Στα χρόνια της βρετανικής αυτοκρατορίας, ο Σεσίλ Ρόουντς απολάμβανε τιμές. «Βάφτισε» μια χώρα, τη Ροδεσία – σήμερα Ζιμπάμπουε και Ζάμπια. Επιχειρηματίας και πολιτικός, πίστευε ότι οι Άγγλοι ήταν «η ανώτερη φυλή». Έχοντας σπουδάσει στην Οξφόρδη, ο Ρόουντς άφησε πολλά από τα χρήματά του στο πανεπιστήμιο για υποτροφίες σε ξένους φοιτητές – και το άγαλμά του να κοσμεί την είσοδο του Oriel College. Αυτό το άγαλμα έχει γίνει στόχος της καμπάνιας φοιτητών. «Ο Ρόουντς πρέπει να πέσει», λένε. Και η αντιπαράθεση αρχίζει.

Πρύτανης και αντιπρύτανης βρίσκονται «απέναντι». Οι φοιτητές επέστρεψαν στην Οξφόρδη μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, γράφει το βρετανικό δίκτυο BBC, για να πληροφορηθούν από τις πρυτανικές αρχές ότι η καμπάνια τους «Rhodes must fall», με σκοπό την πτώση του διάσημου αγάλματος, δε θα έχει επιτυχία.

^{Η πρόσοψη του Oriel College της Οξφόρδης, με το άγαλμα του Σεσίλ Ρόουντς, επάνω}

«Νιώθω όπως θα ένιωθα αν έβλεπα ένα άγαλμα του Χίτλερ στη Γερμανία», λέει ο Ντοκόζο Κβάμπε, ένας 24χρονος νοτιοαφρικανός φοιτητής, που πρωτοστατεί στην εκστρατεία.

^{Ο Σεσίλ Ρόουντς υπήρξε πρωθυπουργός του Cape Colony, και βασικό στέλεχος εταιρίας εξόρυξης και εμπορίας διαμαντιών}
 

Ο Σεσίλ Ρόουντς

«Ισχυρίζομαι ότι είμαστε η πρώτη φυλή στον κόσμο, και ότι όσο μεγαλύτερο τμήμα του κόσμου κατοικούμε, τόσο το καλύτερο για την ανθρώπινη φυλή»,διακήρυττε το 1877 ο Σεσίλ Ρόουντς. Αν δύο αιώνες πριν τον τιμούσαν, σήμερα πολλοί τον θεωρούν αποικιοκράτη που εκμεταλλεύτηκε πόρους της Αφρικής σε βάρος του πληθυσμού της.

«Ήταν ένας λευκός ρατσιστής, βρετανός ιμπεριαλιστής και πιθανά ο αρχιτέκτονας του απαρτχάιντ με την πράξη του Γκλεν Γκρέι το 1894. Τα εγκλήματα του Ρόουντς ήταν πολλά, αλλά η ανάμνησή του μας λέει ότι το χρήμα μιλάει: είτε μέσω των υποτροφιών Ρόουντς στην Οξφόρδη, είτε με τα αγάλματα που παραμένουν στον πλανήτη, το κληροδότημά του είναι παντού», έγραφε πριν από λίγες εβδομάδες η βρετανική εφημερίδα Independent.

Τα αγάλματα αυτά μπήκαν στο στόχαστρο των φοιτητών. Το ένα βρισκόταν στο Κέιπ Τάουν. Μέχρι τον περασμένο Απρίλιο. Η καμπάνια των φοιτητών του πανεπιστημίου του Κέιπ Τάουν απέδωσε. Και το άγαλμα «αποκαθηλώθηκε», μέχρι να αποφασιστεί η τύχη του.

^{Η απομάκρυνση του αγάλματος από το Κέιπ Τάουν, τον περασμένο Απρίλιο}
 

Η εκστρατεία

Στη Βρετανία, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Οι φοιτητές συγκέντρωσαν χιλιάδες υπογραφές για την απομάκρυνση του αγάλματος.

Το Oriel College απομάκρυνε μια πλάκα με αφιέρωση στον Ρόουντς. Αλλά όχι και το άγαλμα. «Το κολέγιο», έγραφε ο Independent, «σκοπεύει να ανοίξει τη συζήτηση για το μέλλον του τον ερχόμενο Φεβρουάριο».

Πάνω από το ένα τρίτο των φοιτητών της Οξφόρδης θέλουν να φύγει το άγαλμα, σύμφωνα με την ανεξάρτητη εφημερίδα του πανεπιστημίου.

«Πίσω από τους σχολικούς τοίχους η άρνηση είναι κυρίαρχη», γράφουν οι φοιτητές που ασχολούνται με την εκστρατεία, στη σελίδα τους στο facebook. «Οι πολιτικοί βγάζουν μισές απολογίες για αποικιακά εγκλήματα. Μετά, πολύ σύντομα η χώρα επιστρέφει στο να θυμάται την Αυτοκρατορία για αυτό που πραγματικά ήταν. Όταν κιόλας ασχολείται με το να θυμηθεί ότι αυτοί οι καιροί υπήρξαν στα αλήθεια. Ματωμένες, εγκληματικές πραγματικότητες μετατρέπονται σε ιστορίες ξιφομάχων αποικιοκρατών που έφεραν τον πολιτισμό σε πρώην κατακτημένες χώρες και την περηφάνια στη Βρετανία.»

^{Συγκέντρωση φοιτητών, από την ιστοσελίδα «Rhodes Must Fall» στο facebook}

Οι επικριτές της καμπάνιας

Αυτοί που είναι αντίθετοι στην καμπάνια των φοιτητών, έχουν δύο επιχειρήματα. Είτε ότι τα σύμβολα δεν έχουν νόημα και αυτό που πρέπει να απαντηθεί είναι ο σύγχρονος ρατσισμός. Είτε ότι οι διαδηλωτές είναι υπερευαίσθητοι και θέλουν να ξαναγράψουν την ιστορία.

Τίποτα από τα δύο δεν είναι πειστικό, συνεχίζει το άρθρο της βρετανικής εφημερίδας. Οι κώδικες και οι συμβολισμοί είναι τόσο σημαντικοί όσο και τα καθαρά μηνύματα, και αυτά τα δύο συνδέονται μεταξύ τους. «Επιπλέον, οι επικριτές υποτιμούν τι σημαίνει να ασχολείσαι κριτικά με την ιστορία. Πάντα θα γίνεται προσπάθεια να προβληθούν οι λιγότερο φρικτές πλευρές του κληροδοτήματος του Ρόουντς. Ναι, έκανε φιλανθρωπίες, αλλά επειδή έγινε πλούσιος καταληστεύοντας τις αποικίες. Ένας από τους φοιτητές που πρωτοστάτησαν στις  διαδηλώσεις, ο Ντοκόζο Κβάμπε, διαπομπεύτηκε στο διαδίκτυο επειδή δέχτηκε μια υποτροφία Ρόουντς. Ο ίδιος, σωστά, είπε «δεν ήταν ποτέ τα δικά του χρήματα». Θα ήταν ευτυχείς οι επικριτές του αν έβλεπαν ένα αφροαμερικανό φοιτητή να αποδέχεται μια υποτροφία χωρίς να ασκεί κριτική στον Ρόουντς;»

«Ήταν ο ρατσισμός…»

Το ζήτημα – όπως φαίνεται από τον δημόσιο διάλογο που έχει ανοίξει – δεν είναι μόνο το άγαλμα. Το 77% των μελών της ΒΑΜΕ, της κοινότητας μαύρων φοιτητών και φοιτητών από μειονότητες, που ρωτήθηκαν από την εφημερίδα του πανεπιστημίου, είπαν ότι η Οξφόρδη δεν κάνει αρκετά για να το «απο-αποικιοποιήσει».

Η Ντένα Λατίφ είναι αφροαμερικανή φοιτήτρια – από τις λίγες – στην Οξφόρδη. Έγραψε στη βρετανική εφημερίδα Guardian: «Υπάρχουν και μεγαλύτερα ψάρια. Το να πέσει το άγαλμα δεν αλλάζει το γεγονός ότι λιγότερο από το 4% των καθηγητών της Οξφόρδης είναι μαύροι ή από εθνική μειονότητα. Δεν αλλάζει τη συνείδηση των φοιτητών που διασκέδαζαν τραγουδώντας μου στην τρίτη εβδομάδα μου εκεί τους στίχους του Lion King καθώς περπατούσα κατά μήκος του ποταμού. Δε θα έκανε το κολέγιο να μοιάζει λιγότερο λευκό, και δε θα έκανε την Οξφόρδη πιο εύκολα προσβάσιμη…. Το άγαλμα πρέπει να μείνει – και να μας θυμίζει ότι η Οξφόρδη έχει πολλά να κάνει για να αποκαταστήσει τις ρατσιστικές ανισορροπίες της».

Η Βικτόρια Πρίνσγουιλ – και αυτή αφροαμερικανή φοιτήτρια στο ίδιο πανεπιστήμιο – κάνει την ίδια διαπίστωση για το συμβαίνει, αλλά όχι την ίδια πρόταση για το τι πρέπει να γίνει. «Ήταν ο ρατσισμός στην Οξφόρδη, όχι ένα άγαλμα, που με έκανε να λυγίσω», είναι ο τίτλος του άρθρου της στον Guardian.

^{Ο όρος «Oxbridge» χρησιμοποιείται για τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ, διαχωρίζοντας τα από τα υπόλοιπα βρετανικά πανεπιστήμια, με αναφορά στα κοινά χαρακτηριστικά τους, και συχνά υπονοώντας ύπαρξη ελιτισμού.}

«Όταν άκουσα για το κίνημα RhodesMustFall στην Οξφόρδη, ήταν από έναν ενθουσιώδη ακαδημαϊκό που με παρακίνησε να δείξω την υποστήριξή μου… Είναι ένα προοδευτικό βήμα και σημαντικό….

Ένας μαύρος υπότροφος έγραψε πρόσφατα ένα άρθρο για την εμπειρία του στο Oxbridge. Πόσο συχνά τον περνούσαν για εργάτη στις κατασκευές καθώς διέσχιζε τους διαδρόμους του κολεγίου. Δεν είναι μεμονωμένο. Έχω ακούσει πολλές άλλες ιστορίες ανεκδοτικού χαρακτήρα από μαύρους φοιτητές.

Το να τους περνούν για εργαζόμενους, για κάτι άλλο αντί για φοιτητές, είναι πολύ σύνηθες για μια μειονότητα…. Οπότε, αφήστε το άγαλμα να πέσει. Να επιμένετε, όμως, να είστε απέναντι στη ρατσιστική προκατάληψη που θα ακολουθήσει. Τα δύο κινήματα δε χρειάζεται να είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Μπορούμε εύκολα να θέσουμε μεγαλύτερους στόχους.

Πρέπει να το κάνουμε, και άμεσα, διαφορετικά, ο Ρόουντς θα πέσει, αλλά ο ρατσισμός θα ευημερεί.»

Πηγές: BBC, Guardian, Independent
Φωτογραφίες από την ιστοσελίδα «Rhodes Must Fall», και από τη wikipedia

Από την ΕΡΤ