ΠΑΛΙΝΩΔΙΑ: μια αστεία διήγηση

Η στάση της ελληνικής κυβέρνησης που με τις πρώτες τουρκικές αντιδράσεις, έσπευσε να μετατρέψει την άσκηση του Π.Ν. με κανόνια στο Καστελόριζο, σε άσκηση του Λ.Σ. με φωτοβολίδες, θεωρήθηκε ο ορισμός της παλινωδίας! Ακόμη κι αυτό τελικώς ακυρώθηκε … Άραγε τι ακριβώς σημαίνει παλινωδία; Ποιος και γιατί πάλιν άδει (άλλην) ωδή;

Πολλά χρόνια πριν, ο  ποιητής Στησίχορος συνέθεσε μια ωδή όπου καθύβριζε την Ωραία Ελένη για το ρόλο της στον Τρωικό Πόλεμο, διότι η έλλειψη εγκράτειας οδήγησε στον αφανισμό πολλούς. Όμως η Ελένη εκτός από ευειδής ήταν και θεϊκής καταγωγής, οπότε ο συγγράψας αυτομάτως τυφλώθηκε, ως βλάσφημος. Κι επειδή ίσως να ήταν λίγο μισογύνης αλλά επ’ ουδενί βλαξ, αμέσως κατάλαβε την αιτιολογική σχέση των δύο πραγμάτων. Στρώθηκε λοιπόν κι συνέθεσε μία άλλη ωδή, στο ακριβώς αντίθετο πνεύμα. Μετά την επαινετική ωδή, αμέσως το φως του επανήλθε και η ελληνική γλώσσα εμπλουτίστηκε με μια υπέροχη λέξη.

Άσχημα έκανε θα μου πείτε; Όπως και να το δει κανείς, είτε ενήργησε από μεταμέλεια είτε από υπολογισμό, υπήρξε μια πράξη σωφροσύνης. Ωστόσο δεν παύει να είναι μια αστεία ιστοριούλα και γίνεται ακόμη πιο αστεία όταν δεν μιλάμε για ποιητές, ωδές κι ωραίες γυναίκες αλλά για Πρωθυπουργούς, ΑΟΖ και φρεγάτες. Ο δε Ερντογάν ισχυρίζεται διάφορα αλλά όχι και θεϊκή καταγωγή.

ΣΑΣΜΟΣ: μια ανατολίτικη μέθοδος

Παλιότερα την επίλυση των διαφορών στις κλειστές κοινωνίες, σε πολλές περιοχές της ανατολής, αναλάμβανε ο  σασμός. Επί αποτυχίας αυτού απειλείτο βεντέτα, που παρότι εξαίρεση κατέστη πιο διάσημη. Συνήθως ο σασμός απέληγε σε συντεκνιά, συμπεθεριό κ.ο.κ. Η τήρηση των συμφωνηθέντων (πχ αποζημίωση) επαφίετο στην τόκα (χειραψία) και στην μαζική κοινωνική αποδοκιμασία της τυχόν καταπάτησης. 

Ο σασμός διεκπεραιωνόταν από ένα έγκυρο πρόσωπο, γνωστής φιλαλήθειας, εχεμύθειας αλλά και ανιδιοτέλειας. Οι πιο ικανοί διαπραγματευτές ήταν επιπλέον ευέλικτοι, επικοινωνιακοί και ευαίσθητοι. Ήταν  περιζήτητοι και η μαστοριά τους βασιζόταν κυρίως στην άριστη γνώση της τοπικής κοινωνίας, της οργάνωσης της και των συσχετισμών της. 

Όλη αυτή η διαδικασία είχε έναν μεγάλο απόντα, το κράτος και τους αυστηρούς κανόνες! Η συνεκτική κοινότητα δεν επιθυμούσε καμία εξωτερική ανάμιξη και φρόντιζε να επιλύει τις διαφορές ανθρώπων καταδικασμένων να βλέπουν ο ένας τον άλλο ισοβίως, πολύ πιο πρακτικά, ανέξοδα και επωφελώς. Αντιθέτως, με την ανάπτυξη  αστικής κοινωνίας τέτοιοι θεσμοί εσωτερικής ευστάθειας τείνουν να εξαφανιστούν. Με τις διαφορές πλέον οι άνθρωποι μάλλον κάνουν χάζι παρά  ενδιαφέρονται γνήσια για την πρόληψη ή την επούλωση κοινωνικών τραυμάτων. Η κρίση προσαρμογής των κλειστών κοινωνιών αφορά και στην κατάρρευση των θεσμών τους που υποκαθίστανται από κάποια κρατική παρουσία αναιμική, δειλή και άδικη. 

Όπου ακόμη διατηρούνται τα παλιά ήθη (Μέση Ανατολή, Τουρκία, Κρήτη κά) πατάνε πλέον ασταθώς, λόγω ανατροπής του πλαισίου που τα υποστήριζε και προκύπτουν καρικατούρες. Για παράδειγμα, ο αγρότης του πεδινού χωριού που γνωρίζει τον κλέφτη του κοπαδιού του και βάζει κάποιο μεσολαβητή για την επιστροφή των μισών ζώων. Παριστάνει τον ευχαριστημένο και συντεκνιάζει κιόλας με τον ζωοκλέφτη με την ελπίδα να την πληρώσει την επόμενη φορά κάποιος άλλος συγχωριανός. Συχνά η σχέση όμως συνεχίζεται απαράλλακτη ακόμη και μεταξύ των «συντέκνων». 

Ο σασμός δεν φαίνεται λοιπόν να αντέχει στο σκληρό σύγχρονο περιβάλλον της κοινωνικής αδιαφορίας και της αναγόρευσης του κράτους σε διαιτητή πάσης διαφοράς. Ο “διάλογος” των δύο μερών, πέραν του τελετουργικού, προεξοφλεί και διαιωνίζει την ανισότητα της βίας ή της απειλής της. Δεν αποσκοπεί πια στην αληθή σύγκλειση, συνεργασία και αμοιβαιότητα. Αντίστοιχες ιδιότητες εμφανίζει και ο καπάτσος σημερινός διαπραγματευτής που γνωρίζει ότι η αδιάφορη κοινωνία δεν πρόκειται να εγγυηθεί κανενός είδους συμφωνημένο.

Η δε διαπραγμάτευση περιορίζεται επί της περιουσίας του ενός, ο οποίος πρακτικά υποκύπτει στον εκβιασμό γιατί αλλιώς μπορεί να του συμβούν και πολύ χειρότερα! Μπορεί όμως να συνεχίσει να ζει, ελαφρώς εξανδραποδισμένος, καλλιεργώντας στο περιβάλλον του την ψευδή εντύπωση ότι τελικώς τα κατάφερε να ελέγξει το θηρίο δια του διαλόγου και της εξυπνάδας του. Ευλόγως δεν περιμένει σπουδαία πράγματα από το κράτος και έτσι δεν υπολογίζει στην προστασία του.

ΑΙΓΑΙΟ: ένα έτος αντιφάσεων, υπαναχωρήσεων και παλινδρομήσεων

Η τουρκική άποψη περί “διαλόγου” παρουσιάζει κάποιες αναλογίες με τον εκφυλισμένο σασμό: η επίκληση του διεθνούς Δικαίου της φαίνεται δύσκαμπτη, αναποτελεσματική, μη φιλική και άσχετη προς τα τοπικά δεδομένα. Επιζητεί τάχα την εξαίρεση και την ad hocσυνεννόηση των «συντέκνων». Προβάλλοντας άλλοτε το μέγεθος, την θέση, την θρησκεία ή άλλες ιδιαιτερότητες επιδεικνύει υπαρκτούς ή ανύπαρκτους υπέρ αυτής συσχετισμούς. 

Ακολουθώντας την τακτική του Χότζα στο τέλος από τον «διάλογο» θα εξαιρεθεί μόνο ο Παρθενώνας κι εμείς σαν καλοί γείτονες καλούμαστε να μοιράσουμε μαζί …όλα τα δικά μας Έχει ξεγράψει κάθε ευρωπαική προοπτική, αν και ακριβώς σε αυτήν και τις προϋποθέσεις εκδημοκρατισμού στηρίχθηκε η ανάρρηση Ερντογάν. 

Το κενό της πολιτικής Τραμπ στην Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο, επιτρέπει σε διάφορους μνηστήρες να διεκδικούν την κάλυψη του και ένας εξ αυτών είναι και ο κ. Ερντογάν. Ως «αξιόπιστος» ενδιάμεσος αναδεικνύεται η κα Μέρκελ, κατ’  εξοχήν δέσμια των γερμανικών οικονομικών τοποθετήσεων στην περιοχή.

Διατυπώνεται  ο ισχυρισμός ότι η Τουρκία αντιδρά σε ελληνικές «μονομερείς» κινήσεις, πχ με Αίγυπτο και Ισραήλ, που αποκλείουν τους Τουρκοκυπρίους. Η απομόνωση των Τ/Κ εν μέρει αποδίδεται και στην ελληνοκυπριακή πλευρά που δεν συναίνεσε σε λύση του Κυπριακού. Οι γεωτρήσεις στα ανοιχτά της Κύπρου και το παράνομο μνημόνιο θεωρούνται ένα είδος τακτικής απάντησης. 

Ωστόσο η άποψη περί «αντιμέτρου»  ξεχνά ότι στην Μεγαλόνησο δεν αναμετρώνται δύο γειτονικά κράτη, τα οποία πρέπει να τα βρουν «κάπου στην μέση“. Αναμετράται η Κυπριακή Δημοκρατία, που εκπροσωπεί την διεθνή νομιμότητα, και μια δύναμη κατοχής, καταδικασθείσα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας ενός κράτους είναι το βαρύτερο αδίκημα που γνωρίζει η σύγχρονη διεθνής τάξη πραγμάτων. Από αυτό το τερατώδες άδικο, δεν μπορεί να γεννηθεί κανένα δικαίωμα.  Αν κόπτονται τόσο πολύ οι Τούρκοι για την μοίρα των τουρκικής καταγωγής Κυπρίων, δεν έχουν παρά να τερματίσουν την διχοτόμηση της νήσου.

Άλλοι πάλι επικαλούμενοι το διεθνές δίκαιο της Θάλασσας διαβλέπουν ότι η Ελλάδα επιδιώκει να καταστήσει το Αιγαίο «ελληνική λίμνη» κατά παράβαση των διεθνών συμβάσεων και του εθιμικού δικαίου και προτείνουν προσφυγή στην Χάγη  Πράγματι η προσφυγή στα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα αποτελεί μια λύση. Ας αποφύγουμε λοιπόν την βεντέτα κι ας πάμε σε σασμό. 

Ο διάβολος ωστόσο κρύβεται στις λεπτομέρειες. Ακόμη κι αν θα χαρακτηριστεί το Καστελόριζο  ως Δωδεκάνησα-Αιγαίο ή  ως Ανατολική Μεσόγειος είναι καθοριστικό για την ΑΟΖ του. Κρίσιμης σημασίας θα είναι το περιεχόμενο του ελληνοτουρκικού συνυποσχετικού επί του οποίου θα βασιστεί η εξουσία του δικαστηρίου. Θα εμπεριέχει και ζητήματα κυριαρχίας επί νήσων του Αιγαίου; Ή θα αναγνωρίσει επιτέλους την ελληνική κυριαρχία επί των νήσων αυτών η Τουρκία; Αν όχι, θα πρόκειται για σασμό ξεπεσμένο με τον περιφερειακό «ζωοκλέφτη».

Η αφειδής παροχή πολιτικής συναίνεσης στην ενδοτική πολιτική Μητσοτάκη, που στο φινάλε-φινάλε κανείς δεν την ζήτησε, μάλλον στερεί την αναγκαία κόκκινη γραμμή που η κυβέρνηση φαίνεται ότι αδυνατεί να θέσει από μόνη της.