Ζούμε αυτά τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, την εποχή των «Δανειστών». Ναι, με το Δ κεφαλαίο, γιατί πρόκειται για πραγματικά, υπαρκτά, ολοζώντανα πρόσωπα. Όχι, δεν είναι απρόσωποι οι αριθμοί, οι αγορές και οι δανειστές μας. Έχουν όνομα και διεύθυνση. Τους ξέρουμε.

Ads

Αυτοί οι Δανειστές λοιπόν μου φέρνουν στον νου μια σπουδαία θεατρική προσωπικότητα. Έναν ρόλο που έπλασε η φαντασία του Σαίξπηρ ως κεντρικό ήρωα στην τραγικωμωδία του «Ο έμπορος της Βενετιάς». Στο έργο αυτό, ο Αντόνιο, βάζει εγγύηση τη ζωή του, για το χρέος του φίλου του Μπασσάνιο προς τον τοκογλύφο Σάυλοκ.

Το τίμημα που έπρεπε να καταβάλει ο ευγενής Αντόνιο προς τον δανειστή, ήταν μια λίβρα κρέατος από το κορμί του! Αλίμονο όμως. Μέσα σε μια νύχτα τα πάντα εξανεμίσθηκαν. Τα καράβια του Μπασσάνιο βούλιαξαν και η περιουσία του χάθηκε. Η εξόφληση του χρέους θα γίνει με μια λίβρα κρέατος από το κορμί του άτυχου Αντόνιο όπως συμφωνήθηκε; Η υπόθεση φτάνει στο δικαστήριο. Ο πιστωτής Σάυλοκ αρνείται να εισπράξει σε χρήμα το ποσό που δάνεισε. Επιμένει να εισπράξει σάρκα.

Μετά από μεγάλη μάχη δικαστική και αφού μπλέκονται και διάφορες ερωτικές ιστορίες με τις οποίες ο Σαίξπηρ δίνει μια σπουδαία διάσταση για τη ζωή και τον έρωτα, η μασκαρεμένη σε δικηγόρο Πόρσια, δίνει τη λύση. Ενημερώνει τον Σάυλοκ ότι μπορεί να πάρει το κρέας αλλά προσοχή: Δεν θα χύσει ούτε μια σταγόνα αίμα. Γιατί κάτι τέτοιο δεν είναι στη συμφωνία. Επιπροσθέτως θα πρέπει να κόψει μια λίβρα ακριβώς. Εάν η ζυγαριά γύρει έστω και στο απειροελάχιστο, τότε ο στυγνός δανειστής θα χάσει τη ζωή του και η περιουσία του θα δημευτεί. Να λοιπόν που το ανθρώπινο δίκιο νίκησε και ο φιλότιμος Αντώνιο έσωσε τη ζωή του.

Ads

Η χρηματολατρεία του Εβραίου Σάυλοκ τον οδήγησε σε έναν παθιασμένο αγώνα εκδίκησης του χριστιανού Αντώνιο. Τα θρησκευτικά στερεότυπα χρησιμοποιούνται από τον Σαίξπηρ για να στηρίξει μια μανιασμένη αντίθεση. Αυτό που έχει ενδιαφέρον, είναι η αρρωστημένη ανάγκη και δίψα για χρήμα, η αναγωγή του χρήματος σε ύψιστο εργαλείο και ως μέσον ζωής, και ακόμα μέσον επιβολής, κατάκτησης και τέλος αφαίρεσης της ζωής του χρεώστη.

Η τοκογλυφία ταλαιπώρησε και ταλαιπωρεί ακόμα και σήμερα ανθρώπους, επιχειρήσεις, κράτη, λαούς. Την εποχή του Σαίξπηρ και από τις απαρχές της δημιουργίας του καπιταλιστικού συστήματος, ο τοκογλύφος πίεζε τους ιδιοκτήτες γης που είχαν φτωχύνει και λεηλατούσε τους εμπόρους και βιοτέχνες που σε εποχές ανερχόμενων τιμών χρειάζονταν πιστώσεις για να διατηρήσουν την εμπορική δραστηριότητα και την παραγωγή. Ως ένας άκρατος ατομικιστής, διατάρασσε αρμονικές σχέσεις της κοινωνίας που βασιζόταν πάνω στους νόμους της ανθρώπινης φύσης.

Βγαίνοντας από την σύμβαση του θεατρικού έργου, έχω την αίσθηση πως σε μια τέτοια ζοφερή ατμόσφαιρα ζούμε επί του πραγματικού. Οι Δανειστές μας απαιτούν μια λίβρα κρέας από τον καθένα μας και αλίμονο από πολλούς την έχουν πάρει ήδη. Κατά παράβαση κάθε κανόνα ηθικής και ανθρωπιάς, για ένα χρέος που ξέρουν πως δεν είναι δικό μας, μας κουνούν το δάχτυλο με εκδικητική ψυχρότητα επαναλαμβάνοντας μονότονα εκείνο το σκαιό «Πρέπει να κάνετε τα μαθήματα σας».

Όμως ήρθε η ώρα του δικαστηρίου. Ήρθε η ώρα να συζητήσουμε και για το χρέος και για την ποινή. Και θα συζητήσουμε στο φως, ενώπιον ακροατηρίου. Όχι με διορισμένους δικαστές, αλλά μέσα στους θεσμούς της σύμπραξης και της συμμετοχής μας στην Ευρώπη.

Η ώρα της αντιμετώπισης του πιστωτή Σάυλοκ της δικής μας Ιστορίας έφτασε. Έχουμε το δίκιο και έχουμε και πλεόνασμα επιχειρημάτων, καλής πρόθεσης και προπάντων, ήθους!

Μια από τις τελευταίες ατάκες του Σάυλοκ στο έργο, είναι: «… μου παίρνετε τη ζωή άμα μου στερείτε τα μέσα για να ζήσω».**

Είναι κάτι που δεν σκέφτηκε πως μπορεί να ισχύει και για τους άλλους όταν τους στερούσε την περιουσία τους…
 
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ, βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
 
** Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές

Βιβλιογραφία:

  • Πωλ Σήγκελ «Ο Σαίξπηρ στην εποχή του και τη δική μας» Εκδ. Θεωρία
  • Μάριος Πλωρίτης «Ο πολιτικός Σαίξπηρ» Εκδ. Καστανιώτη

Αυγή