[…] Όπως το διατύπωσε και ένας καθηγητής κοινωνιολογίας στο πρόσφατο συνέδριο για την αποανάπτυξη, που έγινε στη Λειψία: «Η κλιματική αλλαγή και οι επακόλουθες καταστροφές της είναι μπροστά μας. Αλλά για την οικονομική ελίτ αυτές οι εξελίξεις θα φέρουν και μεγάλες ευκαιρίες κέρδους».
Για το υπόλοιπο όμως 99% του παγκόσμιου πληθυσμού θα υπάρχει ένα ζοφερό μέλλον. Αυτό που δεν κάνουν λοιπόν οι κυβερνήσεις, θα χρειασθεί να το κάνει το παγκόσμιο κίνημα ενάντια στη μόλυνση, την κλιματική αλλαγή και τον καπιταλισμό. Η συντονισμένη διεθνής δράση είναι επειγόντως απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε. […]

1. «Αναρρώνει» σιγά –σιγά η στιβάδα του Όζοντος 

Η εξέλιξη της «τρύπας» του Όζοντος πάνω από την Ανταρκτική από το 1979 ως το 2000. Για πάνω από15 χρόνια μεγάλωνε η «τρύπα», ενώ τελευταία φαίνεται να υποχωρεί.

Τα μέτρα που πάρθηκαν για τη προστασία της στιβάδας του Όζοντος στη στρατόσφαιρα έχουν αποτέλεσμα. Αυτό προκύπτει από μια έκθεση του ΟΗΕ, η οποία συντάχθηκε από περίπου 300 επιστήμονες από 36 διαφορετικές χώρες. Η αναφορά διαπιστώνει ότι οι συμφωνίες και τα μέτρα του «Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ» από το 1987 έπαιξαν μεγάλο ρόλο για τη μείωση της καταστροφής του Όζοντος της στρατόσφαιρας.

Σύμφωνα με την έκθεση, μέχρι το 2050 και αν συνεχισθούν τα μέτρα της απαγόρευσης και της μείωσης της χρήσης των φθοροχλωρανθράκων, θα επανέλθει η Οζονόσφαιρα στην κατάσταση πριν από τη δημιουργία της λεγόμενης «τρύπας του Όζοντος», η οποία παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στη 10ετία του 1980. Χωρίς το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ θα 10πλασιάζονταν μέχρι τότε οι εκπομπές των Φθοροχλωρανθράκων (FCKW), που είναι οι «φονιάδες του Όζοντος» (Ozonkillers).

Με την εφαρμογή αυτών των μέτρων από τις κυβερνήσεις, θα είναι δυνατόν να αποφευχθούν γύρω στις δύο εκατομμύρια περιπτώσεις καρκίνου του δέρματος στους ανθρώπους μέχρι το 2030, τονίζει η αναφορά.

Πως γίνεται αυτό;

Οι φθοροχλωράνθρακες είναι χημικές ουσίες που δημιουργήθηκαν τεχνητά από τις εταιρείες και χρησιμοποιούνται σε διάφορες εμπορικές εφαρμογές(π.χ. στα σπρέυ μαλλιών, σε σπογγώδη αντικείμενα και κατασκευές όπως τεχνητά σφουγγάρια και στρώματα ή θερμικές μονώσεις, αλλά και στα κλιματιστικά και τα ψυγεία). Κάποια στιγμή τα μόριά τους καταλήγουν στην ατμόσφαιρα.

Επειδή οι  FCKW είναι λίγο ελαφρύτεροι του αέρα, ανεβαίνουν σιγά –σιγά προς τα πάνω και μετά από 10-15 χρόνια φθάνουν στο ύψος της στιβάδας του Όζοντος(από τα 10 χιλιόμετρα και πάνω, στη στρατόσφαιρα). Σε θερμοκρασίες 70-80 βαθμούς Κελσίου κάτω από το μηδέν(αυτό συμβαίνει κυρίως πάνω από τους πόλους, την άνοιξη στο βόρειο και το φθινόπωρο στο νότιο) και υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός, δρουν σαν καταλύτες σε φωτοχημικές αντιδράσεις κατά τις οποίες διασπώνται τα μόρια του Όζοντος(Ο3). Κάθε μόριο φθοροχλωράνθρακα διασπά μεγάλο αριθμό μορίων του Ο3(που είναι στην ουσία τριατομικό Οξυγόνο και ασταθές) και έτσι δημιουργείται η «τρύπα» στις περιοχές της στρατόσφαιρας, που βρίσκονται κοντά και από πάνω από τους πόλους. Στη συνέχεια με τα ρεύματα μεταφέρεται και σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη.

Το  στρατοσφαιρικό Όζον είναι πολύ χρήσιμο[1], γιατί λειτουργεί σαν ασπίδα προς την υπεριώδη ακτινοβολία, που είναι επικίνδυνη για κάθε μορφή ζωής και τον άνθρωπο πάνω στον πλανήτη. Αν δεν υπήρχε η στιβάδα αυτή του Ο3, θα έφθανε στην επιφάνεια της γης μεγάλη ποσότητα υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας και θα προκαλούσε καρκίνους του δέρματος, ιδίως στους λευκούς ανθρώπους.

2.  Γιατί δεν παίρνουν μέτρα οι κυβερνήσεις και για την προστασία του κλίματος;

Ο παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός(WMO) και το περιβαλλοντικό πρόγραμμα του ΟΗΕ(Unep), που δημοσιοποίησαν την παραπάνω έκθεση για το Όζον πρόσφατα στο Παρίσι, προτρέπουν επίσης τις Κυβερνήσεις, με την ίδια αποφασιστικότητα που έδρασαν στην περίπτωση του Όζοντος, να δράσουν και στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής.

«Βρισκόμαστε μπροστά σε τεράστιες προκλήσεις. Η επιτυχία του πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, θα έπρεπε να μας ενθαρρύνει να δράσουμε αποφασιστικά, όχι μόνο για την προστασία και αποκατάσταση της στιβάδας του Όζοντος, αλλά επίσης και για την προστασία του κλίματος» δήλωσε ο διευθυντής του προγράμματος  Unep, ο Achim Steiner. Ενώ ο Γενικός Γραμματέας του WMO Michel Jarraud έχει δηλώσει τα εξής: «Έχουμε τη γνώση και τα εργαλεία για να περιορίσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη σε ένα μέγιστο των 2 βαθμών Κελσίου, επιτρέποντας έτσι στα παιδιά και τα εγγόνια μας να έχουν ένα μέλλον. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για να μην το κάνουμε».

Σύμφωνα με ανακοίνωση του WMO, οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα-που είναι αιτία για την άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας και άρα για την αποσταθεροποίηση του κλίματος-έφθασαν σε ύψος ρεκόρ. Και αυτό παρόλο που μειώθηκε η συμμετοχή των φθοροχλωρανθράκων στο φαινόμενο του θερμοκηπίου(είναι και αυτοί ένας από τους παράγοντες του φαινομένου).

Αν μετά το «πρωτόκολλο του Κυότο» το 1990, είχαν εφαρμοσθεί οι συμφωνίες του από τις κυβερνήσεις τόσο αποφασιστικά όσο και του Μόντρεαλ, τότε θα υπήρχε ελπίδα για μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και άρα για αποφυγή της κλιματικής αλλαγής.

Αλλά άλλο οι φθοροχλωράνθρακες και άλλο τα ορυκτά καύσιμα. Μικρά τα συμφέροντα των παραγωγών εταιρειών των φθοροχλωρανθράκων, πολύ μεγάλα των πολυεθνικών των ορυκτών καυσίμων, που κινούν όλη τη βιομηχανική κοινωνία. Γι` αυτό οι κυβερνήσεις των μεγάλων ρυπαντών(π.χ. ΗΠΑ, Κίνα κ.λπ) δεν συμφώνησαν και δεν εφάρμοσαν φυσικά τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του κλίματος. Όσες δε κυβερνήσεις συμφώνησαν, άφησαν την εφαρμογή των μέτρων στο μηχανισμό της αγοράς (στη λεγόμενη «αγορά ρύπων»). Το αποτέλεσμα αυτής της αναποφασιστικότητας των κυβερνήσεων είναι και το παραπάνω ρεκόρ των εκπομπών.

Από ότι φαίνεται οι Κυβερνήσεις, οι ιθύνοντες του καπιταλισμού και οι εταιρείες κάθε είδους -με πρώτες τις πολυεθνικές των ορυκτών καυσίμων-δεν ακούν τους επιστήμονες του ΟΗΕ και του WMO, γιατί τότε θα έπρεπε να θέσουν σε αμφισβήτηση το μοντέλο «ανάπτυξης» που προωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα έπρεπε να στραφούν προς την «αποανάπτυξη» και ως γνωστόν το μότο του καπιταλισμού είναι «ανάπτυξη ή θάνατος». Όπως το διατύπωσε και ένας καθηγητής κοινωνιολογίας στο πρόσφατο συνέδριο για την αποανάπτυξη, που έγινε στη Λειψία: «Η κλιματική αλλαγή και οι επακόλουθες καταστροφές της είναι μπροστά μας. Αλλά για την οικονομική ελίτ αυτές οι εξελίξεις θα φέρουν και μεγάλες ευκαιρίες κέρδους».

Για το υπόλοιπο όμως 99% του παγκόσμιου πληθυσμού θα υπάρχει ένα ζοφερό μέλλον.  Αυτό που δεν κάνουν λοιπόν οι κυβερνήσεις, θα χρειασθεί να το κάνει το παγκόσμιο κίνημα ενάντια στη μόλυνση, την κλιματική αλλαγή και τον καπιταλισμό. Η συντονισμένη διεθνής δράση είναι επειγόντως απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε. 

[1] Αντίθετα το Όζον κοντά στην επιφάνεια της γης, δηλαδή στη βιόσφαιρα θεωρείται και είναι τοξικό. Συγκαταλέγεται στους επικίνδυνους ρύπους που παράγεται κατά την κυκλοφορία των αυτοκινήτων κυρίως.

Γιώργος Κολέμπας

—
Άρθρο δημοσιευμένο στα πλαίσια της έρευνας για τις αιτίες και τις λύσεις της κρίσης.