Ο δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος μίλησε στο www.elginism.com και τον Matthiew Taylor ως δικηγόρος του συλλόγου Αθηναίων που προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο για τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Ads

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πολιτισμικής Κληρονομιάς (18 Απριλίου)

– Πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα να μου μιλήσετε για το νομικό σας υπόβαθρο.

 

Σπούδασα νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έλαβα μεταπτυχιακό δίπλωμα στο Δημόσιο Δίκαιο. Μετά από ένα σύντομο πέρασμα από τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, άνοιξα το γραφείο μου με ειδίκευση στις νέες τεχνολογίες, την πνευματική ιδιοκτησία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επί του παρόντος υπηρετώ ως αιρετός Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης στην Περιφέρεια Αττικής. 

Ads

 

– Δεν γνώριζα την ύπαρξη του Συλλόγου των Αθηναίων. Ενδιαφέρονταν από πάντα για την υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα;

 

Ο Σύλλογος πάντοτε ασχολείτο με αυτό το θέμα, ως ένα από τα πιο διάσημα νομικά ζητήματα όλων των εποχών. Ως δικηγόρος ανθρώπινων δικαιωμάτων, προσωπικά υποστηρίζω την ιδέα ότι οι Αθηναίοι θα πρέπει να πάνε σε δίκη ως προς την πολιτισμική διάσταση των δικαιωμάτων που θίγονται. Η πολιτισμική διάσταση της υπόθεσης, νομικά, πηγαίνει το θέμα πέραν των κυριαρχικών δικαιωμάτων του ελληνικού κράτους. Ως προσφεύγοντες οι Αθηναίοι παίζουν έναν σημαντικό ρόλο. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι υπάρχουν οικογένειες που ζουν στην Αθήνα εδώ και αιώνες. Έχοντας υπηρετήσει ως ο πρώτος Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης στον Δήμο Αθηναίων, είχα την ευκαιρία να διαμορφώσω σχέσεις με πολίτες που είναι περήφανοι για την Αθηναϊκή τους ταυτότητα.

Στα μύχια της ψυχής αυτών των ανθρώπων υπάρχει το έντονο αίτημα για δικαιοσύνη όσον αφορά την υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Οι πρόγονοι κάποιων από αυτούς ήταν μπροστά όταν το συνεργείο του Έλγιν πραγματοποίησε αυτό το ατιμώρητο έγκλημα. Στο Ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Διαφάνειας, όπου ήμουν νομικός σύμβουλος για κάποια χρόνια, χρησιμοποιούσαμε ένα πολύ απλό ορισμό για την διαφθορά: “Διαφθορά είναι η κατάχρηση εξουσίας για προσωπικό όφελος”. Είναι ακριβώς η περίπτωση της αφαίρεσης των Γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν. Γι΄ αυτό αποδέχθηκα με χαρά την πρόταση να εκπροσωπήσω τον Σύλλογο των Αθηναίων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αν και ο ίδιος δεν είμαι μέλος του. 

 

– Μπορείτε να μου πείτε ποιος είναι ο Σύλλογος των Αθηναίων και από που απορρέει το ενδιαφέρον του για τα Γλυπτά του Παρθενώνα;

 

Το 1895 οι απόγονοι των Αθηναίων που πολέμησαν για την Ελληνική Ανεξαρτησία το 1821 ίδρυσαν τον Σύλλογο των Αθηναίων. Η οικογένεια του σημερινού προέδρου του Συλλόγου, του κ. Σκιαδά, είχε δύο θύματα στην Μάχη της Αθήνας εναντίον των Τούρκων, ενώ μάχονταν στο κάστρο της Ακρόπολης τότε. Όλοι οι πρόεδροι του Συλλόγου είχαν θύματα στην Μάχη της Ακρόπολης το 1822! Ο Παρθενώνας είναι ένα εθνικό σύμβολο που αποτέλεσε έμπνευση για την Ελληνική Επανάσταση. Από την αρχή της ίδρυσής του, η υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα αποτέλεσε κεντρικό στόχο του Συλλόγου.

Το 1896, ο Σύλλογος οργάνωσε μια ειδική εκδήλωση για την Ακρόπολη και σύμφωνα με τα πρακτικά, τα μέλη του Συλλόγου αναγνώρισαν ότι η υπόθεση δεν έχει κλείσει αν τα γλυπτά δεν επιστραφούν και δεν αποκατασταθεί το μνημείο. Από τότε έχουν υπάρξει πολλές περιστάσεις, εκδόσεις και ευκαιρίες στις οποίες ο Σύλλογος υπογράμμισε ότι η υπόθεση είναι ανοικτή και ότι δεν έχει παραιτηθεί από το αίτημά του για δικαιοσύνη. Για αυτό ο Σύλλογος ανακοίνωσε τον Φεβρουάριο την προσφυγή που καταθέσαμε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σχετικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Παράλληλα με την δικαστική προσφυγή, σχεδιάζουμε περαιτέρω δράσεις συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενός ντοκιμαντέρ. Ο συντονιστής μας, ο Δρ. Στρατής Στρατήγης  ήταν και ο πρώτος πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της υπο-επιτροπής της ICOM για τις Δράσεις και τις Συλλογές των Μουσείων των Πόλεων (CAMCOC). 

 

– Aφού ο Σύλλογος των Αθηναίων γνωρίζει την υπόθεση τόσα πολλά χρόνια, γιατί αποφάσισε τώρα να λάβει νομική πρωτοβουλία;

 

Τον Μάρτιο του 2015, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο απέρριψε την πρόσκληση της UNESCO να προσέλθει στην νέα διαδικασία διαμεσολάβησης, ο Σύλλογος των Αθηναίων ανέμενε την αντίδραση της Ελληνικής κυβέρνησης σε αυτή την εξέλιξη. Ο κ. Σκιαδάς γνώριζε ότι παρακολουθώ στενά το θέμα από νομικής απόψεως καθώς και ότι γνώριζα τις σημαντικές δικονομικές πτυχές της υπόθεσης. Εκείνο τον καιρό ο τότε υπουργός Πολιτισμού εξέδωσε μια μετριοπαθή ανακοίνωση, εκφράζοντας την απογοήτευσή του για την απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου. Μερικούς μήνες μετά, ο ίδιος υπουργός Πολιτισμού εφέρετο ότι απέρριψε την πρόταση ενός βρετανικού δικηγορικού γραφείου (που ήλθε μετά από πρωτοβουλίες της προηγούμενης κυβέρνησης) να ληφθούν νομικές κινήσεις. Τότε έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον κ. Σκιαδά που με ενημέρωσε ότι ο Σύλλογος είχε αποφασίσει να προχωρήσει σε νομικές ενέργειες ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Αρχικά, η ιδέα ήταν να προσβληθεί η άρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ως η τελική απόφαση που παραβιάζει τα πολιτισμικά δικαιώματα των απογόνων των Αθηναίων που ζούσαν όταν ο Έλγιν διέπραξε το έγκλημα. Αλλά δεν είναι μια διαφθορά για μια ιστορική αντιπαράθεση. Είναι μια νομική ενέργεια για τα σημερινά και υπάρχοντα πολιτισμικά δικαιώματα των απογόνων που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στον Παρθενώνα ως σύνολο λόγω της απόφασης του Ηνωμένου Βασιλείου  να διατηρεί τα γλυπτά. Αντίθετα με άλλες υποθέσεις που έχουν φτάσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, δεν υπάρχει “αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα” που πρέπει να εξαντληθεί στα βρετανικά δικαστήρια, καθώς η υπόθεση είναι casus uniqus (δηλαδή δεν βασίζεται σε προηγούμενο, ούτε θα αποτελέσει νέα κατηγορία υποθέσεων για το μέλλον). Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου προστατεύει τέτοια δικαιώματα, σύμφωνα με άρθρα 8,9.10 και 13. Περαιτέρω, υπάρχει νομολογία για συλλόγους που είχαν ικανότητα παράστασης στο Δικαστήριο του Στρασβούργου σε σχέση με τα δικαίωματα των προγόνων του (βλ. για παράδειγμα την υπόθεση Gorraiz Lizarraga and Others v. Spain.

 

– Ο Σύλλογος αποφάσισε ομόφωνα ότι πρέπει να γίνει νομική ενέργεια και ότι αυτή θα ήταν η πιο πιθανή να επιτύχει;

 

Η απόφαση του διοικητικού συμβουλίου του Συλλόγου για νομική ενέργεια ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ήταν ομόφωνη. Ο Σύλλογος έλαβε την απόφαση μόλις το Ελληνικό κράτος ανακοίνωσε ότι δεν θα ακολουθήσει τις γνωμοδοτήσεις που προτάθηκαν από την ομάδα των νομικών που αποτελούσαν οι Geoffrey Robertson, ο Norman Palmer και η Amal Clooney. Λάβαμε υπόψη ότι υπάρχει προθεσμία 6 μηνών από την ΕΣΔΑ (το Δικαστήριο δικάζει προσφυγές που έχουν υποβληθεί εντός έξι μηνών από την ημερομηνία στην οποία εκδόθηκε η τελική δικαστική απόφαση κατά το άρθρο 35 παρ. 1) και υποβάλαμε την προσφυγή τον Σεπτέμβριο του 2015. Στην πραγματικότητα πιστεύουμε ότι η απόρριψη του Ηνωμένου Βασιλείου μας έδωσε την ευκαιρία να έχουμε μια νέα εξάμηνη προθεσμία. Η προσφυγή μας ενώπιον του Δικαστηρίου εστιάζει στην ίδια την διατύπωση με την οποία η Βρετανική Κυβέρνηση απέρριψε την πρόσκληση για διαμεσολάβηση. Είναι απολύτως προσβλητικό να επιμένουν ότι τα Γλυπτά αποκτήθηκαν νόμιμα από τον Λόρδο Έλγιν, ότι αφαιρέθηκαν “καλόπιστα” κ.τ.λ. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους προσφεύγουμε στο Δικαστήριο εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου: ότι επιμένει να προσβάλλει την εθνοτική και ευρωπαϊκή πολιτισμική μας ταυτότητα με την διάδοση τέτοιων γελοίων ψεμάτων, ενώ υπάρχει προσβάσιμη όλη η καταγραφή για την επιχείρηση του Έλγιν. 

 

– Νομική ενέργεια μπορεί να γίνει υπό διάφορες μορφές – πολλοί δικηγόροι στο παρελθόν μου είχαν προτείνει ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών πιθανών προσεγγίσεων για την υπόθεση των γλυπτών του Παρθενώνα, σε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών δικαστηρίων και δικαιοδοσιών. Τί σας ώθησε να επιλέξετε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου; Εξετάσατε άλλες δυνατότητες;

 

Δεν υπάρχουν τόσες πολλές επιλογές όταν δεν είσαι το Ελληνικό Κράτος, το οποίο μπορεί να επικαλεστεί κυριαρχικά δικαιώματα επί των γλυπτών ως εν μέρει διάδοχος της παλιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Σύλλογος των Αθηναίων είναι ένας ιδιωτικός φορέας, γεγονός που σημαίνει ότι έχει δικαίωμα παράστασης μόνο με την νομική βάση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Και δεν υπάρχει νομολογία για την πολιτισμική διάσταση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στα εθνικά δικαστήρια. Στην πραγματικότητα, η ίδια η φύση της διαφοράς ως casus uniqus δείχνει ότι μόνο ένα Δικαστήριο μπορεί να έχει την πραγματική νομιμοποίηση να δικάσει ένα τόσο σοβαρό θέμα. 

 

– Έγιναν συζητήσεις με μέλη της κυβέρνησης ή με το υπουργείο Πολιτισμού πριν ο Σύλλογος προχωρήσει στην νομική ενέργεια;

 

Όχι, ο Σύλλογος έδρασε με δική του πρωτοβουλία. Δεν υπάρχει περιθώριο συζητήσεων με το Κράτος όταν θίγονται ανθρώπινα δικαιώματα. Περαιτέρω, εμείς δεν στρεφόμαστε εναντίον του Ελληνικού κράτους. Στην πραγματικότητα, αναμένουμε από την Ελλάδα να ασκήσει “παρέμβαση τρίτου”, όταν η υπόθεση εισαχθεί για εκδίκαση σε κάποιο τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. 

 

– Μπορείτε να μας περιγράψετε συνοπτικά τα βασικά επιχειρήματα που συνθέτουν την προσφυγή σας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο; Ποιον θεωρείτε αντίδικο, την Βρετανική Κυβέρνηση ή το Βρετανικό Μουσείο ή και τα δύο;

 

Έχουμε μια πρόσφατη απόρριψη της Βρετανικής Κυβέρνησης επί της ελληνικής πρότασης να πάμε στην διαδικασία διαμεσολάβησης της UNESCO. Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κανείς άλλος δεν μπορεί να πάει ως κατηγορούμενος εκτός από ένα κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Επιπλέον, στην υπόθεση  Copland vs. UK, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν υπεύθυνο για μια παραβίαση ανθρώπινου δικαιώματος από ένα δημόσιο Κολλέγιο, το οποίο ήταν εντελώς ανεξάρτητο από το κράτος. 

 

– Ποια είναι τα επόμενα βήματα της υπόθεσης; Ποια περιμένετε να είναι η πρώτη αντίδραση από το Ηνωμένο Βασίλειο ή το Βρετανικό Μουσείο;

 

Πρώτ’ απ’ όλα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα καθορίσει την χρονική εξέλιξη της υπόθεσης. Το επόμενο βήμα είναι να στείλει την προσφυγή μας στο έτερο μέρος και να ορίσει προθεσμία για την απάντησή του. Καθώς επικαλούμαστε παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων (και όχι εθνικής κυριαρχίας, αφού δεν είμαστε η Ελληνική Κυβέρνηση) δεν μπορούμε να προβλέψουμε την αντίδρασή τους. 

 

– Έχετε κάποια εκτίμηση για το χρονοδιάγραμμα της υπόθεσης; Αντιλαμβάνονται ότι υπάρχουν πολλές εκκρεμότητες υποθέσεων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αν και κάποιες υποθέσεις λαμβάνουν προτεραιότητα έναντι άλλων, για διάφορους λόγους.

 

Έχουμε ένα θετικό μήνυμα, καθώς το Συμβούλιο της Ευρώπης ανακοίνωσε την υπόθεση στην επίσημη ιστοσελίδα του για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Φαίνεται επίσης ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιδεικνύει ενδιαφέρον σε υποθέσεις που αφορούν ιστορικές αντιδικίες. Την περασμένη Παρασκευή, η Ευρωπαϊκή Ένωση Διεθνούς Δικαίου μαζί με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου οργάνωσαν μια ημερίδα με θέμα “Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τα Εγκλήματα του Παρελθόντος“, στις εγκαταστάσεις του Δικαστηρίου. Μπορείτε να δείτε όλο το πρόγραμμα, καθώς και τους δικαστές του Δικαστηρίου που συμμετείχαν μαζί με εκλεκτά μέλη της Ένωσης ως ομιλητές,εδώ. “