PhilosophyXS, είναι η νέα στήλη του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Κώστα Δουζίνα, στο TVXS.gr. Μια σειρά εβδομαδιαίων άρθρων για τις παγκόσμιες αντιστάσεις και εξεγέρσεις.

Οι πρόσφατες διαμαρτυρίες Black Lives Matter στην Αμερική κορυφώθηκαν στις 6 Ιουνίου όταν μισό εκατομμύριο άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους σε σχεδόν 550 πόλεις. Αυτό έγινε μια μόνο μέρα σε εξι βδομάδες διαμαρτυριών που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Περίπου 26 εκατομμύρια πολίτες έχουν συμμετάσχει σε διαδηλώσεις κατά του ρατσισμού, των ανισοτήτων και της αστυνομικής βίας στο μεγαλύτερο κίνημα στην ιστορία της χώρας.
 
Στο Χονγκ Κονγκ, το Πεκίνο επέβαλε έναν νέο νόμο για την ασφάλεια και η αστυνομία άρχισε να συλλαμβάνει όσους διαμαρτύρονται ή χρησιμοποιούν απαγορευμένα πολιτικά συνθήματα. Η συμφωνία με την Βρετανία δίνει στο Χονγκ Κονγκ το δικό του οικονομικό και πολιτικό σύστημα κάτι που αναιρεί ο πρόσφατος νόμος. Οι εξεγερμένοι πολίτες βρίσκουν ευφάνταστους  τρόπους να εκφράσουν την αντίθεση τους. Χρησιμοποιούν λογοπαίγνια, κρυμένες και κωδικοποιημένες εκφράσεις και μικρές παραλλαγές των κομμουνιστικών συνθημάτων που αντιστρέφουν το μήνυμα τους. Σε μια πολυσύχναστη γέφυρα, που ντια στους ν οι απαγορεύσεις εν΄μμουνιστικςήταν δημοφιλές σημείο για διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας, οι περαστικοί αντικρύζουν ένα τεράστιο γκράφιτι: «Σηκωθείτε, εσείς που αρνείστε να είστε σκλάβοι». Είναι η πρώτη γραμμή του εθνικού ύμνου της Κίνας που τώρα στρέφεται ενάντια στο καθεστώς. Ένα ρητό του Μάο Τσε Τουνγκ έχει γίνει viral: «Εκείνοι που καταστέλλουν τις μαθητικές κινήσεις δεν θα έχουν καλό τέλος». ντια στους ν οι απαγορεύσεις εν΄μμουνιστικΆδειες λευκές σελίδες έχουν αντικαταστήσει τα απαγορευμένα αντικαθεστωτικά συνθήματα.  Εκφράζουν την απαγόρευση της διαμαρτυρίας και την «λευκή τρομοκρατία», κινεζική φράση για τις  πολιτικές διώξεις. Η καταστολή κάνει τους ανθρώπους να αντιστέκονται παντού και πάντα. Οι απαγορεύσεις στρέφονται ενάντια στους εμπνευστές τους.
 
Τo ξέρουμε και στην Ελλάδα. Η αντίσταση στην αδικία και την αυθαίρετη εξουσία είναι όσο Ελληνικές όσο και τα σκουριασμένα μάρμαρα.  Οι διαδηλώσεις, οι απεργίες και οι καταλήψεις των πλατειών αποτέλεσαν τον βασικό τρόπο αντίστασης κατά της κοινωνικής αδικίας και της κρατικής καταστολής. Ξέρουμε ότι τα μέτρα του Μητσοτάκη για την στήριξη της οικονομίας είναι τελείως δυσανάλογα προς το μέγεθος της καταστροφής. Η αναμενόμενη ύφεση και η αύξηση της ανεργίας θα οδηγήσει τον κόσμο στους δρόμους και τις πλατείες σε μιά επιστροφή στο 2011.  Εδώ εντάσσεται ο νόμος για τον περιορισμό και την αστυνόμευση των διαδηλώσεων και την τιμωρία των διαμαρτυρόμενων. Οι διατάξεις του είναι πρωτοφανείς για καιρό δημοκρατίας αλλά η λογική τους έρχεται από την καρδιά της δεξιάς ιδεολογίας. Η αστυνομία μπορεί να απαγορεύσει ή να διαλύσει μια διαδήλωση «εάν πιθανολογείται ότι θα διαταράξει την κοινωνικοοικονομική ζωή της περιοχής». Αλλά μιά διατάραξη της ζωής αποτελεί συστατικό στοιχείο μιας πορείας. Γι’ αυτό γίνονται στο κέντρο και όχι στα λιβάδια. Ο «διοργανωτής» πρέπει να γνωστοποιήσει τη διαδήλωση εκ των προτέρων και γίνεται υπεύθυνος με την περιουσία του για οποιεσδήποτε ζημιές σε μιά προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της αστυνόμευσης. Αλλά είναι ευθύνη του Κράτους και όχι του οργανωτή, να περιορίσει τις ζημιές ή να αποζημιώσει γι’ αυτές.  Δεν μπορεί να επιβάλλει μόνο την καταστολή αλλά να περνάει την αποτυχία της στους ιδιώτες. Από δω και μπρος κάθε διαδήλωση θα έχει το ιδια.. Από δω και μπρος κάθε διαδήλωση θα έχει το ιδιαίτερο της αίτημα και ταυτόχρονα την απαίτηση κατάργησης του νόμου κατά της δημόσιας διαμαρτυρίας. Ο νόμος Χρυσοχοϊδη θα έχει πετύχει κάτι μοναδικό: να προκαλεί τις δράσεις που ο ίδιος απαγορεύει. Η ψυχαναλυτική αρχή ότι επιθυμούμε αυτό που απαγορεύεται επιβεβαιώνεται ακόμη μιά φορά.
 
Θεση 6. Η ανυπακοή δεν είναι απλώς αντίδραση σε άδικους νόμους και πολιτικωση της κοινωνίας και την έμ-  διαδηλές. Είναι επιπλέον το πρώτο στάδιο στη ριζοσπαστικοποίηση της υποκειμενικότητας. Η ανυπακοή είναι μια διαδικασία υποκειμενικής μετατόπισης και ανασυγκρότησης και μια σημαντική προπαρασκευή για τη συλλογική αντίσταση.
 
Το ανυπάκουο υποκείμενο
 
Η πολιτική και δημοκρατική ανυπακοή που συζητήσαμε στα προηγούμενα εισάγει ξανά το πολιτικό και συγκρουσιακό στοιχείο στην συνηθισμένη πολιτική διαδικασία που έχει γίνει χώρος διαχείρισης συμφερόντων από τεχνοκράτες. Όταν γίνεται αυτό, αποτυγχάνει η βιοπολιτική προσπάθεια να ελεγχθούν τα σώματα και τα μυαλά των πολιτών, να μετατραπεί ο λαός σ’ ένα ενιαίο, υπάκουο και εύπλαστο πολιτικό σώμα.

Η ανυπακοή δεν είναι απλώς αντίδραση σε άδικους νόμους και πολιτικωση της κοινωνίας και την έμ-  διαδηλές. Είναι επιπλέον το πρώτο στάδιο στη ριζοσπαστικοποίηση της υποκειμενικότητας. Η ανυπακοή είναι μια διαδικασία υποκειμενικής μετατόπισης και ανασυγκρότησης και μια σημαντική προπαρασκευή για τη συλλογική αντίσταση. Η ανυπακοή αλλάζει καθώς η ηθική της φύση γίνεται πολιτική και συλλογική. Η κανονικότητά της παραπέμπει στην οργάνωση του ύστερου καπιταλισμού. O βιοπολιτικός καπιταλισμός δεν παράγει απλώς εμπορεύματα για υποκείμενα, αλλά δημιουργεί υποκείμενα. Στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται υλικές, κοινωνικές, συναισθηματικές, ηθικές και γνωσιακές διαδικασίες. Επομένως, ο κλασικός μαρξισμός πρέπει να αναθεωρήσει (χωρίς να εγκαταλείψει) την αντίληψή του για την ταξική οργάνωση της κοινωνίας και την έμφαση στις σχέσεις παραγωγής. Από υλική σκοπιά, οι εργαζόμενοι έχουν ενσωματωθεί στην οικονομία υπηρεσιών του μεταφορντιστικού καπιταλισμού, με την προτεραιότητα που δίνει στον χρηματοπιστωτικό τομέα μέσω της κατανάλωσης και του δανεισμού. Αυτή η αδιαμεσολάβητη ένταξη στην οικονομία σημαίνει ότι η αποδιοργάνωση της οικονομικής διαδικασίας δεν περιορίζεται στην κλασική απεργία, δηλαδή την απόσυρση εργασίας σε κάποιους αποφασιστικούς τομείς, όπως η ενέργεια ή η βιομηχανία. Δάσκαλοι, γιατροί, εργαζόμενοι στις συγκοινωνίες, καταναλωτές που δεν αγοράζουν και νοικοκυρές που απαιτούν μισθό μπορούν να παγώσουν την οικονομία με την απεργία, τη λευκή απεργία, την παρεμπόδιση της αγοράς, την κατάληψη κεντρικών πλατειών κ.λπ.

Στο κοινωνικό, ηθικό και ψυχολογικό επίπεδο, η βιοεξουσία κατασκευάζει υποκειμενικότητες μέσα από τον έλεγχο της συμπεριφοράς, των συναισθημάτων και της γλώσσας, ενώ παραμένει σχετικά αδιάφορη απέναντι στις ιδέες. Αυτό σημαίνει ότι οι παραδοσιακές θεωρίες της ιδεολογίας ή της ηγεμονίας έχουν αρχίσει να χάνουν την αποτελεσματικότητά τους, καθώς η σωματική πειθαρχία, ο συναισθηματικός έλεγχος και η πρακτική συμμόρφωση γίνονται πιο σημαντικά από τις ιδεολογικές πεποιθήσεις για την ενσωμάτωση στο σύστημα. Αν η ηγεμονία λειτουργεί πλέον ως έλεγχος της συμπεριφοράς, η αντιηγεμονία επιτίθεται στη διαχείριση και χειραγώγηση της συμπεριφοράς και προσπαθεί να υπονομεύσει τα κυρίαρχα πρότυπα.

Υποστηρίζω λοιπόν ότι η πολιτική του νόμου απέναντι στις διαδηλώσεις δεν έχει να κάνει με τη νομιμότητα ή την κοινωνική ηρεμία αλλά με τη διακυβέρνηση. Αυτό που κυρίως ανησυχεί τους κυβερνώντες είναι ότι στις διαδηλώσεις και τις αντιστάσεις ενέργειες, στάσεις και συμπεριφορές αποσπώνται από το καλούπι της ηθικής οικονομίας της ατομοκεντρικής ευθύνης και της υποτιθέμενης ελευθερίας επιλογών. Η μαζική ανυπακοή, οι διαμαρτυρίες που οργανώνονται γύρω από την παραβίαση ρυθμιστικών νόμων, η συναισθηματική διάρρηξη και άρνηση της υποτιθέμενης συνέχειας μεταξύ νόμου και δικαιοσύνης μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε γενική αναταραχή ή ακόμα και σε ριζική αλλαγή. Ο ύστερος καπιταλισμός και η βιοπολιτική ως προσπάθεια ελέγχου της υποκειμενικότητας έχουν θολώσει τα όρια ανάμεσα στην ανυπακοή, την εξέγερση, ίσως ακόμα και την επανάσταση.

Ο ανυπάκουος δημοκράτης ενεργεί ηθικά ως άτομο και πολιτικά ως μέλος μιας πολιτικής εκστρατείας. Αψηφά την εξουσία έχοντας στο νου μια βασική αντίληψη για το καλό και μια δέσμευση σ’ αυτό κι όχι στο ατομικό του κέρδος ή όφελος, όπως κάνουν μονίμως οι ισχυροί και οι πλούσιοι. Κανένας νόμος ή κυβέρνηση δεν μπορεί να επιβιώσει αν δεν έχει την ενεργητική αποδοχή ή, τουλάχιστον, την ανοχή των πολιτών. Μια κρίση νομιμοποίησης της εξουσίας δεν προκύπτει βέβαια από μεμονωμένες πράξεις ανυπακοής. Δημιουργείται όταν το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί πλέον να εξασφαλίσει την αποδοχή της βασικής πολιτικής και των αρχών του και πρέπει να καταφύγει στον απροκάλυπτο καταναγκασμό και στην ιδεολογική χειραγώγηση ή τα ψεύδη, μ’ άλλα λόγια στην ταύτιση νόμου και ανομίας. Η εκτεταμένη ανυπακοή μαρτυρεί την επερχόμενη κρίση και ταυτόχρονα επιταχύνει την έλευση της.