Από τη δική μας οπτική, η αλληλέγγυα οικονομία είναι μια στρατηγική οικονομικής απελευθέρωσης των λαϊκών τάξεων, αλλά και των ανθρώπινων κοινωνιών στο σύνολό τους, που χρησιμοποιεί ως σημείο αναφοράς την έννοια «καλή ζωή» (buen vivir) προκειμένου οι δημόσιες και ιδιωτικές ελευθερίες να ασκούνται με ηθική. Η οπτική αυτή κατανοεί την αλληλέγγυα οικονομία ως έναν τρόπο ζωής, ως ένα οικονομικό σύστημα υπό κατασκευή, ως τον άξονα της πάλης για να εξαλειφθεί η εκμετάλλευση και η κυριαρχία της οικονομίας ώστε να οικοδομηθεί μια νέα κοινωνία, οικολογικά βιώσιμη, οικονομικά δίκαιη, πολιτικά δημοκρατική που ανασχηματίζεται βήμα-βήμα βασισμένη στον διαπολιτισμικό διάλογο.

Εστιάζουμε στα μεθοδολογικά εργαλεία που μας χρησιμεύουν προκειμένου να εξετάσουμε τη δημιουργία της αλληλέγγυας οικονομίας και βασιζόμαστε στην αντίληψη ότι η συγκρότηση των συνεργατικών και των αλληλέγγυων οικονομικών δικτύων στοχεύουν στην ανασυγκρότηση των προμηθευτικών αλυσίδων και στη δημοκρατική αναδιοργάνωση των οικονομικών ροών που διατρέχουν περιοχές και δίκτυα.

Διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις της αλληλέγγυας οικονομίας. Η αλληλέγγυα οικονομία είναι μια πολύμορφη και πολύπλοκη πραγματικότητα. Αν αποπειραθούμε να συστηματοποιήσουμε τα πολλαπλά της πρόσωπα, θα καταλήξουμε να μεροληπτούμε διότι υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις και θέσεις για την προέλευση και τα θεμέλιά της. Υπάρχουν επίσης πολλές θεωρίες που επιχειρούν να την εξηγήσουν, να φωτίσουν τις στρατηγικές καταβολές της και τη μεθοδολογική βάση της οργάνωσής της. Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις γύρω από τη δημιουργία της αλληλέγγυας οικονομίας ως κίνημα από τα κάτω. Αλλά και ο τρόπος οργάνωσής της είναι πολύμορφος, παρότι οι διάφορες οργανωτικές μορφές έχουν κοινά χαρακτηριστικά.

Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν πολλαπλασιαστεί οι αλληλέγγυες οικονομικές πρακτικές σε όλο τον κόσμο εξαιτίας: 1) της επιδείνωσης των οικονομικών συνθηκών μεγάλου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού 2) της αφαίρεσης της ανθρώπινης υπόστασης από τις κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες παραδομένες στη σημειολογία του καπιταλισμού απομειώνουν τον άνθρωπο και τις κοινωνίες σε ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο προς εκμετάλλευση με σκοπό το κέρδος 3) της μεγάλης περιβαλλοντικής υποβάθμισης που προκάλεσε ο καπιταλισμός την περίοδο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.

Σε αυτό το πλαίσιο τα αλληλέγγυα οικονομικά πειράματα δημιούργησαν εναλλακτικούς τρόπους προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, επανανοηματοδοτώντας διαχρονικές πρακτικές και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, ανανεώνοντας και προσαρμόζοντάς τα στο σημερινό πλαίσιο με τη χρήση νέων τεχνολογιών και άλλων σύγχρονων πόρων.

Σήμερα υπάρχουν πολλές απόψεις για την αλληλέγγυα οικονομία, καθώς και για την καταλληλότερη στρατηγική ανάπτυξής της:

1. Ορισμένοι δίνουν έμφαση στην παράμετρο της απασχόλησης και της δημιουργίας εισοδήματος, της προώθησης της κοινωνικής ένταξης και των κοινωνικο-οικονομικών δεσμών –όπως οι πρωτοβουλίες από εκκλησίες και τοπικές κυβερνήσεις.
2. Άλλοι υιοθετούν την οπτική των κοινωνικών κινημάτων, εστιάζουν στο ρόλο της αλληλέγγυας οικονομίας προκειμένου να προωθήσουν τον διάλογο με την πολιτεία και πιέζουν με στόχο την αλλαγή της οικονομικής πολιτικής.
3. Άλλοι τη βλέπουν ως μια στρατηγική βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης που έχει τη δυνατότητα να παίρνει υπόψη της τις οικονομικές, οικολογικές και πολιτισμικές πτυχές αυτής της διαδικασίας, με σκοπό την προώθηση ενός υγιέστερου και περισσότερο συλλογικού τρόπου ζωής.
4. Άλλοι την προσεγγίζουν ως έναν τομέα της οικονομίας που αντισταθμίζει τις αδυναμίες τομέων όπως ο ιδιωτικός, ο δημόσιος και αυτός της μεικτής οικονομίας, με σκοπό την προώθηση της κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης ή ως μέσο αντιμετώπισης του σημερινού οικονομικού συστήματος.
5. Άλλοι τη βλέπουν ως τον πυλώνα για κοινωνική πάλη, μια και συγκεντρώνει διαφορετικούς τομείς που στοχεύουν στην εξάλειψη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής ενώ ταυτόχρονα έχει τη δυνατότητα να: α) κινητοποιεί μεγάλες κοινωνικές ομάδες β) ανταποκρίνεται στις άμεσες ανάγκες αυτών των διαφορετικών τομέων γ) αρνείται τις καπιταλιστικές δομές παραγωγής, διανομής, κατανάλωσης, χρηματοδότησης, συσσώρευσης και περιβαλλοντικής υποβάθμισης, και συγχρόνως να αγωνίζεται κατά του ατομισμού, της εκμετάλλευσης των εργατών, της αλλοτρίωσης των καταναλωτών και των διαφορετικών μορφών πολιτιστικής κυριαρχίας, δ) οικοδομεί νέες σχέσεις παραγωγής, χρηματοδότησης και τεχνολογικής ανάπτυξης που είναι δίκαιες και βιώσιμες.
6. Άλλοι τη βλέπουν ως έναν νέο, μετακαπιταλιστικό τρόπο παραγωγής στα πρώτα στάδια οικοδόμησής του, που εφαρμόζει ήδη τα θεμελιώδη στοιχεία αυτού του νέου οικονομικού συστήματος, σε μικρή κλίμακα, μέσω των σχέσεων που έχουν δημιουργηθεί από συνεργατικά και αλληλέγγυα δίκτυα.
7. Άλλοι την προσεγγίζουν και ως τρόπο ζωής, με στόχο την προώθηση της «καλής ζωής» για όλους τους ανθρώπους, απαιτώντας τις οικονομικές, πολιτικές, μορφωτικές και πληροφοριακές συνθήκες που είναι απαραίτητες για την ηθική πραγματοποίηση των ελευθεριών τους.
8. Ένα μεγάλο μέρος των υποστηρικτών της, θεωρεί την αλληλέγγυα οικονομία εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό και την κοινωνική και περιβαλλοντική ζημιά που προκαλεί.
9. Ωστόσο, στον δημόσιο και ακαδημαϊκό διάλογο για την αλληλέγγυα οικονομία, υπάρχουν και προσεγγίσεις που ισχυρίζονται ότι παρόλο που είναι ένας σημαντικός χώρος για την πολιτικοποίηση της κοινωνίας, δεν έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει μορφές παραγωγής, εμπορίας, κατανάλωσης, χρηματοδότησης και τεχνολογικής ανάπτυξης, δομικά αντίθετες με τον καπιταλισμό.
10. Υπάρχουν και άλλες προσεγγίσεις, που προσδίδουν στην αλληλέγγυα οικονομία έναν περισσότερο εργαλειακό ρόλο: α) είτε ως εργαλείο δημόσιας πολιτικής για την ένταξη περιθωριοποιημένων πληθυσμών, προσφέροντας τη δυνατότητα στην πολιτεία να τους παράσχει πρόσβαση σε βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, έχοντας όμως ως δεδομένο τους περιορισμούς της δημόσιας πολιτικής να τους πλησιάσει (όπως, για παράδειγμα τους συλλέκτες ανακυκλούμενων υλικών) β) ή ως τρόπο διάδοσης πολιτικών θέσεων ομάδων, με στόχο την ενσωμάτωση συλλογικοτήτων γύρω από θέσεις πολιτικών κομμάτων ή ενδοκομματικών ρευμάτων. Κάτι τέτοιο στοχεύει στη θεωρητική ηγεμονία σε παγκόσμιο επίπεδο ή, σε μικρότερη κλίμακα, εξασφάλιση περισσότερο μόνιμων πολιτικών ρευμάτων στα κέντρα αποφάσεων κομμάτων ή κυβερνητικών οργανισμών, έχοντας ως προϋπόθεση την ικανότητά τους να ενσωματώνουν και να κινητοποιούν τμήματα αυτών των κοινωνικών τομέων.

Ο βραζιλιάνος Euclides André Mance είναι από τους βασικούς θεωρητικούς της αλληλέγγυας οικονομίας και της Φιλοσοφίας της Απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική. Εργάστηκε ως λαϊκός εκπαιδευτής από τη δεκαετία του ’90. Είναι, μεταξύ άλλων, συγγραφέας του βιβλίου «Η Επανάσταση των Δικτύων», όπου εξετάζει πώς τα αλληλέγγυα και συνεργατικά δίκτυα μπορούν να συγκροτήσουν τους δεσμούς εκείνους που θα ανατροφοδοτήσουν την οικονομία, την πολιτική και τον πολιτισμό για να σχηματιστεί η υλική βάση για νέες, μετα-καπιταλιστικές κοινωνίες. Στο τελευταίο του βιβλίο, «Constellation Solidarius» (2008), ασχολείται με τις συστημικές ρωγμές του καπιταλισμού και περιγράφει πώς να τις εκμεταλλευόμαστε υπό την λογική της οικονομίας της αλληλεγγύης.  Από το 1999 στηρίζει τη δημιουργία συνεργατικών δικτύων και είναι μέλος του Λαϊκού Δικτύου Αλληλέγγυας Οικονομίας της Βραζιλίας  του Solidarius Βραζιλίας.

Ο Mance θα βρεθεί στην Αθήνα, προσκεκλημένος  μιας σειράς συλλογικοτήτων (Αλληλεγγύη για όλους, Εφημερίδα των Συντακτών, Πρωτοβουλία για ένα χώρο διαλόγου Κ.ΑΛ.Ο, συνεταιριστικό παντοπωλείο Σέσουλα, Συν Άλλοις, ΣΥΝεταιριστές ΖΩγράφου, P2P foundation, κοοπερατίβα sociality, portokali.gr). Θα μιλήσει  για την εμπειρία της Βραζιλίας και των υπόλοιπων χωρών της Λατινική Αμερικής, την αναγκαιότητα ανάπτυξης συνεργατικών δικτύων, για την οικονομία της απελευθέρωσης. Την Παρασκευή 12 Ιουνίου, στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού  στις 19.00. Μετά την εκδήλωση θα ακολουθήσει χαλαρή μουσική με συνοδεία βραζιλιάνικων κοκτέιλ. Με την ευκαιρία αυτή δημοσιεύουμε αποσπάσματα από ένα πρόσφατο κείμενό του για την αλληλέγγυα οικονομία.

Μετάφραση: Αλληλεγγύη για Όλους
Πηγή: https://www.streetartutopia.com / Ενθέματα της Αυγής