υποψήφιος Α’ Αθήνας ΣΥΡΙΖΑ