Δικαίως, η σχέση μεταξύ Δημοκρατίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης έχει χαρακτηριστεί ως ένα αμοιβαία επωφελές κοινωνικό συμβόλαιο: η ποιότητα λειτουργίας ενός μιντιακού συστήματος αποτελεί αξιολογικό κριτήριο της ίδιας της Δημοκρατίας, ενώ η τελευταία ως σύστημα διακυβέρνησης είναι η μόνη που μπορεί με ασφάλεια να εγγυηθεί τις ελάχιστες προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη λειτουργία των ΜΜΕ.

Ads

Η συγκεκριμένη σχέση όμως στην Ελλάδα – και αλλού – μοιάζει να ρηγματώνεται ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια ακριβώς γιατί το εγχώριο μιντιακό σύστημα ούτε λειτουργεί – αλλά ούτε και προσλαμβάνεται ότι λειτουργεί – ικανοποιητικά, την ίδια στιγμή που το σύστημα διακυβέρνησης επιλέγει να μην εγγυάται τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα μπορούσαν απρόσκοπτα να λειτουργούν τα ΜΜΕ.

 Και, μάλιστα, αυτό το επικίνδυνο για τη Δημοκρατία ρήγμα στη σχέση των δύο θεσμών φαίνεται πως βαθαίνει περεταίρω υπό το βάρος του φαινομένου των παραπλανητικών, παραποιημένων και ψευδών ειδήσεων ή κάπως συνεκδοχικά, των fake news.

Παραποιημένες ή ψευδείς, κατασκευασμένες ειδήσεις, καθώς και παραπλανητικοί ειδησεογραφικοί τίτλοι αποτελούν ένα εξαιρετικά επικίνδυνο για τη Δημοκρατία κοκτέιλ. Η ατέρμονη και συχνά με κάθε κόστος προσπάθεια αύξησης της επισκεψιμότητας ή της τηλεθέασης με στόχο την εξασφάλιση διαφημίσεων ή τη διαμόρφωση πολιτικών στάσεων και εκλογικών προτιμήσεων έχει καταστήσει τα fake news αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας των περισσότερων ΜΜΕ. Και σε όλα αυτά  θα πρέπει άλλωστε κανείς να προσθέσει τις πιεστικές συνθήκες άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος που συχνά δεν επιτρέπουν τη διασταύρωση της πληροφορίας πριν από την αναπαραγωγή της.

Ads

Ποιος άλλωστε δεν έχει κάνει κλικ σε διαδικτυακό link του οποίου το περιεχόμενο εν τέλει δεν αντιστοιχούσε στον τίτλο – κράχτη της σχετικής ιστορίας; Ποιος δεν διάβασε πως το Ιράκ διέθετε πυρηνικά όπλα ή ότι η δολοφονία Φύσσα ήταν προϊόν οπαδικών διαφορών; Ποιος δεν άκουσε ότι ο Ζακ Κωστόπουλος ήταν ένας τοξικομανής ληστής;

Ποιος μπορεί να ξεχάσει την προσθήκη επιπρόσθετου ηχητικού περιεχομένου από μεγάλο τηλεοπτικό κανάλι σε βίντεο που τραβήχτηκε το βράδυ της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου ώστε να δοθεί η αίσθηση πως εκείνη την ώρα επικρατούσε ήδη ένταση στην περιοχή των Εξαρχείων; Ποιος τέλος, δεν αντιλήφθηκε ότι η κοινωνικοποίηση της ακροδεξιάς και μισαλλόδοξης ατζέντας ουσιαστικά επιτεύχθηκε με την καθοριστική συμβολή των fake news που αναπαράχθηκαν (και συνεχίζουν να αναπαράγονται) σε νέα και παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης;

Τα ευρήματα της έρευνας που τεκμηριώνουν την χαμηλή ικανοποίηση από τη λειτουργία των ΜΜΕ

Σε αυτή τη κατεύθυνση, τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήγαγε η Prorata για λογαριασμό του TVXS είναι αποκαλυπτικά, τεκμηριώνοντας την έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στα ΜΜΕ αλλά και την γενικευμένη πρόσληψη του κοινού πως η Δημοκρατία κινδυνεύει σοβαρά από τις παραποιημένες και ψευδείς ειδήσεις.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα ευρήματα, περίπου 7 στους 10 διατηρούν την άποψη πως τα ΜΜΕ στην Ελλάδα δεν ασκούν ικανοποιητική κριτική στις πράξεις και τις παραλείψεις της ελληνικής κυβέρνησης. Και η συγκεκριμένη πεποίθηση έχει οριζόντιο χαρακτήρα, διαπερνώντας όχι μόνο όλες τις ηλικιακές κατηγορίες και τους περισσότερους πολιτικούς χώρους αλλά και σημαντική μερίδα της εκλογικής βάσης της Νέας Δημοκρατίας: Το 37% όσων ψήφισαν το κυβερνών κόμμα στις βουλευτικές εκλογές του 2019 θεωρεί πως τα ΜΜΕ δεν ασκούν ικανοποιητική κριτική στην ελληνική κυβέρνηση, εύρημα το οποίο τεκμηριώνει την σχεδόν καθολική κοινωνικά απαξίωση των ΜΜΕ.

Και η εικόνα σε σχέση με την λειτουργία των ΜΜΕ μοιάζει ακόμα πιο ανησυχητική αν λάβει κανείς υπόψη πως για την κοινή γνώμη όχι απλώς τα πρώτα δεν ασκούν ικανοποιητική κριτική απέναντι στην ελληνική κυβέρνηση αλλά κάνουν και τη δουλειά τους χειρότερα απ’ ότι τα περισσότερα ΜΜΕ στον ευρωπαϊκό χώρο. Πιο συγκεκριμένα, το 18% διατηρεί την άποψη ότι τα ΜΜΕ στην Ελλάδα κάνουν την δουλειά τους καλύτερα ή το ίδιο καλά με τα περισσότερα ΜΜΕ στον ευρωπαϊκό χώρο, το 23% το ίδιο κακά και το 52% χειρότερα συγκριτικά με τα περισσότερα ΜΜΕ στην Ε.Ε.

Την ίδια στιγμή, το 48% αναγνωρίζει πως η Δημοκρατία κινδυνεύει σοβαρά από τα fake news, ενώ μια μικρότερη μερίδα (34%) ενώ αναγνωρίζει τον κίνδυνο εκτιμάει την ίδια στιγμή πως «υπάρχει και μια σχετική υπερβολή γύρω από το ζήτημα. Τέλος, μια μικρή αλλά ορατή κοινωνικά μερίδα (16%), ωστόσο, διατηρεί την άποψη πως η Δημοκρατία δεν κινδυνεύει καθόλου από τα fake news.