Όταν ο νέος υπουργός Παιδείας Αριστείδης Μπαλτάς, παραλαμβάνοντας τον ευαίσθητο, όσο και κρίσιμο για το ξεκίνημα που χρειάζεται η χώρα, τομέα της Παιδείας σε πρωτοφανή κρίση που αγγίζει τα όρια της διάλυσης, αποδομούσε με τις προγραμματικές δηλώσεις του την αριστεία ως κεντρικό σημείο της εκπαιδευτικής πολιτικής, προφανώς και δεν εννοούσε αυτό που οι περισσότεροι, είτε καλοπροαίρετα, είτε όμως και κακοπροαίρετα προσλάμβαναν: Την ισοπέδωση δηλαδή και την εξίσωση των πάντων προς τα κάτω, με τον επαναπροσανατολισμό του εκπαιδευτικού συστήματος στην επιλογή της ήσσονος προσπάθειας.

Ads

Αντίθετα, στο επίκεντρο της σχετικής εξαγγελίας ήταν η αμφισβήτηση του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου εκπαιδευτικού μοντέλου, που με αφορμή και με πρόσχημα την οικονομική κρίση, προσανατόλισε την Παιδεία στην υπηρεσία των λίγων και των εκλεκτών. Είναι γεγονός ότι η υποχρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης, η θεσμική της αποδυνάμωση και οι απολύσεις του προσωπικού, δεν εξυπηρέτησαν τη σκοπιμότητα της λιτότητας, αλλά υποστήριξαν μια στροφή του εκπαιδευτικού συστήματος σε ολιγαρχική κατεύθυνση. Προσανατολίζοντάς το αφενός στην ιδιωτική εκπαίδευση, για τους έχοντες και κατέχοντες και αφετέρου στη συρρίκνωση της δημόσιας εκπαίδευσης, ώστε να υπηρετεί τους λίγους και εκλεκτούς. Η στροφή σε μια Παιδεία για λίγους, για όσους δηλαδή είτε έχουν τα υλικά μέσα, είτε διαθέτουν τα φυσικά πλεονεκτήματα για να διακριθούν, επαναφέρει τον Καιάδα ως κύρια αντιμετώπιση της μόρφωσης και της εκπαίδευσης των πολλών και μη προνομιούχων, οι οποίοι αδυνατούν να ανταποκριθούν σε ένα απαιτητικό σύστημα, μονόπλευρα προσανατολισμένο στην αριστεία.

Με την έννοια αυτή η αριστεία, ως οιωνεί θετική, αν και γενικόλογη έννοια, χρησιμοποιείται ως Δούρειος Ίππος για να υποστηρίξει ιδεολογικά την κατά τα άλλα κακόφημη αντίληψη της ολιγαρχικής Παιδείας και αποκτά χαρακτήρα ιδεολογικής ταυτότητας για τη νεοφιλελεύθερη και εν πολλοίς αριστοκρατική πολιτική αντίληψη.

Ξεπερνώντας δηλαδή την ευκαιριακή και γι αυτό ατυχή προσπάθεια διαστρέβλωσης επιμέρους δηλώσεων υπουργών και δημιουργίας φτηνών εντυπώσεων σε βάρος μιας κυβέρνησης, που μόλις πρόσφατα κέρδισε τις εκλογές και ούτε πρόλαβε ακόμη να νομοθετήσει, πρέπει να παραδεχτούμε ότι η συζήτηση για την αριστεία αγγίζει τον πυρήνα των ιδεολογικών και πολιτικών διαφορών μεταξύ συντήρησης και προόδου, μεταξύ αριστοκρατικής δηλαδή ιδεοληψίας αφενός και δημοκρατικής αντίληψης για την Παιδεία αφετέρου.

Ads

Η πρώιμη αντιπολιτευτική διάθεση των πρώην κυβερνώντων, συμβάλλει ώστε η συγκεκριμένη συζήτηση να μη γίνεται με σκοπό να καταδειχθούν οι διαφορές και να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της αριστείας, ως μιας από τις δυνατότητες που πρέπει να παρέχει ένα δημοκρατικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αντίθετα, πίσω από αυτή τη συζήτηση κρύβεται η διαμάχη μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν τον μονόπλευρο προσανατολισμό του εκπαιδευτικού συστήματος στην υπηρεσία των λίγων και εκείνων που επιδιώκουν τη διεύρυνσή του, ώστε να μπορέσει να μεταδώσει τα φώτα της Παιδείας στους πολλούς.

Η αμφισβήτηση της αριστείας ως κεντρικής επιλογής για τη στροφή στην εκπαίδευση των λίγων και η ανάδειξη των αρετών ενός εκπαιδευτικού συστήματος που σκοπό έχει την παροχή ισότιμης πρόσβασης σε όλους, πλούσιους και φτωχούς, ικανούς και λιγότερο ευφυείς, σε μια χώρα που αναζητά το δρόμο της ανάπτυξης μέσω της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού της, ισοδυναμεί με την πεμπτουσία της δημοκρατικής αντίληψης και όχι, όπως σκοπίμως παρουσιάζεται, της ισοπέδωσης, της μετριοκρατίας και της οπισθοδρόμησης.

Η δημοκρατία απαιτεί πλουραλισμό στόχων και μεθόδων και προνοεί για όλους, προνομιούχους και μη. Η δημοκρατική εκπαίδευση απευθύνεται προς όλους και στον καθένα ξεχωριστά σύμφωνα με τις δυνατότητές του, χωρίς να υπονομεύει ούτε το δικαίωμα στη γνώση και τη μόρφωση των μη προνομιούχων και λιγότερο ικανών, ούτε όμως και την ευκαιρία της διάκρισης εκείνων που μπορούν να αριστεύσουν. Γι αυτό και στόχος ενός δημοκρατικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η εμπέδωση της αξιοκρατίας και όχι της αριστοκρατίας.
Έτσι, αντί να συζητούμε περί δήθεν διλήμματος μεταξύ αριστείας και μετριοκρατίας, αντιπαραβάλλοντας την αριστεία με την ισοπέδωση και την εκπαίδευση της ήσσονος προσπάθειας, καλόν είναι να επαναφέρουμε στο δημόσιο διάλογο τις έννοιες της αξιοκρατίας και του άριστου μέτρου…

Του Καθηγητή Γιάννη Α. Μυλόπουλου, πρώην πρύτανη ΑΠΘ