Τα Decibel είναι πολλά, προέρχονται από πολλές πλευρές και εξυπηρετούν πολλούς στόχους. Αναμενόμενο, αφού είμαστε σε προεκλογική περίοδο. Αναμενόμενη και η κύρια πηγή πολιτικού θορύβου και αντιπαράθεσης, που δικαιολογημένα είναι το νέο μνημόνιο. Αυτές τις μέρες είναι δύσκολη η απομόνωση του πολιτικού θορύβου αλλά μια προσπάθεια δεν βλάπτει.

Κατ’ αρχάς, ο Τσίπρας μιλάει για νέα συμφωνία και όλοι οι άλλοι για νέο μνημόνιο. Σιγά όμως μην «τσακωθούμε» για το όνομα. Έτσι κι αλλιώς κάθε συμφωνία είναι μνημόνιο (MoU) και το αντίθετο. Ας επικεντρωθούμε στα ουσιώδη ζητήματα γιατί αυτά προκαλούν το θόρυβο και μ’ αυτά επιχειρείται να στηθούν τακτικές και αντιπαραθέσεις.

Σ’ αυτό το Α’ μέρος θα σχολιάσω κάποια ζητήματα απευθυνόμενος στο νέο κόμμα ΛΑΕ. Ζητήματα που ο σχολιασμός τους, περισσότερο ή λιγότερο, αφορά το σύνολο του ελληνικού λαού κι όχι μόνο ή αποκλειστικά τη ΛΑΕ (τα μέλη και τους ψηφοφόρους της). Ας μου επιτραπεί η έκφραση «τα λέω στη νύφη να τ’ ακούει η πεθερά».

Ζήτημα πρώτο, αυτή καθαυτή η υπογραφή του μνημονίου. ΝΔ, ΠΟΤΑΜΙ, ΠΑΣΟΚ όχι μόνο συμφωνούσαν αλλά την επεδίωκαν πάση θυσία, προτρέποντας την κυβέρνηση να φέρει συμφωνία την οποία και θα στηρίξουν. Όπως και έκαναν με την ψήφο τους στη Βουλή. Αυτό όμως που επιχειρείται σχετικά με την υπογραφή του μνημονίου είναι πολιτικά επιεικώς απαράδεκτο.

Αν ο Τσίπρας μετά από 17 ώρες διαπραγμάτευσης επέστρεφε χωρίς συμφωνία, ΝΔ, ΠΟΤΑΜΙ, ΠΑΣΟΚ και ΛΑΕ, δεν θα είχαν καμία πολιτική ευθύνη. Γυρνώντας με συμφωνία, πάλι όλοι οι παραπάνω δεν έχουν καμία πολιτική ευθύνη. Φυσικά, την κύρια ευθύνη των αποφάσεων την έχει η εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά τα υπόλοιπα κόμματα και η Βουλή στο σύνολό της τι είναι; Ανεύθυνοι για οτιδήποτε γίνεται στον τόπο;

Το απαράδεκτο συνεχίστηκε και με την προκήρυξη των εκλογών. Εδώ και 70 χρόνια, από την λήξη του πολέμου, ο Τσίπρας (χάνοντας τη δεδηλωμένη) είναι ο μόνος πρωθυπουργός που έκανε αυτό που επιτάσσει το Σύνταγμα. Δηλαδή, προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία παρά το γεγονός πως οι υπόλοιποι αυτό που ουσιαστικά του έλεγαν ήταν, έλα μωρέ χέσε τη δεδηλωμένη, εμείς θα σε στηρίξουμε.

Ειδικά για τα στελέχη του ΛΑΕ, τα παραπάνω είναι δυο φορές απαράδεκτα. Το «επιχείρημα» πως η κυβέρνηση δεν έπεσε αλλά παραιτήθηκε είναι για μικρά παιδιά. Έπεσε φίλτατοι. Έπεσε, και την ρίξατε εσείς. Αν καλώς ή κακώς τη ρίξατε είναι άλλο θέμα. Τα δε εσωκομματικά για έκτακτο συνέδριο, Κ.Ε. κ.λπ. ουδόλως ενδιαφέρουν την κοινωνία. Την κυβέρνηση την ρίξατε εσείς, και θα κριθείτε και γι’ αυτό, όταν πρακτικά αποσύρατε την στήριξή σας και έχασε τη δεδηλωμένη.

Ο Τσίπρας ενήργησε με απόλυτο σεβασμό στο Σύνταγμα αλλά και πρωτόγνωρο για Έλληνα Πρωθυπουργό, απόλυτο σεβασμό στο λαό. Πήρε τη λαϊκή εντολή με συγκεκριμένο πρόγραμμα και δέσμευση να διαπραγματευτεί το καλύτερο δυνατό εντός ευρώ. Δοθέντος ότι το μνημόνιο διαμορφώνει νέο περιβάλλον, τι πιο τίμιο και καθαρό από το να απευθυνθεί στο λαό και να θέσει τον εαυτόν του και το κόμμα του στην κρίση του λαού;

Εντάξει, ο ελληνικός λαός αλλιώς έχει μάθει από όλους τους προηγούμενους. Άλλα να του λένε, άλλα να κάνουν και παρ’ όλα αυτά να παραμένουν γαντζωμένοι στις καρέκλες τους. Ο Τσίπρας δεν ακολούθησε την πεπατημένη όλων των προκατόχων του. Αδυνατώ να αντιληφθώ από πού κι ως πού αυτό αποτελεί λόγο για μομφή, αντί να επιχαίρουν που επιτέλους βρέθηκε κι ένας πρωθυπουργός που σέβεται το λαό.  

Πολιτικά απαράδεκτη είναι και η ιδιοποίηση του 62% στο ΟΧΙ του ελληνικού λαού. Λες και δεν ήταν ο Τσίπρας που με την θεσμική του ιδιότητα προκάλεσε το δημοψήφισμα. Λες και δεν ήταν ο Τσίπρας αυτός που έγραψε στο χαρτί το νόημα του ΟΧΙ και του ΝΑΙ στα ψηφοδέλτια. Λες και δεν ήταν ο Τσίπρας αυτός που με μία συνέντευξη, δύο διαγγέλματα και μια ομιλία στο Σύνταγμα σήκωσε το φρόνημα του λαού, ξεκαθαρίζοντας γιατί κάνει δημοψήφισμα και πιο είναι το επίδικο αυτού.

Κι αυτά ενάντια σε θεούς και δαίμονες, έχοντας απέναντι το ευρωιερατείο και σύσσωμο το ντόπιο πολιτικό κατεστημένο. Παλιό (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ) και «νέο» (ΠΟΤΑΜΙ), τα ΜΜΕ τους, αλλά και όλους τους απόστρατους (Μητσοτάκη, Σημίτη, Σαμαρά, Βενιζέλο κ.λπ.). Για να μην τρελαθούμε, όλα αυτά ο Λαφαζάνης τα έκανε; Ή μήπως, αντίθετα, στελέχη του (νυν) ΛΑΕ έχυναν λάδι στη φωτιά του ΝΑΙ με αυτά που έλεγαν για Δραχμή;

Αυτοί μετέτρεψαν τη δημοσκοπική ισοπαλία ΟΧΙ – ΝΑΙ στο ηχηρό 62% ΟΧΙ; Συγνώμη, αλλά από δημοκρατικής πλευράς καταντάει (τουλάχιστον) ενοχλητική η επιχειρούμενη ιδιοποίηση του ΟΧΙ αλλά και η αυτοανακήρυξη τους σε αυθεντικούς ερμηνευτές του ΟΧΙ του λαού. Μήπως φαντασιώνονται πως το 62% του ΟΧΙ ήταν ΟΧΙ στην διαπραγμάτευση ή ΟΧΙ στο ευρώ;

Ο Τσίπρας μετέτρεψε το ΟΧΙ σε ΝΑΙ, μας λένε. Μα το ΟΧΙ ήταν για το συγκεκριμένο μνημόνιο που μας είχαν προτείνει. Μετά το ΟΧΙ, το ευρωιερατείο αποδέχτηκε ένα μνημόνιο που μοιάζει μ’ αυτό που είχαν προτείνει (και τέθηκε στο δημοψήφισμα), όσο ο φάντης με το ρετσινόλαδο. Για το περιεχόμενο όμως του μνημονίου θα τα πούμε παρακάτω γιατί στο ζήτημα αυτό (και δυστυχώς όχι μόνο) υπάρχει ομοφωνία του ΛΑΕ με τα υπόλοιπα κόμματα.

Τα στελέχη του ΛΑΕ καλό θα ήταν να απαντήσουν σε μερικά κρίσιμα ερωτήματα. Αν το ευρωιερατείο έκανε δεκτό το μνημόνιο που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ (και που το ιερατείο τη μια μέρα εκτίμησε ως καλή βάση για συζήτηση και την επόμενη πέταξε στο καλάθι προτείνοντας το μνημόνιο Γιούνκερ), αυτό λοιπόν το μνημόνιο της κυβέρνησης στην οποία συμμετείχαν, θα το δεχόντουσαν; Ή θα το απέρριπταν κι αυτό και θα αποχωρούσαν; Μήπως το ερώτημα είναι φιλολογικό και θα αποχωρούσαν έτσι κι αλλιώς;

Το θεμελιακό όμως ζήτημα είναι η στρατηγική επιλογή όσον αφορά την ΕΕ. Το σύνολο της Αριστεράς εκτιμά πως αυτή η νεοφιλελεύθερη ΕΕ, δεν είναι η ΕΕ των λαών της. Το ΚΚΕ εκτιμά ότι η ΕΕ δεν αλλάζει και δεν μπορεί να αλλάξει οπότε «παίρνω το καπελάκι μου και φεύγω».[1] Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ λέει πως μένω σ’ αυτήν την κακή, στραβή κι ανάποδη ΕΕ και παλεύω για το καλύτερο δυνατό και την ανατροπή των υφιστάμενων δυσμενών συσχετισμών.

Τα στελέχη του ΛΑΕ, τι λένε; Ουσιαστικά συντάσσονται με το ΚΚΕ και απλώς καμουφλάρουν την επιλογή τους με προτάσεις που, το λιγότερο, δείχνουν άγνοια κινδύνου. Γιατί τι άλλο είναι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα τώρα, σήμερα, τη δεδομένη χρονική συγκυρία με κατεστραμμένο τον παραγωγικό ιστό της χώρας, μηδέν συναλλαγματικά αποθέματα και με τον ελληνικό λαό να έχει ήδη απολέσει το 40% των εισοδημάτων του;

Άραγε δεν αντιλαμβάνονται την τεράστια σημασία που έχει το σωστό timing; Είναι διαφορετικό να επιστρέφεις στη Δραχμή σήμερα και τελείως διαφορετικό να έχεις προετοιμάσει τα οικονομικά, πολιτικά, νομικά κ.λπ. πεδία. Να έχεις μια χώρα (έστω στοιχειωδώς) παραγωγικά ανασυγκροτημένη, με συναλλαγματικά αποθέματα, κράτος που να λειτουργεί υπέρ του λαού και όχι κράτος που πρακτικά είναι το μεγαλύτερο «κόμμα» της οικονομικής ελίτ. Και βέβαια, το λαό «αποτοξινωμένο» από τη «μεγάλη εθνική ιδέα» του ευρώ που τον «πότισε» η ολιγαρχία και τα κόμματα που την υπηρετούν.

Έτσι μάλιστα. Μαζί σας με χέρια και με πόδια. Κι αν χρειαστεί να πάμε στο Σόιμπλε και να του πούμε «άντε γα@@σου κι εσύ και το ευρώ σου». Επιστρέφω στο εθνικό μου νόμισμα και τότε είναι αυτός που θα τρέχει και δεν θα φτάνει. Τονίζω το «αν χρειαστεί». Δηλαδή, πάλι δεν το κάνεις γιατί μπορείς να το κάνεις. Εκτιμάς τα υπέρ και τα κατά της συμμετοχής σου στο ευρώ και αποφασίζεις. Χωρίς όμως το μαχαίρι στο λαιμό όπως σήμερα.

Γιατί μια επιστροφή στη Δραχμή σήμερα και με την υποτίμησή της, κατά τουλάχιστον 40%, που θα ακολουθούσε, ισοδυναμεί με εξαΰλωση της όποιας αγοραστικής δύναμης έχει απομείνει. Για τα ασθενέστερα και μεσαία στρώματα θα ήταν μια ανθρωπιστική καταστροφή. Επικαλούνται αναδιανομή του πλούτου. Ποιου πλούτου; Αυτού που ήδη έχει μεταναστεύσει; Γιατί ο μόνος «Πλούτος» που έχει μείνει είναι αυτός του Αριστοφάνη και η μόνη αναδιανομή που μπορεί να γίνει σήμερα είναι η αναδιανομή της φτώχιας.

Μιλούν για ισοσκελισμένο ή και πλεονασματικό προϋπολογισμό. Μα αυτός, σήμερα είναι ό, τι είναι. Αύριο με Δραχμή και μηδέν εισαγωγές βασικών εργαλείων παραγωγής και πρώτων υλών, τι θα είναι; Με μια οικονομία ενσωματωμένη και εξαρτημένη από την Ευρώπη, δεν θα είναι ισοσκελισμένος, πλεονασματικός ή ελλειμματικός. «Μηδέν» θα είναι.

Ο δανεισμός κράτους και επιχειρήσεων (ανύπαρκτος αλλά έστω) με τι επιτόκια θα γίνει; Το δεν αναγνωρίζουμε το χρέος, η μονομερής διαγραφή ή «κούρεμα» του χρέους και άλλα τέτοια είναι χωρίς συνέπειες; Ή φαντασιώνονται πως στην πολιτική και οικονομική σύγκρουση που θα προκύψει με τους πιστωτές, ο συσχετισμός δυνάμεων είναι υπέρ της χώρας; Ή μήπως θα αλλάξει υπέρ της χώρας με τη δραχμή;

Κι εν κατακλείδι, μήπως φαντασιώνονται πως όλα αυτά θα τα κάνουν χωρίς κοινωνική επανάσταση; Πως αυτός ο κόσμος (κι όχι κάποιος που δεν υπάρχει σήμερα), θα είναι στους καναπέδες του και θα ακούει τα διαγγέλματα του Λαφαζάνη; Βεβαίως, αντιλαμβάνονται όλα τα παραπάνω και λένε: «Θα υπάρξουν κάποιες δυσκολίες στην αρχή». Εντάξει, αλλά πείτε στον κόσμο ποιες θα είναι αυτές οι «δυσκολίες» και πόσο θα κρατήσει αυτή η «αρχή». Έστω εκτιμήσεις.

Δυστυχώς τα στελέχη της ΛΑΕ δεν συνεκτίμησαν πως για το ευρωιερατείο και το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το αγκάθι δεν είναι η οικονομική κατάσταση της χώρας και το νόμισμα, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβερνητική εξουσία. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν κυβέρνηση σε μια Ελλάδα που δεν ήταν χώρα της ευρωζώνης, σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη, ποσώς θα τους ενδιέφερε αν η χώρα είχε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ή αναρχικών.

Η Ελλάδα όμως είναι στη Ευρώπη, σε στρατηγικής σημασίας θέση, μέλος της ΕΕ και της ευρωζώνης. Αυτό είναι που τους πονάει και τους τσούζει. Μια αριστερή κυβέρνηση μέσα στα σαλόνια τους. Να αντιστέκεται στα κελεύσματά τους. Όπως και αντιστάθηκε, και με τη δύναμη του ΟΧΙ τους έβγαλε την ψυχή. Μια αριστερά που δίνει το κακό (γι’ αυτούς) παράδειγμα και στους άλλους λαούς της Ευρώπης. Μια αριστερά που σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και γεωστρατηγικής τους χάλασε τη «μαγιονέζα» (π.χ. στην Ουκρανία, στις κυρώσεις στη Ρωσία, στην Αίγυπτο κ.λπ.). Κοντολογίς, μια αριστερά που προκαλεί ρήγματα στην ΕΕ, όπως και προκάλεσε.

Ο ελληνικός λαός (και βέβαια η ΛΑΕ με τόσα χρόνια στην Αριστερά), θα έπρεπε να έχει συνειδητοποιήσει μια διαχρονική αλήθεια. Ένα έθνος, ένα κίνημα κ.λπ. ξεκινά να παλέψει με υπέρτερο εχθρό, με δυσμενείς συσχετισμούς (κάποτε και πολύ δυσμενείς) για να πάρει ό, τι μπορεί περισσότερο με βάση τις επιθυμίες και την αρχική ορμή. Όταν όμως στην πορεία του πολέμου διαπιστώνει πως δεν έχει τη δύναμη να πάρει αυτά που ήθελε, τι κάνει; Κάνει τακτική υποχώρηση, ώστε να επανέλθει αργότερα στο στρατηγικό στόχο. Πιο ώριμο, πιο δυνατό, πιο οργανωμένο.

Να σας πω πόσους αγώνες, επιτυχίες, αποτυχίες και τακτικές υποχωρήσεις χρειάστηκαν για να γίνει το έθνος των Ελλήνων αυτό που είναι σήμερα και με τα συγκεκριμένα εδάφη; Να πάω στο 1826, όταν οι τυπογράφοι του Ναυπλίου έκαναν την πρώτη απεργία; Να πάω στο 1879, όταν γίνεται η πρώτη οργανωμένη απεργία στην Ελλάδα από το εργατικό σωματείο «Αδελφικός σύνδεσμος ξυλουργών του Ναυπηγείου Σύρου»;

Να σας πω πόσους αγώνες, επιτυχίες και αποτυχίες, κερδισμένες μάχες και τακτικές υποχωρήσεις, χρειάστηκε το συνδικαλιστικό κίνημα ώστε από το 7ήμερο, το 12ωρο, την αγγαρεία και την κουτουράδα να φτάσει εκεί που έφτασε; Βεβαίως, σήμερα υπάρχει υπαναχώρηση στα εργατικά και εργασιακά δικαιώματα, αλλά κανείς δεν παραιτήθηκε απ’ αυτά. Το εργατικό κίνημα θα επανέλθει πιο ώριμο, πιο δυνατό, πιο οργανωμένο και θα έχει στο πλευρό του σύμμαχο την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.

Εν κατακλείδι τα στελέχη της ΛΑΕ, ας αποφασίσουν τη στρατηγική επιλογή τους σε σχέση με την ΕΕ. Πιθανόν κάποιοι να πουν πως η αποχώρησή τους ήταν «το χρονικό ενός προαναγγελθέντος διαζυγίου». Ίσως να έχουν δίκιο αν αναλογιστεί κανείς πως λειτουργούσαν ως κόμμα μέσα στο κόμμα, με δημοκρατικό συγκεντρωτισμό κ.λπ. Φτάνει να σκεφτεί κανείς πως ακόμα και την υποψηφιότητα του Τσίπρα για την Κομισιόν, την πολέμησαν και την καταψήφισαν αντί να είναι περήφανοι, όπως νομίζω όλοι οι Έλληνες. Λες και η υποψηφιότητα Τσίπρα, τους πρόσβαλε ή τους έθιγε την ιδεολογική παρθενία. Τέλος πάντων επέλεξαν το δρόμο τους και η επιλογή τους είναι σεβαστή.

Ας κρατήσουν όμως την αριστερή ηθική ψηλά. Γιατί δεν ξέρω πού την κατεβάζουν όταν αποχωρούν «στάγδην». Όταν πάνε μέλη και στελέχη τους στις οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ και θέτουν ζητήματα παρότι έχουν αποχωρήσει και έχουν ήδη ενταχθεί στο ΛΑΕ. Όταν βάζουν απέναντι όχι ΝΔ, ΠΟΤΑΜΙ και ΠΑΣΟΚ αλλά κυρίως τον ΣΥΡΙΖΑ. Εκτός αν θεωρούν ότι ο Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ απορροφήθηκε από το σύστημα.

Αν όμως είχε συμβεί κάτι τέτοιο, και δη μέσα σε ένα εξάμηνο, θα ήταν ένα «κατόρθωμα» ιστορικών διαστάσεων. Θα έπρεπε να το μελετήσουν ΚΚΕ και ΛΑΕ για να διδαχτούν. Πώς σε ένα εξάμηνο δεκάδες χιλιάδες μέλη και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και εκατομμύρια πολίτες «άλλαξαν» συνείδηση; Πώς οι ίδιοι εδώ και δεκαετίες δεν μπορούν να κάνουν το αντίστοιχο και να αλλάξουν τη συνείδηση του ελληνικού λαού;

Αν ήταν τόσο απλό και εύκολο να «αποβληθούν» ή να «απορροφηθούν» από το σύστημα σε ένα μόλις εξάμηνο εκατομμύρια ανθρώπων, η χώρα δεν θα είχε φτάσει εδώ που την έφτασε το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Ούτε καν το πρώτο μνημόνιο δεν θα είχε γίνει. Συγγνώμη, αλλά αυτά δεν είναι απλώς αντιεπιστημονικά. Είναι ηλιθιότητες. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έγινε μνημονιακός ούτε φυσικά απορροφήθηκε από το σύστημα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια τακτική υποχώρηση, δίνοντας ταυτόχρονα στη χώρα τον απαραίτητο χώρο να αναπνεύσει. Προτίμησε να έχει τη χώρα «διασωληνομένη» με το μνημόνιο από το να την έχει νεκρή. Το ίδιο έκανε και η κυβέρνηση των μπολσεβίκων, με τη συνθήκη Μπρεστ – Λίτοφσκ, όταν αποδέχτηκε τις εξωφρενικές απαιτήσεις της Γερμανίας. Τακτική υποχώρηση έκαναν και οι μπολσεβίκοι προκειμένου να κερδίσουν χρόνο.

Δυστυχώς, τα στελέχη της ΛΑΕ δεν εκτίμησαν σωστά τα δεδομένα. Αναρωτιέμαι τι θα πουν αύριο αν το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα επανέλθει και ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελέσει αυτό που από πέρυσι προετοίμαζαν; Δηλαδή, μια αριστερή παρένθεση. Σώσαμε το λαό από το μνημόνιο; Αυτό θα πουν; Ή μήπως διαφυλάξαμε την ιδεολογική μας καθαρότητα και παρθενία;

Μήπως πιστεύουν και κυρίως μήπως πιστεύει ο ελληνικός λαός πως «ό, τι ήταν να γίνει, έγινε, το μνημόνιο είναι δεδομένο, τι παραπάνω να μας κάνουν;» Αν, ό μη γένοιτο, το διεφθαρμένο πολιτικό κατεστημένο επιστρέψει, τότε ο ελληνικός λαός θα πει το δεσπότη Παναγιώτη, αγαπητέ Παναγιώτη και αγαπητέ αναγνώστη.

Τα πράγματα με Μεϊμαράκη, Σαμαρά, Γεωργιάδη, Βορίδη, Βούλτεψη, … Βενιζέλο, Λοβέρδο και τα άλλα «παιδιά», όχι μόνο μπορούν να γίνουν χειρότερα. Είναι 100% σίγουρο ότι θα γίνουν πολύ χειρότερα. Το «άλλοθι», δηλαδή το μνημόνιο και η «καταστροφή» που προκάλεσε ο Τσίπρας, ήδη τα έχουν στο τραπέζι και τα προπαγανδίζουν.
Τότε θα έχουμε όλοι, τουλάχιστον μια 20ετία να συζητάμε τα τι και πώς.

* Ο Χρήστος Γιαννίμπας είναι αρθρογράφος και συγγραφέας.

Παραπομπή

[1] Ερώτημα είναι γιατί δεν προτείνει να φύγουμε κι από τον ΟΗΕ και τον ΠΟΕ; Ή μήπως οι διεθνείς αυτοί οργανισμοί είναι παράδεισοι και όχι όργανα του καπιταλισμού; Αλλά μήπως και το πολιτικό σύστημα στο εσωτερικό της χώρας είναι παράδεισος και όχι εργαλείο της ντόπιας οικονομικής ελίτ; Γιατί συμμετέχει; Αφού προφανώς δεν συμμετέχει για τα όβολα του κρατικού προϋπολογισμού, να φύγει κι απ’ αυτό και να περιμένει τη Δευτέρα Παρουσία που θα έχουν «ωριμάσει οι συνθήκες».