Στις προσεχείς εκλογές θα κριθούν ορισμένα άμεσα πολιτικά διακυβεύματα που αφορούν τις συνέπειες της ανθρωπιστικής κρίσης που προκάλεσε η καταστροφική για δικαιώματα και ανθρώπινη αξιοπρέπεια πολιτική της κυβέρνησης.

Πέρα από αυτά τις άμεσες προτεραιότητες η πολιτική της νέας κυβέρνησης θα αφορά τη διαπραγμάτευση του χρέους και την ανασυγκρότηση με τομές που θα επαναφέρουν τη ανάπτυξη, τη μείωση της ανεργίας, τις νέες μορφές οικονομικής δραστηριότητας καθώς και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και δικαιωμάτων. Οι δυο διαστάσεις της ανασυγκρότησης είναι άρρηκτα συνδεδεμένες στην έννοια της υπεράσπισης των Κοινών αγαθών (commons). Tα Κοινά (κοινά αγαθά) είναι αγαθά που κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές, δημιουργήθηκαν συλλογικά ή αποτελούν φυσική κληρονομιά: ο αέρας, η γη, το νερό ή ο ουρανός αποτελούν Κοινά που δεν έχουν δημιουργηθεί από τον άνθρωπο, αλλά από τη φύση. Τα φυσικά Κοινά είναι περιορισμένα, αλλά ο σύγχρονος καπιταλισμός τα αντιμετωπίζει λες και βρίσκονται σε αφθονία. Η κατάχρηση τους οδηγεί σε αυτό που ονομάστηκε «τραγωδία των Κοινών».

Η περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας χαρακτηρίζεται ως η ενεργειακή καρδιά της Ελλάδας. Διακρίνεται σε δύο περιβαλλοντολογικές και παραγωγικές ενότητες: τον ενεργειακό άξονα και το ρου του Αλιάκμονα.

Στον ενεργειακό άξονα είναι συγκεντρωμένη η εξόρυξη και παραγωγή λιγνίτη ολόκληρης της χώρας (σχεδόν), οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας επίσης καθώς και η επιτομή του εκρηκτικού περιβαλλοντολογικού προβλήματος που προκύπτει από αυτές τις παραγωγικές δραστηριότητες.

Εδώ και 50 χρόνια η εξόρυξη λιγνίτη απαιτεί να τροφοδοτείται από το Κοινό ενεργητικό (γη, λίμνες, ποτάμια, έλη, δάση, λιβάδια), τις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις γεωργικών ιδιοκτησιών των κατοίκων, τις υποχρεωτικές μετεγκαταστάσεις οικισμών και τις γενναίες κρατικές επενδύσεις για εγκαταστάσεις των βιομηχανικών υπερκατασκευών, παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Σε αυτήν την εξέλιξη αυτό που πρωτίστως εντοπίστηκε ως περιβαλλοντολογικό πρόβλημα της περιοχής, είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση του λιγνίτη. Γεγονός αναμφισβήτητα σημαντικό αλλά είναι το ένα μέρος του προβλήματος.

Θα θέλαμε να προσεγγίσουμε και να επικεντρωθούμε στις σοβαρές επιπτώσεις αυτής της γιγάντιας εξορυκτικής διαδικασίας, επί του φλοιού της γης και του υδροφόρου ορίζοντα. Το πιο σημαντικό κοινό αγαθό, η γη, είναι επίσης από τη φύση της ένα κοινό αγαθό με τοπικό χαρακτήρα – για την ακρίβεια, η γη αποτελεί τον ορισμό του «τοπικού». Συνολικά, η στήριξη του χρήματος στα κοινά αγαθά καθιστά αναγκαία μία γενική εκχώρηση οικονομικής και τελικά πολιτικής εξουσίας στο τοπικό επίπεδο. 

Η ατμοσφαιρική ρύπανση σταματά στη μεταλιγνιτική εποχή. Ο κατεστραμμένος γήινος φλοιός του τόπου θα παραμείνει. Η πλήρης καταστροφή του αρχικού φυσικού ανάγλυφου, διαμορφώνει σταδιακά ένα νέο, καθόλου αποδεκτό.

1. Από τη φύση της η εξορυκτική δραστηριότητα στο λεκανοπέδιο, εξωθεί τους εντός της οικισμούς σε μετεγκατάσταση. Μια διαδικασία απάνθρωπη και αχρείαστη. Και εάν τούτο είναι αναπόφευκτο, θα πρέπει να υπάρχει ήδη ένα κοινά αποδεκτό στρατηγικό σχέδιο, για το σύνολο των εν λόγω οικισμών, στενά συναρθρωμένο, με τις σχεδιαζόμενες, ταυτόχρονες, αποκαταστάσεις εδαφών, χρήσεων γης, που βεβαίως δεν υπάρχει.

2. Η αποφλοίωση της γης και η δημιουργία μιας μελλοντικής, διαφορετικής, απολύτως νέας, θίγει τη νομή, κατοχή και χρήση της.
Άρα πρέπει να επισημανθούν τα εξής:

Η γη των ορυχείων είναι μόνο προς αποκατάσταση, για όσο διαρκεί η εξόρυξη. Επομένως οποιαδήποτε παρέμβαση «παρά φύσει», όπως θάψιμο σκουπιδιών, αμιάντου και ό,τι άλλου, είναι απαράδεκτη. Η χρήση της αποκατεστημένης (ή μη) γης, είναι αυστηρά ορισμένη για δάση, νερά, γεωργικούς κλήρους και μετεγκατασθέντες οικισμούς. Θεωρούμε πως αυτή η γη, που απαλλοτριώθηκε υποχρεωτικά, θα είναι δημόσια, μετά το πέρας της εξόρυξης.

3. Ακριβώς, λόγω της εξορυκτικής δραστηριότητας, η αποφλοίωση επιφανείας γης 500.000 στρεμ. (τουλάχιστον) μέχρι και 300 μ. βάθος, η παρέμβαση-βλάβη στον υδροφόρο ορίζοντα και το υδάτινο δυναμικό, ίσως είναι ανεπίστρεπτη. Χρειαζόμαστε μια κεντρική υδρογεωλογική μελέτη οδηγό και μελέτη διαχείρισης.
Έτσι ώστε σε βάθος χρόνου όλες οι δράσεις να συγκλίνουν στο ήδη επεξεργασμένο και αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα και τοπική κοινωνία, στρατηγικό σχέδιο.

Η αποκατάσταση εδαφών αυτής της τεράστιας κλίμακας που στην ουσία είναι μια διαδικασία επαναδημιουργίας γήινου φλοιού, είναι μια επιστημονική και παραγωγική πρόκληση και μόνον η Ριζοσπαστική Αριστερά μπορεί να την αναλάβει. Η ανασυγκρότηση, λοιπόν, με βάση τη νέα αρχή της υπεράσπισης των κοινών, της αλληλεγγύης, της δημοκρατίας και της αξιοπρέπειας θα αναδείξει το ηθικό-πολιτικό πλεονέκτημα της νέας αριστερής διακυβέρνησης.

* Ο Μίμης Δημητριάδης είναι υποψήφιος με τον ΣΥΡΙΖΑ στο Ν. Κοζάνης