Κεντρικό έργο, που θα κληθεί να αναλάβει η νέα κυβέρνηση, είναι η αποκατάσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Με βασική αρχή την εξασφάλιση της Υγείας για όλους τους πολίτες, ως δημόσιο αγαθό και όχι ως εμπορεύσιμο προϊόν για τους κατέχοντες. Θα απαιτηθούν δυο κατηγορίες δράσεων.

Στην πρώτη κατηγορία εντάσσεται η αναγκαία αύξηση των πόρων για την υγεία. Γνωρίζοντας τις περιορισμένες δυνατότητες χρηματοδότησης, θα στηριχθούμε στην αρχή, την οποία διατυπώνει και ο ΟΟΣΑ, σύμφωνα με την οποία, σε περίοδο κρίσης, τα κονδύλια για την Υγεία, δεν πρέπει να θεωρούνται «δαπάνες», αλλά «επένδυση». Διότι καμία κοινωνία δεν μπορεί να υπερβεί την κρίση όσο δεν εξασφαλίζονται οι βασικές και ζωτικές ανάγκες των πολιτών της. Για το λόγο αυτό, ο πρώτος πυλώνας του «Προγράμματος της Θεσσαλονίκης» αφορά την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Αλλά πρέπει να πάμε ακόμα πιο μπροστά, δηλώνοντας πχ, ότι μέσα στις 300.000 νέες θέσεις εργασίας, οι 10.000 θα αφορούν την πρόσληψη νοσηλευτικού προσωπικού, χωρίς το οποίο η χώρα μας δεν μπορεί να έχει σύστημα υγείας ευρωπαϊκών προδιαγραφών.
Στη δεύτερη κατηγορία, εντάσσονται ενέργειες οι οποίες έχουν μικρό ή και μηδενικό οικονομικό κόστος (ορισμένες εξ’ αυτών μπορεί και να επιφέρουν εξοικονόμηση πόρων), αλλά απαιτούν εργασία, πολιτική βούληση και ρήξεις.

Η πρώτη από τις ενέργειες αυτές αφορά τον ακριβή και σφαιρικό εντοπισμό των προβλημάτων υγείας της χώρας μας. Με απλά λόγια: να καταγραφεί από τι υποφέρει η υγεία των Ελλήνων σήμερα. Λίγα παραδείγματα.

Στην Ελλάδα πεθαίνουν ετησίως 26.000 άνθρωποι από καρκίνο. Είναι γνωστό πόσο επώδυνη είναι η τελική φάση αυτής της ασθένειας. Για το λόγο αυτό έχουν δημιουργηθεί τα κέντρα παρηγοριτικής ιατρικής. Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές θα έπρεπε να διαθέτουμε 550 κλίνες και 165 εξειδικευμένους ιατρούς. Στην Αγγλία π.χ. υπηρετούν σε αυτή την ειδικότητα περίπου 900 ιατροί. Στην Ελλάδα τα λιγοστά κέντρα μετρούνται στα δάκτυλα ενός χεριού και λειτουργούν σε εθελοντική βάση.

Μόνο 45% των γυναικών γεννούν φυσιολογικά και το 55% με καισαρική τομή. Στην Αγγλία το ποσοστό των καισαρικών είναι 24%, στην Ολλανδία 14%. Στην Ελλάδα πεθαίνουν ετησίως 1400 άνθρωποι από τροχαία ατυχήματα και χιλιάδες άλλοι μένουν ανάπηροι. Αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτων για τους νέους 15 ως 25 ετών στη χώρα μας. Στη Γερμανία ο αριθμός αυτός είναι μικρότερος κατά το ήμισυ για έναν πληθυσμό οκταπλάσιο!

Με 250.000 εκτρώσεις το  χρόνο κατέχουμε το πανευρωπαϊκό ρεκόρ (στην Αγγλία, με εξαπλάσιο πληθυσμό, γίνονται 190.000). Ως συνέπεια, σχεδόν μια Ελληνίδα στις 3  παρουσιάζει πρόβλημα στειρότητας. Το γεγονός αυτό είναι μια υγειονομική εθνική καταστροφή, τόσο σε ανθρώπινο επίπεδο όσο και σε οικονομικό.
Ορισμένες ασθένειες όπως ο διαβήτης και η παχυσαρκία έχουν πάρει διαστάσεις πανδημίας, χωρίς να υπάρχει κανένα σχέδιο αντιμετώπισης.

Αυτά είναι μόνο λίγα από τα καθημερινά δράματα που χαρακτηρίζουν την Υγεία στη χώρα μας. Ποτέ δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα, σε επίπεδο Υπουργείου Υγείας, μια ολοκληρωμένη καταγραφή αυτής της κατάστασης. Αυτή θα πρέπει να είναι το πρώτο αναγκαίο βήμα για ένα υπουργείο που αξίζει πραγματικά την ονομασία «Υπουργείο Υγείας».

Τι σημαίνει «Εθνικό Σύστημα Υγείας»

Η αντιμετώπιση των προβλημάτων της υγείας των Ελλήνων απαιτεί τον προσδιορισμό εθνικών στόχων υγείας, μετρήσιμων και με χρονοδιάγραμμα, στο πλαίσιο ενός προγράμματος. Η υλοποίηση αυτού του προγράμματος απαιτεί την αναδιάταξη όλου του συστήματος υγείας, από τον ιδιώτη ιατρό που πρωτοβλέπει έναν ασθενή, μέχρι το χειρουργό τριτοβάθμιου νοσοκομείου που πραγματοποιεί μια πολύ εξειδικευμένη επέμβαση. Από το δάσκαλο που αναλαμβάνει την αγωγή υγείας στην τάξη του, μέχρι τον αστυνομικό που εξασφαλίζει την τήρηση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Από το γιατρό δημόσιας υγείας που καταρτίζει ένα πρόγραμμα πρόληψης, μέχρι τον εθελοντή που συμβάλει στην υλοποίησή του. Καμία ψηφίδα του πάζλ δεν λειτουργεί ξεχωριστά. Είναι μάταιο να προσπαθήσουμε να μεταρρυθμίσουμε ξεχωριστά την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) από τη Δευτεροβάθμια Φροντίδα, τον κρατικό τομέα από τον ιδιωτικό. Το ΕΣΥ μπορεί να προσφέρει αυτά που απαιτούν οι πολίτες, μόνο αν είναι «Εθνικό», αν είναι «Σύστημα» και αν είναι «Υγείας». Ας αναλύσουμε τι σημαίνει αυτό.

«Εθνικό»

Δικαιολογημένα το ΕΣΥ χαρακτηρίζεται «εθνικό» και όχι απλά «κρατικό». Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να μείνουν έξω από το σύστημα υγείας της χώρας μας το 80% των ιδιωτών ιατρών που de facto εξασφαλίζουν το μεγαλύτερο μέρος της ΠΦΥ, κυρίως στις πόλεις. Δεν μπορεί να μείνει έξω από τον εθνικό προγραμματισμό σχεδόν το μισό νοσηλευτικό σύστημα της χώρας, το οποίο δεν είναι κρατικό. Πρέπει και αυτός ο τομέας να υπόκειται σε δημόσια εποπτεία όσο αφορά τη σωστή ιατρική λειτουργία του και να λαμβάνεται υπόψη στο χάρτη υγείας, καθώς και στον εθνικό επιχειρησιακό σχεδιασμό υγείας.

«Σύστημα»

Το ΕΣΥ πρέπει να είναι λειτουργικό σύστημα και όχι άμορφο άθροισμα ασυντόνιστων υπηρεσιών. Το νοσοκομείο πρέπει να συντονίζεται με τους διακριτούς φορείς της ΠΦΥ, οι οποίοι πρέπει να στηρίζουν τις δράσεις πρόληψης, η αγωγή υγείας να στηρίζεται από τους ιατρούς των νοσοκομείων κοκ. Σήμερα είναι προφανές πλέον ότι αυτό το σύστημα δεν μπορεί να σταθεί με την υπερ-συγκεντρωτική του, αθηνοκεντρική μορφή. Το Υπουργείο της Αριστοτέλους 17, με τους 1100 υπαλλήλους, που διοικεί τα 130 νοσοκομεία, τις εκατοντάδες Κέντρα Υγείας, αποφασίζοντας κάθε λεπτομέρεια της καθημερινότητας τους, ανήκει στο παρελθόν. Η κεντρική υπηρεσία του Υπουργείου, όπως σε κάθε σύγχρονο κράτος, πρέπει να έχει αποκλειστικά επιτελικό ρόλο. Το νέο «σύστημα» του ΕΣΥ πρέπει να έχει περιφερειακή συγκρότηση. Και η περιφερειακή συγκρότηση, για να μην είναι ένα επιπλέον γραφειοκρατικό ενδιάμεσο γρανάζι, πρέπει να υπακούει στην εξής αρχή: το Υπουργείο αποφασίζει για την Περιφέρεια και η Περιφερειακή Διοίκηση για τις αποκεντρωμένες μονάδες. Μια τέτοια σχέση βασίζεται υποχρεωτικά σε μια συμφωνία στόχων και μέσων μεταξύ Υπουργείου και Περιφέρειας. Και επιβάλλει την επεξεργασία επιχειρησιακών σχεδίων.

«Υγείας»

Το «εθνικό σύστημα» υπηρετεί την Υγεία. Αυτό σημαίνει ότι το Υπουργείο καθορίζει εθνικούς στόχους υγείας, την υλοποίηση των οποίων παρακολουθεί βάσει μετρίσιμων δεικτών και συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Η Κυβέρνηση δεσμεύεται ως προς τους πολίτες για την εμπρόθεσμη υλοποίηση των στόχων και το Υπουργείο Υγείας παρακολουθεί και ρυθμίζει τις δράσεις, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε περιφερειακό, στο πλαίσιο της αποκέντρωσης που περιγράψαμε πιο πάνω.

Η αδράνεια και η πελατειακή πολιτική προηγούμενων κυβερνήσεων έχουν επιφέρει στρεβλώσεις στον πυρήνα του συστήματος με αποτέλεσμα να κυριεύεται από συντεχνιακά μικρά και μεγάλα συμφέροντα. Σήμερα απουσιάζουν από το σύστημα αυτό βασικές αρχές, όπως η ουσιαστική αξιολόγηση και η ορθολογική χρήση των πόρων. Η νέα κυβέρνηση πρέπει να κρατήσει τη βάση του ΕΣΥ και πάνω σε αυτή να ανασυγκροτήσει, με ένα ριζοσπαστικό νόμο-πλαίσιο, ένα σύστημα με νέα δομή και σύγχρονες λειτουργικές αρχές. Ο δρόμος αυτός απαιτεί πόρους, οργανωτική δεινότητα αλλά και ρήξεις, καθώς και την κινητοποίηση του συνόλου της κοινωνίας, χωρίς την οποία καμία ρηξικέλευθη αλλαγή σε έναν τόσο κρίσιμο τομέα δεν μπορεί να γίνει.

* Ιατρός, υποψήφιος βουλευτής Β’ Αθήνας, ψηφοδέλτιο ΣΥΡΙΖΑ