Λίγοι πια αναφέρονται στην περσινή εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ από το 24% των ευρωβουλευτικών στο 32% των εθνικών εκλογών, ή αλλιώς στην αύξηση του κατά το ένα τρίτο, μέσα σε ένα μόλις μήνα. Πολλοί που υπολόγιζαν σε μια «στρατηγική ήττα» απογοητεύτηκαν. Άλλοι θυμούνται τον κ. Τσίπρα να θριαμβεύει «μόνος του» στον ΣΚΑΙ κι άλλοι θα προτιμούσαν να είχε μείνει ο κάθε  κατεργάρης στον πάγκο του και μια μέρα κοσμίως να συμπτυχθεί απλώς ένα μέτωπο κατεργάρηδων!

«Πολύ σκληρός για να πεθάνει» αλλά όχι και για να ηττηθεί. Πολλοί θεώρησαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν καλύτερος μεν από τον κ. Μητσοτάκη και τους «αρίστους» του αλλά δεν ήταν σίγουροι πως μια δεύτερη τετραετία θα ήταν καλύτερη από την πρώτη. Η δεύτερη τετραετία του Αντρέα οδήγησε στο σκάνδαλο Κοσκωτά και τα συμπαραμαρτούντα ενώ η δεύτερη τετραετία Σημίτη οδήγησε στην διακωμώδηση του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος. Η ύπαρξη του ΠΑΣΟΚ είχε ήδη διακυβευτεί δις, όταν η επιμονή για μια δεύτερη μνημονιακή θητεία οδήγησε στο τέλος. Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη…

Δεν συμμερίζομαι τις απόψεις «πολιτικής ανορεξίας», που βλέπουν την πετυχημένη αριστερά κάπως σαν το ιστορικό PCI του Ενρίκο Μπερλιγκουέρ, σε ένα ρόλο αξιοπρεπούς δευτέρου, αλλά η εκλογική επιτυχία δεν αποτελεί φετίχ. Προηγούνται τα εθνικά συμφέροντα (μνημόνιο, Πρέσπες κά) ενώ χρειάζεται και εμπιστοσύνη στην δημοκρατία και τις εναλλαγές της. Σε κάθε περίπτωση ο πήχης δεν μπορεί να είναι το χάλι του αντιπάλου.

Σημερινή πολιτική συγκυρία

Οι κίνδυνοι από την παράταξη που κυβερνά είναι μεγάλοι ωστόσο καμία έκπληξη δεν αποτέλεσε αυτό ώστε να χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης η επέτειος. Το τρίπτυχο της είναι: υποτέλεια στα εθνικά, παρασιτισμός στα κοινωνικά και καθυστέρηση στις ιδέες. Δεν υπάρχει κανένας ιδεολογικός συγκρητισμός αλλά παραμένει ένα γνήσιο τέκνο του μετεμφυλίου, που ποτέ δεν παρέδωσε τα όπλα. Επί δε του πολιτικού μετεμφυλίου, οικοδομήθηκαν κοινωνικές τάξεις και στρώματα. Σήμερα, επαρχιώτες διαχειριστές, υπάκουοι εντολοδόχοι  επί προσωπική τους ωφελεία, που κατατρόμαξαν μπροστά στο 62% προ πενταετίας, ζητάνε και τα ρέστα…

Απέναντι είναι το ανορθωτικό αίτημα για την ολοκλήρωση ενός ευρωπαϊκού δημοκρατικού κράτους. Η εκχώρηση αυτού του πεδίου σε λαθρεπιβάτες που επιχειρούν να μονοπωλήσουν κάτι που τους είναι ξένο, είναι αδικαιολόγητη. Όσο ήπια και ρετρό κι αν ακούγεται η λέξη «ανόρθωση», τόσο σκληρή υπήρξε ανέκαθεν η κοινωνική και πολιτική διαπάλη περί αυτήν. Η κλεπτοκρατία αποτελεί σύστημα επίμονο και μαχητικό, έχει ρίζες βαθιές και υποτροπιάζει συνεχώς. Θεώρησε ήδη την μετα-μνημονιακή εποχή ως μια ευκαιρία επωφελούς αναδιανομής, πόσω  μάλλον την μετα-πανδημική (σχέδιο Μάρσαλ)!

Ειδικότερα η πανδημία βιώθηκε ως η απόλυτη επικοινωνιακή επικράτηση της κυβέρνησης, η οποία επιδόθηκε και σε αμετροέπειες. Αναδείχθηκε όμως και μια ιδεολογική καχεξία του αντιπάλου. Η αποθέωση της τεχνοκρατίας, η εθνική ενότητα δια της πειθάρχησης που παρέπεμπε σε φαιδρότητες της εθνικοφροσύνης (… εμείς οι Έλληνες) αλλά και ο συνεχής υπαινιγμός ενός πιο αποτελεσματικού διαχειριστή πάσης απειλής εναντίον των «ευάλωτων» (επιδημικής, συνοριακής, προσφυγικής, διαγενεακής) έδειξαν πόσος χώρος είχε αφεθεί ανυπεράσπιστος. Η δε «ιερή» επίκληση του ΕΣΥ, αυθαιρέτως διέγραφε την λαϊκή επίγνωση περί ενός συστήματος διεφθαρμένου και ημιδιωτικοποιημένου. Η πολιτική δράση στερήθηκε τα κινηματικά, αυθόρμητα, ανατρεπτικά στοιχεία της αφήνοντας στη θέση τους μια ματαιπονούσα διαχειριστική αντιπαράθεση των «κυβερνησάντων».

Η υγειονομική κρίση υπογράμμισε επίσης ότι η αληθινή μάχη των εννοιών δεν δίνεται από όσους περιορίζονται στα «εντός έδρας θέματα» που εξασφαλίζουν μια εύκολη δημοφιλία στους κύκλους της Αριστεράς. Υπάρχουν ζητήματα ζέοντα για πολλούς ανθρώπους που δεν μπορεί κανείς να τα αποφεύγει όπως περιουσία, ασφάλεια, έθνος, παράδοση, πολυτεκνία, τρομοκρατία και αρκετά ακόμη. Κι όποιος είναι αριστερός σε αυτά διακρίνεται: «Εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατείς στα κάρβουνα…»

Ένα προγραμματικό παράδοξο

Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης η δεξιά διέθετε έναν ηγέτη περιωπής, που είχε βγει από την δικτατορία αναίμακτα, με κάποια αντιστασιακά εύσημα και ήταν πιστωμένος με την επίλυση του πολιτειακού. Είχε δε απείρως πιο πειστική πολιτική πρόταση. Όταν ο Κ. Καραμανλής προετοίμαζε την πλήρη ένταξη στην ΕΟΚ ο βασικός αντίπαλος του έλεγε κάτι ασάφειες για Μεσογειακή Ένωση με τον Μίντοφ και τον Καντάφι. Ο Ανδρέας αναπαύεται ήδη από δεκαετιών στην λέσχη των δημιουργών του χρόνου οπότε η συζήτηση μπορεί να γίνει απενοχοποιημένα.

Η υπεροχή του οφειλόταν στο πλαίσιο ανάγνωσης των εξελίξεων, που επέβαλε. Τρία πράγματα ήταν κυρίως αυτά: ΚΕΡΥΝΕΙΑ – ΚΥΠΡΟΣ, που έκανε το «Ανήκομεν εις την Δύση» να χλωμιάζει μπροστά στο «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες». ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, που έκανε την καταπίεση δεκαετιών να αναζητά την ηφαιστειακή της δημοκρατική έκρηξη. ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ, που αφορούσε την διάρρηξη της συνθλιπτικής παρουσίας της μετεμφυλιακής ιθύνουσας τάξης προς όφελος στρωμάτων που η έφοδος τους προς τον ουρανό είχε μείνει ημιτελής, επανειλημμένως.

Κατ’ αναλογία, σήμερα απαιτούνται πιο καθαρές ιδέες, πιο ευρύχωρη στρατηγική και λιγότερη πολιτική ανορεξία. Σε μια χώρα που καταστράφηκε και η Αριστερά κλήθηκε να διασώσει την τιμή της, δυο είναι τα αφηγήματα και αυτά συγκρούονται απηνώς.

Χρονίζουσες εκκρεμότητες

Συχνά προβάλλεται η δικαιολογία της ταχύτατης ανάρρησης του ΣΥΡΙΖΑ, που δεν άφησε επαρκή περιθώρια προετοιμασίας ή προσαρμογής. Κατ’ αρχάς, αυτό αποτελεί μάλλον κανόνα στην ιστορία παρά εξαίρεση. Το βέβαιο είναι ότι οι εξελίξεις δεν σχεδιάστηκαν από κανένα επιτελείο ούτε στην Αθήνα, ούτε καν στην Αγία Πετρούπολη, ώστε να εκλαμβάνονται ως ιστορική δικαίωση του. Ξεκινώντας από αυτό, κανείς εκ των παλιών αντιπάλων και νυν συντρόφων δεν οφείλει αναδρομική συγγνώμη (π.χ. 1989). Από την άλλη η εκκρεμότητα μιας ολιγομελούς ηγεσίας της μιας προέλευσης και μιας πολυπληθούς βάσης της άλλης προέλευσης δεν μπορεί να διαιωνίζεται Στο σχήμα «δυο ξένοι στην ίδια πόλη», αν τυχόν δεν επέλθει η οριστική όσμωση, τότε θα επέλθει διάσταση.

Το κυριότερο όμως είναι ότι η επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ στην κορυφή διακόπηκε ουσιαστικά στο επίπεδο του Κοινοβουλίου προκύψανε έτσι μια ασώματος κεφαλή με κοινοβουλευτική υπεροχή αλλά χωρίς καμία σχεδόν παρουσία σε συνδικάτα, αυτοδιοίκηση, συνεταιρισμούς, κοινωνία των πολιτών κλπ και από την άλλη ένας αποκεφαλισμένος μηχανισμός, του τέως ΠΑΣΟΚ, πρόθυμος να απεκδυθεί τον παλιό μανδύα υπέρ της «ανεξαρτησίας» αρχικά και της αριστερής αναμόρφωσης του, εν συνεχεία.

Η διαπραγμάτευση τους συνεχίστηκε και υποκατέστησε τις γνήσιες διαδικασίες πολιτικής σύγκλισης που δεν στεγάζονται σε γραφεία αλλά στον καθαρό αέρα των κοινωνικών διαδικασιών. Δεδομένου ότι είναι απίθανο από την διασταύρωση δύο γραφειοκρατιών να προκύψει δύναμη ανατροπής, αυτό που αληθινά εκκρεμεί είναι η απογραφειοκρατικοποίηση υπέρ του μαζικού κόμματος. Από τράγο κι έλαφο προκύπτει μόνο τραγέλαφος.