Ο Γληνός κατανοεί την πολιτική καταστολής που θα επιλέξει να ακολουθήσει η νεοτουρκική κυβέρνηση: «Η κρατούσα λοιπόν σήμερον εν Τουρκία τάξις θα καταπολεμήση επιμόνως, αμειλίκτως, λυσσωδώς πάσαν αποκεντρωτικήν τάσιν… Κατέχουσα πάσας τας εξουσίας, διαθέτουσα ως όργανον στρατόν ισχυρόν και όχλον σφαγέα… θα θελήσει να εκμηδενίσει με τη σειράν τους πάντας.

Όστις κατανοήση καλώς την σημασία του τεθέντος σκοπού, δηλαδή τη δημιουργία έθνους ενιαίου, έθνους οθωμανικού, δεν είνε δύσκολον να εννοήση τα μέσα, άτινα θα τεθώσιν εν ενέργειαν (…) τέλος δεν θα διστάσουν να βάλουν το μαχαίρι εις τον λαιμόν παντός ατόμου ή πόλεως ή χώρας, ήτις θα θελήση να σώσει ανθισταμένη το φρόνημά της και τον εθνισμό της. Τα μέχρι τούδε συμβάντα είναι αι απαρχαί της πορείας ταύτης… ας αναλογισθή (τις) και υπό οίων παραδόσεων εμπνέεται ο τουρκικός λαός και τότε θα εννοήσει τα μέλλοντα να επακολουθήσωσι…».

Ο Γληνός γράφει ότι «θα θελήσωσι και αυτοί να στρέψωσι τον τροχόν της ιστορίας προς τα οπίσω, δημιουργούντες εις το κράτος των εσωτερικούς σπαραγμούς και εξωτερικούς κινδύνους…».

Προβλέπει έτσι την πολιτική που θα ακολουθήσουν οι Νεότουρκοι τόσο στο εσωτερικό πεδίο με την υποδαύλιση των εθνοτικών αντιπαραθέσεων, οργάνωση των Γενοκτονιών των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων, όσο και στην εξωτερική τους πολιτική με τη δημιουργία προϋποθέσεων για τους Βαλκανικούς Πολέμους και τη συμμετοχή τους στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θεωρεί ότι είναι ουτοπία να καταβληθεί προσπάθεια να πειστούν οι Τούρκοι ότι δεν τους συμφέρει η εθνοτική όξυνση. Γράφει: …Οι Τούρκοι θα υπερασπίσωσι και θα επιβάλωσι τα αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματά των και τα συμφέροντά των, προσπαθούντες να εκμηδενήσωσι τους ανθιστάμενους διά παντός μέσου και μέχρις εσχάτων».

Ως μοναδική αντίδραση στις αναπόφευκτες εξελίξεις και στη θανάσιμη απειλή που αντιμετωπίζουν οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Αυτοκρατορίας θεωρεί τη συσπείρωσή τους και τη συνειδητή προσπάθεια να εξομαλύνουν τις αντιθέσεις. Επίσης, θεωρεί αναγκαία τη συνεννόηση των βαλκανικών χριστιανικών κρατών. Γράφει: «Εύρομεν ότι ο μόνος τρόπος αμύνης των μη Τούρκων κατά του επιδιωχθησομένου αμειλίκτως εκτουρκισμού είνε η συστηματική διοργάνωσίς των ως πολιτικών παραγόντων… η μόνη ultima ratio κατά του εσχάτου κινδύνου των εν Τουρκία Χριστιανών… είνε η στρατιωτική και ναυτική οργάνωσις, η σκόπιμος και τελεία και επί ωρισμένου σχεδίου προπαρασκευή προς δράσιν των περί την Τουρκία χριστιανικών κρατών… Η τουρκική αστική τάξις θα φανή συμβιβαστική μόνον εάν γνωρίζει ότι απέναντί της έχει ωργανωμένους και ισχυρούς αντιπάλους, έτοιμους να αναλάβωσι τον περί πάντων αγώνα».

Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξε και ο Γεώργιος Σκληρός: «…Μόνο μια γενική ένωση όλων των μη τουρκικών στοιχείων σε έναν πολιτικό συνασπισμό και μια ανάλογη πανβαλκανική συμμαχία και επιμαχία των κρατών του Αίμου θα μπορέσει να ισοφαρίση τις δυνάμεις του μουσουλμανικού τουρκικού όγκου, και να βάλη από τη μια τις σωβινιστικές υπερβολές των Νεότουρκων σε ομαλά όρια, και από την άλλη να υποδείξη σε μερικές μεγάλες Δυνάμεις πως το ζήτημα της Ανατολής είναι μονάχα ζήτημα των λαών της, που έχουν πια αρκετά χειραφετηθή, ώστε να βρουν μόνοι τους τα κατάλληλα μέσα για την περιφρούρηση των εθνικών τους δικαιωμάτων, δηλαδή αυτού του πολιτισμού ολάκερης της Ανατολής».

Αντίστοιχη είναι και η προσέγγιση του Ν. Γιαννιού, ο οποίος είχε εγκατασταθεί την περίοδο 1908-1909 στην Κωνσταντινούπολη. Διετέλεσε αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Λαός», που ήταν όργανο του δημοτικιστικού «Αδελφάτου της Εθνικής Γλώσσας». Επιπλέον, είχε σημαντικό ρόλο στο σοσιαλιστικό κίνημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσω του πολυεθνικού «Σοσιαλιστικού Κέντρου της Τουρκίας», στη σύσταση του οποίου είχε συμμετοχή. Ο Γιαννιός γράφει: «Σήμερα με το τουρκικό σύνταγμα, αν έχετε ακόμα τα ίδια μυαλά, αν προσπαθάτε με το φανατισμό και με τον τουρκισμό να πνίξετε κάθε ξέχωρη εθνική ζωή, θα χυθεί αίμα πολύ κι από τα δύο μέρη και η Ευρώπη θα σας καθήσει στο σβέρκο. Τούρκοι που τυραννάτε τους λαούς της Αυτοκρατορίας, να μάθετε πως κανένας λαός δεν είναι τόσο πρόστυχος, τόσο ελεεινός, που να δέχεται να τυραννιέται και να κυβερνιέται από τον τύραννό του, τον ξένο, τον αλλόφυλο. Και τότες πια, σα δε σωφρονιστείτε, θα διαλυθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και η Τουρκία θα σβήσει».

(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας , συγγραφέας. Πηγή του κειμένου το βιβλίο του «Μικρασιατική Καταστροφή. Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και στο τραύμα», εκδ. Historical Quest, Αθήνα, 2019

* To tvxs.gr με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή παρουσιάζει ένα μεγάλο αφιέρωμα με κείμενα του Βλάση Αγτζίδη, διδάκτορα σύγχρονης Ιστορίας και συγγραφέα με ερευνητικά πεδία τη διαδικασία μετάβασης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή των εθνών-κρατών και την ιστορική εμπειρία του ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Πηγή του παραπάνω κειμένου είναι το βιβλίο του «Μικρασιατική Καταστροφή. Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και στο τραύμα», εκδ. Historical Quest, Αθήνα, 2019.

Διαβάστε άλλα άρθρα του αφιερώματος:
►Αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή: Ενδοελληνικές αντιθέσεις
►«Γιατί κάψαμε τη Σμύρνη;»
►Ξαναδιαβάζοντας τη Μικρασιατική Καταστροφή
►Μικρασιατική Καταστροφή και δεξιός αναθεωρητισμός
►Οι Ρωμιοί στην οθωμανική κοινωνία
►Η Ρόζα Λούξεμπουργκ για το εθνικό ζήτημα και το ζήτημα της Ανατολής
►Όταν ο Γληνός «συνάντησε» τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων
►Η δομή της οθωμανικής κοινωνίας
►Ξαναδιαβάζοντας τη Μικρασιατική Καταστροφή 
► 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή: Τα πραγματικά μυστήρια της Αιγηίδος

►Δύο γραμμές για το Ζήτημα της Ανατολής: Λένιν vs Λούξεμπουργκ