Ήταν μια προαναγγελθείσα, ωστόσο ιστορική, νίκη για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που είναι ο πρώτος εκλεγμένος από τον λαό Πρόεδρος της Τουρκίας, με ποσοστό 52%, ενώ οι δημοσκοπήσεις τον έφερναν στο 55%. Για να νικήσει, χρειάστηκε να κρατήσει απλώς το ποσοστό του κόμματός του στις δημοτικές εκλογές του Μάρτη, ενώ ο συνασπισμός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, υπό τον μετριοπαθή ισλαμιστή Εκμελετίν Ιχσάνογλου, έχασε 4 εκατομμύρια ψήφους.

Προσπαθώντας να πλαγιοκοπήσουν το μουσουλμανικό ακροατήριο, έχασαν παραδοσιακούς κεμαλιστές ψηφοφόρους που κατευθύνθηκαν είτε προς την αποχή, είτε προς τον μετριοπαθή Κούρδο δικηγόρο Σερκάν Ντεμιρτάς, ο οποίος αύξησε τις ψήφους του κουρδικού κόμματος κατά ένα εκατομμύριο. Όλα αυτά, εν μέσω φημών ότι συνεχίζονται παρασκηνιακά οι διαπραγματεύσεις της τουρκικής κυβέρνησης με τον φυλακισμένο Κούρδο ηγέτη Αμπντουλάχ Οτσαλάν για την επίλυση του Κουρδικού.

Λίγες μέρες πριν τις εκλογές, ο γερμανικός Τύπος με ένα μπαράζ δημοσιευμάτων προσέδωσε στον Ερντογάν τον χαρακτηρισμό, πέραν του σουλτάνου, και εκείνον του Ιουλίου Καίσαρα. Το Σπήγκελ μάλιστα, για να τεκμηριώσει τα πράγματα, του αφιέρωσε ένα 16σέλιδο γραμμένο στα τουρκικά. Ασχέτως των κινήτρων της στοχοποίησης, είναι γεγονός ότι η πορεία του Ερντογάν από το 2002, με τρεις εκλογικές νίκες πριν την προεδρική, μοιάζει με έναν εντεινόμενο αυταρχισμό. Ξεκίνησε ως δήμαρχος Κωνσταντινούπολης για να ζητήσει συγνώμη από τους Κούρδους για όσα υπέστησαν και, αφού καθυπόταξε το παράλληλο κράτος, έφτασε στην καταστολή της εξέγερσης στο πάρκο Γκεζί και στο μετέπειτα ξέσπασμα των σκανδάλων με επίκεντρο τις δραστηριότητες των γιών του. Μετά τη νίκη του στις δημοτικές εκλογές, οι δικαστικοί και οι αστυνομικοί που ενεπλάκησαν στη διερεύνηση των υποθέσεων, το πλήρωσαν ακριβά…

Ο Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να έβαλε τον μύθο του ανταγωνιστικά ακόμη και προς τον Κεμάλ Ατατούρκ, αφήνοντας κάποια στιγμή με δηλώσεις του να εννοηθεί ότι ο γενάρχης της τουρκικής Δημοκρατίας «τα έτσουζε». Εν αντιθέσει προς τον ενάρετο μουσουλμανικό τρόπο ζωής, που επιχειρήθηκε να επιβληθεί με την απαγόρευση των δημόσιων φιλιών ή με την πρόσφατη δήλωση κορυφαίου παράγοντα του ΑΚΡ ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να γελούν δυνατά. Για την προεδρική εκλογή, ο Ερντογάν επέλεξε μια προεκλογική περίοδο εξπρές, στη διάρκεια της οποίας οι αντίπαλοί του κατήγγειλαν ότι δεν πρόλαβαν να συγκεντρώσουν δωρεές, με αποτέλεσμα να διαθέτει εκείνος εκατό φορές περισσότερους πόρους και τα πορτραίτα του να κυριαρχούν παντού. Μετέφερα τις καταγγελίες σε διακεκριμένο βουλευτή του ΑΚΡ, ο οποίος απάντησε γελώντας δυνατά: «Δηλαδή, εμείς φταίμε που ο κόσμος μάς κάνει δωρεές;».

Γεγονός είναι ότι στην προεκλογική κούρσα ο Ρετζέπ έτρεχε με τζετ και οι αντίπαλοί του με αραμπά. Δεν παραιτήθηκε -όπως σημείωσε και ο ΟΑΣΕ- από το αξίωμα του πρωθυπουργού, αλλά συνέχισε, είτε εγκαινιάζοντας γραμμή υπερταχείας Άγκυρας – Κωνσταντινούπολης, είτε οργανώνοντας άλλα events και μεγάλες συγκεντρώσεις. Μέχρι και ποδόσφαιρο έπαιξε, σκοράροντας τρεις φορές, έστω και αν έτυχε στον συγκεκριμένο αγώνα ο τερματοφύλακας να είναι σε χάλια φόρμα. Την ίδια ώρα, ο κατά τα άλλα σεβάσμιος στην Τουρκία καθηγητής Ιχσάνογλου χρησιμοποιούσε για την προεκλογική του εκστρατεία ένα πούλμαν και ο Κούρδος υποψήφιος Ντεμιρτάς απευθυνόταν αναγκαστικά σε 4 γλώσσες (κουρδικά, τουρκικά, αρμενικά και αραβικά), ενώ δεχόταν σειρά φυσικών επιθέσεων, με έναν νεκρό νεαρό σε ανταλλαγή πυροβολισμών στην Πόλη. Το πρόβλημα των Κούρδων υποψηφίων είναι ότι οι ομοεθνείς τους δεν τους ψηφίζουν en block, κάτι που και ο εκπρόσωπός τους παραδέχθηκε σε ερώτησή μου. Το σύνθημα του Ντεμιρτάς ήταν «Δημοκρατική Αλλαγή, Φιλειρηνική Τουρκία» και ο ίδιος πραγματοποίησε ομιλία την τελευταία ημέρα στη Σμύρνη όπου κατοικούν 300.000 Κούρδοι.

Εγώ, με την ευγενική διευκόλυνση Τούρκου βουλευτή, παρακολούθησαν τη συγκέντρωση του Ερντογάν στην Άγκυρα, για να διαπιστώσω τον άμεσο και χαρισματικό τρόπο επαφής του με το κοινό. Εν μέσω θορυβώδους αναγγελίας (αν και κατά τι ηπιότερης των αντίστοιχων παροιμιωδών του Κίμωνα Κουλούρη για τον Ανδρέα Παπανδρέου), ήρθε, έβγαλε το σακάκι του, πήρε το μικρόφωνο και βαδίζοντας πέρα δώθε στην εξέδρα απευθύνονταν στο πλήθος με ερωτήσεις και εκμαίευε τις σίγουρες απαντήσεις. Υψηλοί τόνοι για τη Γάζα, αλλά παρατηρητές σημείωναν ότι η στάση του αυτή τη φορά δεν ξέφυγε από τα όρια της ρητορικής. Δεν ήξερα τη γλώσσα, αλλά παρακολούθησα με ενδιαφέρον την κάθε του πρόταση. Είναι, άραγε, αυτό το μυστικό της επιτυχίας του; Ίσως, ένα από τα πολλά. Η ανάπτυξη στην Τουρκία κινείται με ένα ρυθμό λίγο κάτω από το 5%. Είναι όμως στενά δεμένη με την κατανάλωση, τη φρενήρη οικοδομική δραστηριότητα και τη συνακόλουθη αύξηση του ιδιωτικού χρέους στα 650 δισ., ώστε να μην αποκλείεται κάποια στιγμή το σκάσιμο μιας φούσκας.

Ο Ερντογάν απευθύνθηκε στο άλλο μισό της ημισελήνου, στους φτωχούς και με χαμηλή ή ανύπαρκτη μόρφωση, που ένοιωθαν ότι η κεμαλική ελίτ τους σνόμπαρε. Το ερώτημα βέβαια είναι, πώς γίνεται μετά από μια θύελλα σκανδάλων να μετατρέπει τις δημοτικές εκλογές σε δημοψήφισμα και να τις κερδίζει; Μια απάντηση είναι ότι οι άνθρωποι στην Τουρκία θεωρούν τη διαφθορά δεδομένη, αλλά φαίνεται να καταλήγουν ότι ο Ερντογάν τουλάχιστον παράγει έργο. Την ίδια ώρα, η κοινωνία στη γείτονα απέχει παρασάγγας από το να θεωρηθεί ομογενοποιημένη. Αρκεί να περπατήσεις στην Άγκυρα για να δεις τη μαντήλα και λίγο πιο πέρα το καυτό δαντελωτό σορτσάκι…

Ο σχεδιασμός του Ερντογάν φτάνει έως το 2023, όταν θα γιορτάζονται τα 100 χρόνια της τουρκικής Δημοκρατίας και το πορτραίτο του θα μπει δίπλα σε εκείνο του Κεμάλ. Ποντάρει στην υποστήριξη – θαύμα ενός συμπαγούς τμήματος του πληθυσμού, όταν ένα άλλο φαίνεται να τον μισεί και να φοβάται πισωγύρισμα σε μουσουλμανικές καταστάσεις που δεν θέλει με τίποτα να ζήσει. Κάποιοι τον παρομοιάζουν με τον Χίτλερ, ενώ ψυχίατροι συγκρίνουν τα πορτραίτα των δύο. Οι προσπάθειές του για μετατροπή της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη – προστάτη των μουσουλμάνων, φαίνεται ότι προσέκρουσαν σε συμφέροντα μεγαλύτερων παικτών στην περιοχή, ενώ δεν απέφυγε σημαντικά λάθη στην υλοποίηση των σχεδιασμών αυτών.

Στα εκλογικά πάντως τμήματα της κεμαλικής Σμύρνης, όλα αυτά έμοιαζαν απόηχος και η ατμόσφαιρα ήταν χαλαρή. Αρκετοί μάς παραπονέθηκαν, γιατί να χρειάζεται βίζα για να επισκεφθούν τη Χίο. Αν δεν υπήρχε, θα μιλούσαμε για κατακλυσμό επισκεπτών. Μέλος της εφορευτικής επιτροπής μού είπε ότι στη Σύμη τους χρέωσαν 60 ευρώ το κεφάλι για φαγητό (οι κεφαλοκυνηγοί!), σε βαθμό που να σκέφτεσαι μελαγχολικά ότι σ’ αυτή τη χώρα πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι της αρπαχτής. Σε ένα άλλο εκλογικό τμήμα, Αλεβιτών, μέσα σ’ ένα παλιό εργοστάσιο ελαιουργίας, στήσαμε ένα ολόκληρο ντιμπέιτ για τα συμβαίνοντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχει προβληματισμός για το προς τα πού πρέπει να βαδίσει η Τουρκία και φόβος στους κοσμικούς για το μουσουλμανικό μονοπάτι του Ερντογάν, που μπορεί να αποδειχθεί σκοτεινό.

Υ.Γ. Αβέβαιο παραμένει το μέλλον του μετριοπαθέστερου Γκιουλ, το οποίο και αυτό εξαρτάται πλέον από τον Ερντογάν.

* Ο Γιώργος Βαρεμένος, βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας του ΣΥΡΙΖΑ, παρακολούθησε την εκλογική διαδικασία της περασμένης Κυριακής στην Τουρκία ως παρατηρητής του ΟΑΣΕ