Στη χώρα όπου οι θεσμοί και οι νόμοι υπάρχουν για να διασφαλίζεται -σε μεγάλο βαθμό- η ισονομία και η ισοπολιτεία, φαινόμενα οικονομικής διαφθοράς και πολιτικής διαπλοκής, είτε σπανίως εμφανίζονται, είτε, όταν αποκαλύπτονται, η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα στέκονται απέναντί τους και τα αντιμετωπίζουν με τη δέουσα σοβαρότητα και ευθύνη. 

Ads

Η σπανιότητα αυτών των κρουσμάτων, έγκειται στην ανάπτυξη κατάλληλων μηχανισμών και κανόνων πρόληψης και αποτροπής, στην ύπαρξη κουλτούρας ανοικτότητας και διαφάνειας η οποία έχει «καλλιεργηθεί» στους πολίτες και στην εδραιωμένη πεποίθηση ότι η κοινωνία πρέπει να αισθάνεται ασφαλής έναντι του συστήματος διακυβέρνησης και των πολιτικών υποκειμένων αυτής. Δεν είναι τυχαίο ότι οι παραπάνω συνθήκες και προϋποθέσεις είναι ορατές και ιστορικά εμφανίζονται στις ΗΠΑ και στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη, ενώ σε χώρες της Νότιας Αμερικής και του Ευρωπαϊκού Νότου, καθώς και της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι, κατά βάσει, απούσες. 

Σε αυτές τις χώρες, τα τελευταία διακόσια χρόνια ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε ανορθολογικά και εξαναγκαστικά, συχνά με έξωθεν εξαρτήσεις ιμπεριαλιστικών λογικών, ενώ παράλληλα, το πολιτικό σύστημα «υπάκουε» στους κατά καιρούς «αφέντες» του και οι θεσμοί λειτουργούσαν ως «ανάχωμα» των οποιωνδήποτε πολιτικών και κοινωνικών αντιδράσεων (ακόμα και όταν εμφανίζονταν με ακραίες μορφές ή με προβληματική συνθηματολογία – βλέπε: τρομοκρατικά χτυπήματα σε εκπροσώπους της εκάστοτε πολιτικής ελίτ ή ρατσιστικά, ξενοφοβικά και σεξιστικά συνθήματα σε συνδυασμό με ανάλογους προπηλακισμούς και βίαιες ενέργειες πολιτών και ομάδων). 

Το αποτέλεσμα ήταν να εδραιωθεί στην κοινωνία η άποψη ότι η διαφθορά και η διαπλοκή είναι οργανικά στοιχεία του πολιτικού συστήματος («χωρίς αυτές δεν γίνεται οτιδήποτε») και ότι οι εμπλεκόμενοι με την ενεργό πολιτική και τους φορείς έχουν κάποιο ιδιοτελές όφελος και έκνομο συμφέρον -συχνά υπονοούμενο και υπαινικτικά αναφερόμενο- για την εν λόγω επιλογή τους. Σε αυτά, πρέπει να προστεθεί και η, εν είδει κληρονομικώ δικαίω, σχέση αρκετών πολιτευτών με τη δρώσα πολιτική και την «απαίτησή» τους να βρίσκονται πάντοτε στο προσκήνιο (έννοια του πολιτικού τζακιού είναι αρκετά γνωστή, είτε ως διαπίστωση είτε ως απαξία). 

Ads

Ως εκ τούτου, δεν είναι παράξενο ότι υπάρχει καχυποψία στις προσπάθειες εξυγίανσης του πολιτικού συστήματος και των «κατορθωμάτων» του (αυτομάτως γίνεται παραδεκτό ότι υπάρχει διαφθορά και η ανάγκη κάθαρσης) ακόμα και εάν αυτοί που τις δρομολογούν, έχουν την «έξωθεν καλή μαρτυρία». Η καχυποψία είναι επίσης και για την αποτελεσματικότητα των εν λόγω πρωτοβουλιών, καθώς είναι διάχυτη η αντίληψη ότι εν τέλει, υπάρχει συγκάλυψη ή το πολύ – πολύ επιδερμική αποκάλυψη. Οι περισσότεροι παρακολουθούν αδιάφοροι έως και ενοχλημένοι τις προσπάθειες των πολιτικών να καθαίρουν την «κόπρο του Αυγεία» που έχει συγκεντρωθεί στον πολιτικό «στάβλο», χωρίς να νιώθουν ότι μπορούν να παρέμβουν για να αλλάξουν τα πράγματα. Και αυτό γίνεται διότι η προηγούμενη εμπειρία από παρόμοιες ενέργειες είναι αποκαρδιωτική και αρκετά υποδεέστερη των αρχικών προθέσεων. Η συζήτηση για συγκάλυψη είναι συχνή στην αναφορά των αναλυτών και των εκπροσώπων του τύπου, την ώρα που ο ένας εκ των πυλώνων στήριξης του δημοκρατικού πολιτεύματος, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εγκαλούνται για «προνομιακές σχέσεις» με το πολιτικό σύστημα. Με άλλα λόγια, δεν μιλάς για σχοινί στο σπίτι του κρεμασμένου! 

Με τούτα και με άλλα, η κάθαρση του πολιτικού συστήματος κρίνεται εκ του αποτελέσματος, παρόλα αυτά, το κλίμα που δημιουργείται έχει επιδραστικό ρόλο στην ποιότητα και ποσότητα αυτού. Και καθώς από ότι φαίνεται, το κλίμα εμπιστοσύνης που απολαμβάνει η χώρα μας στους «έξω» διαρκώς αναβαθμίζεται (υποδηλώνοντας για μία ακόμη φορά ότι οι «έξω» (καθ)ορίζουν το μέλλον των «μέσα» διατηρώντας την προαναφερθείσα ιμπεριαλιστική λογική εντός της «ενιαίας Ευρώπης»), αυτό που παραμελείται είναι η ανάπτυξη κλίματος εμπιστοσύνης από τους «μέσα». Χωρίς αυτό, οι προσπάθειες για κάθαρση και καταπολέμηση της διαφθοράς και της πολιτικής διαπλοκής θα αξιολογούνται υπό το πρίσμα της αμφισβήτησης για τις προθέσεις και τη δυνατότητα για ρηξικέλευθες αποφάσεις που θα θέτουν ένα τέλος στον κατήφορο. 

Το κλίμα εμπιστοσύνης από τους «μέσα» δεν μπορεί να αναπτυχθεί μόνο με πρωτοβουλίες που αφορούν στην κοινωνική πολιτική, ούτε με ενέργειες που σχετίζονται με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Απαιτούνται έμπρακτες κινήσεις εξυγίανσης στο φάσμα των σχέσεων πολιτικού, δικονομικού, και χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τα ιδιωτικά συμφέροντα που έχουν παρεισφρήσει στις προμήθειες του Δημοσίου, τον κατασκευαστικό τομέα, τα μέσα ενημέρωσης, το ποδόσφαιρο και τα μεγάλα έργα. Απαιτείται η ουσιαστική εδραίωση του κράτους δικαίου και του κράτους-προστάτη των αδύναμων και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. 

Δυστυχώς, αυτές οι κινήσεις θεωρούνται υψηλής πολιτικής επικινδυνότητας και γι’ αυτό έμεναν αίολες και ατελείς. Για να «πούμε και του στραβού το δίκαιο» ουδείς εκ των στιβαρών κρατούντων του εδραιωμένου πολιτικού συστήματος είχε – μέχρι σήμερα – την πρόθεση να θέσει εν κινδύνω την πολιτική του μακροημέρευση, ούτε να δει να χάνονται τα – με «κόπο» κτηθέντα – προνόμιά του. Η κάθαρση και το ξεκαθάρισμα του «αποστήματος» που μολύνει το πολιτικό σύστημα και το δημοκρατικό πολίτευμα μπορεί να επιτευχθεί εκείνη τη στιγμή που οι πολιτικοί έχουν αξιολογήσει ότι το κόστος της διαφθοράς και της διαπλοκής για την κοινωνία είναι υψηλότερο από το όφελος της πολιτικής τους προσωπικής επιβίωσης και ταυτόχρονα, οι πολίτες δίνουν «ψήφο εμπιστοσύνης» στους πολιτικούς για την αποφασιστικότητά τους. Το «στοίχημα» είναι απλό, αλλά η πολιτική ελίτ – τεχνηέντως – το κάνει περίπλοκο, δίνοντάς του ελάχιστη «απόδοση». Αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντά της, με αυτό τον τρόπο «παίζει». Εμείς όμως τι κάνουμε;