Πριν λίγες μέρες είδαν το φως της δημοσιότητας υπολογισμοί της Europol με βάση τους οποίους 10.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες ή μετανάστες παρότι εντοπίστηκαν από τις αρχές των χωρών – μελών της ΕΕ στην συνέχεια «χάθηκαν».

Ads

Τις ίδιες εκείνες μέρες, με το κλείσιμο του Γενάρη, οι θλιβερές στατιστικές θανάτου στο Αιγαίο κατάφεραν νέο ρεκόρ: οι σχετικά καλές για την εποχή καιρικές συνθήκες παρότρυναν εκατοντάδες πρόσφυγες να αποτολμήσουν το νυχτερινό πέρασμα των θαλάσσιων οδών αψηφώντας τους κινδύνους που ένα τέτοιο εγχείρημα εγκυμονεί μέσα στο καταχείμωνο. Ο φόρος αίματος για άλλη μια φορά ήταν δυσανάλογα μεγάλος για τις γυναίκες και τα παιδιά. Το καλοκαίρι οι φωτογραφίες νεκρών παιδιών που ξέβραζε το κύμα συντάραξαν την κοινή γνώμη. Το κοινό όμως βαθμιαία εθίστηκε στο αποτρόπαιο θέαμα με αποτέλεσμα οι αντίστοιχες φωτογραφίες του Γενάρη να μην προκαλέσουν ίδιας έντασης αντιδράσεις.
 
Η Ευρώπη σκληραίνει, η Ελλάδα ακολουθεί;

Το ίδιο χρονικό διάστημα οι αρμόδιοι της Ε.Ε. και πλείστες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανταγωνίζονταν μεταξύ τους σε παραινέσεις προς την χώρα μας να μην διστάσει να μεταχειριστεί κάθε μέσο για να αποτρέπει την αθρόα είσοδο μεταναστών από τα θαλάσσια σύνορά της (λες και δεν καταλαβαίνουν όλοι τι σημαίνει αυτό, πέρα από τις λιγότερο ή περισσότερο ευγενικές διατυπώσεις της διπλωματικής εθιμοτυπίας).

Οι Ελληνικές αρχές φαίνεται κι αυτές να προσχωρούν ταχέως σε μια κατασταλτική αντιμετώπιση του φαινομένου εκχωρώντας πλέον στην Frontex δικαιώματα που μέχρι σήμερα διατηρούνταν μόνο για τους Έλληνες ένστολους. Ο στρατός καλείται πλέον να αναμορφώσει εγκαταλειμμένα στρατόπεδα για να γίνουν «κέντρα μετεγκατάστασης». Παρότι η Αμυγδαλέζα και το Παρανέστι άδειασαν πέρσι τέτοια εποχή, τώρα παρόμοιες εγκαταστάσεις όπως π.χ. εκείνη στην Κόρινθο ξαναγεμίζουν με ενήλικους και ανήλικους μετανάστες. Από τον Δεκέμβρη του 2015 η χώρα εκτός εκείνου στον Έβρο απέκτησε και δεύτερο φράχτη στα βόρεια αυτή την φορά σύνορά της, ακολουθώντας το «παράδειγμα» της Αυστρίας, της Ουγγαρίας, της Κροατίας, της Σλοβενίας και άλλων…  
 
Τα παιδιά όπως πάντα πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα

Ads

Και φυσικά τα παιδιά πληρώνουν πιο ακριβά την σκλήρυνση αυτή της πολιτικής των χωρών της ΕΕ για το μεταναστευτικό. Πηγές της Europol υπολογίζουν ότι περίπου 27% των μεταναστών και προσφύγων είναι ανήλικοι. Κάποιοι από αυτούς είναι με τις οικογένειές τους, κάποιοι τις χάνουν στο μακρύ αυτό και επικίνδυνο ταξίδι ενώ κάποιοι άλλοι, συνήθως έφηβοι ξεκινούν εξαρχής μόνοι τους με την ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος στο ανεπτυγμένο κόσμο.

Πολλά από αυτά τα παιδιά διακινούνται από κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων που τα στοιβάζουν σε βάρκες «μιας χρήσεως» αφού πρώτα τα έχουν περάσει μέσα από βουνά, ερήμους, πόλεις και χωριά χρησιμοποιώντας ένα δίκτυο ενδιάμεσων συνδέσμων που ξεκινάει από τις χώρες καταγωγής τους και φτάνει ως τις χώρες προορισμού τους. Κάποια από αυτά θα βρεθούν «πουλημένα» είτε στις ανεπτυγμένες χώρες είτε σε ενδιάμεσους σταθμούς του μαρτυρικού αυτού ταξιδιού. Όμως, όλα αυτά τα παιδιά δεν παύουν να είναι παιδιά! Και «κανονικά» όταν και όπου εντοπίζονται από τις υπηρεσίες ευνομούμενων κρατών δικαιούνται όλες τις προστατευτικές παροχές που απορρέουν από την Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού και των ανάλογων σχετικών Συνθηκών. Η πραγματικότητα όμως σήμερα και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη απέχει πολύ από κάτι τέτοιο.
 
Τα παιδιά του κατώτατου Θεού

Στην Ελλάδα μέχρι το περσινό καλοκαίρι εντοπίζονταν περίπου 4.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι κάθε χρόνο. Τα ίδια χρόνια το Ελληνικό κράτος αναγνώριζε ως θύματα trafficking μονοψήφιο μόνο αριθμό ανηλίκων το χρόνο (λες και όλοι οι υπόλοιποι κατέφθασαν στο Αιγαίο βρίσκοντας τον δρόμο από μόνοι τους!).

Για ελάχιστα παιδιά (κυρίως εκείνα των μικρότερων ηλικιών) εντοπίζεται κάποιο μέλος της ευρύτερης οικογένειάς τους σε άλλη χώρα και ξεκινά η διαδικασία οικογενειακής τους επανένωσης (που ωστόσο διαρκεί για λόγους γραφειοκρατικών κωλυμάτων πάνω από ένα χρόνο!). Τα περισσότερα παλαιότερα κρατούνταν αδίκως σε χώρους όπως η Αμυγδαλέζα. Μετέπειτα τοποθετούνταν προσωρινά σε ξενώνες μη κυβερνητικών οργανώσεων από τους οποίους όμως συνήθως διαφεύγουν λάθρα μέσα στον πρώτο μήνα για να συνεχίσουν το ταξίδι τους.

Στη σύντομη αυτή διαμονή τους στην χώρα μας, τα παιδιά αυτά ζητιανεύουν, εκπορνεύονται, κάνουν όλων των ειδών τις δουλειές για να πληρώσουν τους διακινητές τους ενώ μερικά πεθαίνουν στο τμήμα της διαδρομή τους εντός της Ε.Ε. στριμωγμένα σε καταπακτές κοντέινερ και κρύπτες φορτηγών. Δικαίως λοιπόν ένα χρόνο πριν μιλώντας για αυτά τα παιδιά τα ονομάζαμε «παιδιά του κατώτατου Θεού που υπάρχει σ’ αυτή την γη». Και βέβαια μετά το πρόσφατο κύμα προσφύγων από την Συρία το πρόβλημα έγινε δραματικότερο, οι αριθμοί εκτοξεύτηκαν, στους ασυνόδευτους ανήλικους προστέθηκαν απειράριθμες οικογένειες προσφύγων με μικρά παιδιά, ενώ πολλαπλασιάστηκαν και τα παιδιά που έχασαν τους γονείς τους στα νερά του Αιγαίου ή κάπου αλλού στην διαδρομή τους από το Λίβανο ή την Τουρκία ως τα ελληνικά σύνορα.
 
Η κοινωνία πιο μπροστά από την πολιτεία

Πολλοί υποστηρίζουν ότι με τους σημερινούς αριθμούς των ροών είναι αδύνατο να γίνει κάτι καλύτερο. Υποστηρίζουμε το ακριβώς αντίθετο: ότι σήμερα κάνουμε, ως συντεταγμένη κοινωνία, πολύ λιγότερα για αυτά τα παιδιά από το κοινωνικά αναγκαίο και το ρεαλιστικά εφικτό. Και πως δυστυχώς, ως επί το πλείστον, ό,τι γίνεται αναλαμβάνεται πρωτοβουλιακά από άτομα και κυβερνητικούς ή μη φορείς, χωρίς σχέδιο, υποστήριξη ή κατεύθυνση από την πολιτεία. Π.χ. η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος SESN δημιούργησε ένα οδηγό για την ανίχνευση ανηλίκων θυμάτων trafficking  για να πάψει αυτή η αναντιστοιχία ανάμεσα στον αριθμό ασυνόδευτων και θυμάτων διακίνησης, διοργάνωσε σειρά δραστηριοτήτων εκπαίδευσης για το προσωπικό των διασυνοριακών περιοχών και ενδυνάμωσης για τα ίδια τα παιδιά στους ξενώνες που προσωρινά φιλοξενούνται και αναπτύσσει ενιαία βάση δεδομένων για χρήση όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων του κυβερνητικού και μη τομέα προκειμένου να μην «εξαφανίζονται» ανήλικοι από το σύστημα παιδικής προστασίας τουλάχιστον εντός της χώρας μας. Και άλλοι, πολλοί φορείς έχουν αναλάβει ανάλογες, πολύ αξιόλογες πρωτοβουλίες. Περισσότερο από όλους, όμως, οι κάτοικοι των νησιών και οι εκατοντάδες εθελοντές (στο όνομα των οποίων παραδόξως εσχάτως ομνύουν ακόμα και εκείνοι που πρεσβεύουν τις πλέον ξενοφοβικές αντιλήψεις!) δίνουν την μάχη τους καθημερινά όχι μόνο για να σώσουν τα παιδιά αυτά από τα κύματα αλλά και για να τους παρασχεθεί ψυχοκοινωνική βοήθεια, νομική συνδρομή, φροντίδα και ελπίδα.
 
Κοινωνικά αναγκαίο και ρεαλιστικά εφικτό

Θα μπορούσαν λοιπόν όλα αυτά να οργανωθούν και να υποστηριχθούν από την συντεταγμένη πολιτεία. Θα μπορούσε (όπως είχε επισημανθεί από καιρό άλλωστε!) να θεσπιστεί ένα ενιαίο και ελεγχόμενο σύστημα επιτροπείας για κάθε ασυνόδευτο ανήλικο (για την έλλειψη του οποίου η χώρα μας εγκαλείται διεθνώς). Θα μπορούσε να οργανωθεί ένα σύστημα αναδοχής ασυνόδευτων ανηλίκων από ομοεθνείς τους υπό την εποπτεία ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών που να συγκρατεί ένα μέρος τους, να τους αποδίδει έστω και αργά κάποια χρόνια παιδικότητας που ο πόλεμος, η φτώχεια και ο ξεριζωμός τους στέρησε τόσο βίαια, αλλά και που να συμβάλει στην κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστευτικών οικογενειών. Θα μπορούσε να σταματήσει άμεσα κάθε είδους περιορισμός ανηλίκων υπό οποιαδήποτε μορφή. Και πολλά ακόμα. Θα μπορούσε όμως πρώτα από όλα να αναθεωρήσει η χώρα την παράλογη και απάνθρωπη πολιτική της φραγής χερσαίων και θαλασσίων συνόρων, αφού είναι πια αποδεδειγμένο ότι είναι ακριβώς αυτοί οι περιορισμοί που ευθύνονται για το ότι γεμίζουν τα θαλάσσια περάσματα του Αιγαίου κάθε βράδυ με πτώματα από γυναικόπαιδα.
 
Το χειρότερο πάντως που μπορεί να γίνει ετούτη την ώρα, θα είναι να προσχωρήσουμε σε μια λογική «προσφυγικών στρατοπέδων» που το μόνο που θα έχει αυτή η χώρα να προσφέρει σε αυτά τα παιδιά θα είναι ένα κρεβάτι σε παλαιούς στρατώνες, καταστήματα κράτησης ή προχείρως μετασκευασμένα ξενοδοχεία ημιδιαμονής και ένα πακετάκι φαγητού αμφίβολης ποιότητας. Το κοινωνικά αναγκαίο και ρεαλιστικά εφικτό είναι πολύ περισσότερο από τόσο.
 
Επόμενο: Παιδιά φυλακισμένων και φυλακισμένα παιδιά