1977. Η Ελλάδα λίγο πριν την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ, τρία μόλις χρόνια μετά την πτώση της χούντας και οι νέες ταυτότητες – πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές – είναι ακόμα ρευστές. Σε μια από τις πιο μνημειώδεις κοινοβουλευτικές μονομαχίες τους, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου πλειοδοτούν σε αφορισμούς για την πολιτική και πολιτισμική οικογένεια της χώρας. «Ανήκομεν εις την Δύσιν» δηλώνει ο Καραμανλής. «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» απαντά πληρωμένα ο πολυμήχανος Αντρέας λανσάροντας ένα σύνθημα που μετέπειτα θα χρησιμοποιηθεί από πλειάδα κομμάτων, από τον προοδευτικό χώρο μέχρι την ακροδεξιά.

Ads

Πέρα από τα τσιτάτα της εποχής, η εξωτερική πολιτική που άσκησε ο Παπανδρέου, την οποία εγκατέλειψαν οι κυβερνήσεις Μητσοτάκη, Σημίτη, Καραμανλή και Σαμαρά ήταν αντικειμενικά πολυμερής, πολυδύναμη και διαφοροποιούμενη. Αυτό το πλαίσιο επιχείρησαν επιτυχώς να αναθερμάνουν οι δύο κυβερνήσεις Τσίπρα με απότοκο τις  μεσογειακές και βαλκανικές συμμαχίες και συμφωνίες σε διάφορα πεδία (ενέργεια, κυριαρχία, στρατιωτικά θέματα, οικονομία κ.ά.).

Αυτές τις μέρες, σε Ελλάδα και Κύπρο, δύο χώρες που παραδοσιακά και επιτυχώς διατηρούν ισχυρές και πολυμερείς διπλωματικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο, φαίνεται ότι επιχειρείται η ανατροπή αυτού του σοβαρού γεωπολιτικού ιστορικού δεδομένου. Οι ηγεσίες και των δύο χωρών έστερξαν να προσφέρουν την φραστική – μέχρι ώρας – αμέριστη και μονομερή υποστήριξή τους στο Ισραήλ. Οι λόγοι που ώθησαν τον Μητσοτάκη και τον Αναστασιάδη σε αυτή την διπλωματική εκτροπή είναι, βεβαίως, συγκεκριμένοι και αφορούν κυρίως στην τριμερή σχέση που έχουν συνάψει Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ για τον διαμοιρασμό του φυσικού αερίου υπερκεράζοντας τις επιβουλές της Άγκυρας.

Το πολύ ενδιαφέρον αυτής της ολικής αναστροφής είναι το θεωρητικό της υπόβαθρο. Ένας νέος αναθεωρητισμός αναδύεται στις τάξεις εθνικών ελίτ που μέχρι πριν λίγα χρόνια θα επεδίωκαν ρόλο ρυθμιστή σε περιφερειακές συγκρούσεις όπως η ισραηλοπαλαιστινιακή. Δίπλα στους αρνητές του Ολοκαυτώματος προσπαθούν να στριμωχτούν με επιχειρήματα έωλα και ανιστόρητα οι αρνητές του νέου Ολοκαυτώματος, που δεν εκτελείται σε θαλάμους αερίων αλλά σε θύλακες-φυλακές όπου διαβιούν σαν ποντίκια 1.000.000 άνθρωποι. Οι Παλαιστίνιοι, πλήρως εγκαταλελειμμένοι από όλες τις ισχυρές αραβικές χώρες (Σαουδική Αραβία, Αίγυπτο, ΗΑΕ) που επέλεξαν την ιστορική σύμπλευση με το Ισραήλ, με εκατομμύρια από αυτούς στην διασπορά και με σφαγιαζόμενους τους υπόλοιπους στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, είναι οι νέοι απάτριδες, οι νέοι πλάνητες, οι νέει Εβραίοι. Η διαφορά είναι ότι η διεθνής κοινότητα δεν είναι διατεθειμένη να τους προσφέρει κράτος, όπως στους Εβραίους, παρά την συστηματική γενοκτονία και τον ασταμάτητο εκτοπισμό που υφίστανται.

Ads

Τα βασικά «επιχειρήματα» αυτού του νέου αναθεωρητισμού στηρίζονται σε θυμοσοφικά σχήματα που δεν αντέχουν ούτε στην πιο αφελή κριτική. Βασικά αφηγήματά του: «ο άμαχος πληθυσμός του Ισραήλ δέχεται επίθεση από την τρομοκρατική Χαμάς», «στη Γάζα δεν έχουν τρόφιμα. Που βρίσκουν τις ρουκέτες;», «ή με το Ισραήλ ή με τους Τούρκους». Όλα τα παραπάνω απηχούν επιεικώς σχολικές αντιλήψεις για τις ένοπλες συρράξεις. Επίσης στερούνται βασικών λογικών στηριγμάτων. Πάνω απ’ όλα, όμως, αποκόπτουν τις ηγεσίες που τα υιοθετούν από τις ευκαιρίες που δημιουργεί μια πολυμερής γεωπολιτική και διπλωματία.

Η ηθική αυτού του αναθεωρητισμού συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά της ηθικής της Νέας Δεξιάς του Τραμπ, του Φάρατζ και του Άδωνι: αμοραλισμός και κυνικότητα που επενδύουν στο κόμπλεξ ταπεινωμένων λαών απέναντι σε λαούς ακόμα πιο ταπεινωμένους από αυτούς. Τα νταϊλίκια της κοινωνικής δεξιάς και ακροδεξιάς με αφορμή το Μακεδονικό (‘’δεν θα επιτρέψουμε στους Σκοπιανούς να…’’) και των Κύπριων ομογάλακτών τους απέναντι στους Τουρκοκύπριους με το συνεχιζόμενο κλείσιμο των οδοφραγμάτων, είναι η σπασμωδική αντίδραση λαών που έχουν εξευτελιστεί στην αρένα των διεθνών αγορών.

Πηγαίνοντας λίγο πιο βαθιά, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την αιώνια αγωνία της καθ’ημάς Ανατολής σχετικά με το ‘’πού ανήκει’’. Με το τέλος του Εμφυλίου έπρεπε να ανήκουμε στο ΝΑΤΟ χωρίς δεύτερη κουβέντα. Αργότερα ‘’ανήκαμε’’ στην Ευρώπη «γιατί έτσι». Τώρα ανήκουμε στις πιο καιροσκοπικές λυκοσυμμαχίες χωρίς καν το ιδεολογικοπολιτικό πρόσημο μιας Ε.Ε. ή ενός ΝΑΤΟ.

Η ανάγκη για αυτό το νέο εφήμερο «ανήκειν» ενισχύεται από το γεγονός ότι ο παλαιστινιακός αγώνας, λόγω του εσωτερικού διχασμού και της διαφθοράς των βασικών του δυνάμεων, έχει χάσει την αίγλη του. Οι αντιιμπεριαλιστικοί αγώνες, άλλωστε, θεωρούνται ‘’ξεπερασμένες’’ – πράγμα οξύμωρο σε έναν πολυπολικό κόσμο που μοιάζει όλο και περισσότερο με την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στις απαρχές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. 

Από την άλλη, το πολιτικό, τουριστικό και πολιτισμικό marketing έκανε τη δική του δουλειά. Το Ισραήλ έχει καταξιωθεί στα μάτια των μεταπολεμικών ευρωπαϊκών γενεών ως ένα κράτος-υπόδειγμα οργάνωσης παραβλέποντας ότι ο μισός του πληθυσμός τελεί είτε υπό κατοχή είτε υπό αποκλεισμό από όλες τις θεσμικές λειτουργίες. Τα ταξίδια αναψυχής ή για ιατρικούς λόγους από την Κύπρο και τις γειτονικές χώρες στο Ισραήλ καθιέρωσαν την εικόνα μιας ομαλότητας. Τι κι αν αυτή η ομαλότητα «εξασφαλίζεται» με συνεχείς προσαρτήσεις εδαφών, δολοφονίες, εξαφανίσεις, βασανιστήρια, θεσμικό ρατσισμό και συμβολή στην ανάφλεξη συγκρούσεων (βλ. εισβολές στον Λίβανο και προετοιμασίες πολέμου με το Ιράν).

Οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Κύπρου, λοιπόν, μετά την απόδρασή τους από όλα τα γεωπολιτικά μέτωπα που τις αφορούν (Αιγαίο, Κυπριακό, Λιβύη), αποφάσισαν ότι αρκεί η ένταξή τους σε τριγωνικά σχήματα τα οποία, με το πρώτο ωστικό κύμα κάποιας απρόσμενης σύγκρουσης συμφερόντων, θα καταρρεύσουν εν μια νυκτί. Και αν αυτή τη σκέψη οι νέοι δεξιοί αναθεωρητές την χαρακτηρίζουν «καταστροφολογική», ας μας πουν τί έκανε τις γαλλικές φρεγάτες και τα ιταλικά ερευνητικά να εγκαταλείψουν την κυπριακή ΑΟΖ όταν απέναντί τους εμφανίστηκαν τα τουρκικά πολεμικά πλοία. Αν, λοιπόν, «ανήκομεν εις το Ισαρήλ» ας μην εκπλαγούμε σε περίπτωση που το Ισραήλ επιλέξει σε κάποια στιγμή ανυπέρβλητης σύγκρουσης συμφερόντων, αυτούς που πραγματικά θα εξυπηρετούν τα δικά του συμφέροντα.