Τα τελευταία χρόνια ένας νέος φωτογραφικός όρος έκανε την εμφάνισή του, σημειώνοντας το 2013 αύξηση 17.000% στις διαδικτυακές αναζητήσεις, ενώ ψηφίστηκε και λέξη της χρονιάς από το λεξικό της Οξφόρδης: σέλφι (selfie) ονομάζεται το στιγμιαίο αυτοπορτρέτο που παίρνεται συνήθως με κινητό τηλέφωνο ως ανάμνηση μιας συνάντησης, μιας ιδιαίτερης στιγμής που αναρτάται συχνά και άμεσα στο προσωπικό προφίλ ανθρώπων σε κοινωνικά δίκτυα.

Ξεκίνησε από το MySpace στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας με πρόχειρα νεανικά αυτοπορτρέτα, για να εξελιχτεί όσο βελτιωνόταν η τεχνολογία των κινητών, με το Facebook να διεκδικεί δυναμικά τα ηνία. Η μαζική αυτή ερασιτεχνική φωτογραφία, ατομική ή ομαδική, άρχισε να εμφανίζεται σε κοσμικές στήλες από διάσημους για λόγους δημοσιότητας.

Ακολούθησαν σέλφι διασήμων με θαυμαστές τους, προσφορά πιο γενναιόδωρη ακόμη και από το αυτόγραφο. Μέχρι και ο ποντίφικας έσπασε το πρωτόκολλο και φωτογραφήθηκε με νεαρούς σε μια εικόνα που σερφάρισε στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Άλλοτε πάλι οι διάσημοι την τραβούν για ιδιωτική χρήση, όπως αυτή στην εξέδρα του σταδίου Σοβέτο, στη διάρκεια της επιμνημόσυνης τελετής του Νέλσον Μαντέλα: ο πρόεδρος Ομπάμα, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον και η ξανθιά πρωθυπουργός της Δανίας Χέλλε Τόρνινγκ-Σμιτ στριμώχτηκαν για να απαθανατιστούν χαμογελαστοί στο κινητό της ξανθιάς πρωθυπουργού.

Τα αυτοπορτρέτα αυτά συνιστούν αναμφίβολα μια στιγμιαία έκφραση ναρκισσισμού και υπαρξιακής επιβεβαίωσης στον νέο ηλεκτρονικό δημόσιο στίβο όπου για να μένει κανείς «ζωντανός» πρέπει να ανανεώνει την εικόνα του, φανερώνοντας συγχρόνως πόσο η ανάγκη να απεικονιζόμαστε έχει γίνει μέρος της σύγχρονης ζωής. Ούτως ή άλλως μεγάλος αριθμός σκηνών στήνονται πλέον μάλλον περισσότερο για να λάβουν θέση σε μια ασύλληπτου όγκου ψηφιακή μνήμη, σε ένα πιξελοποιημένο αντίγραφο του κόσμου.

Ο Fred Ritchin παρατηρούσε παλιότερα σκωπτικά πώς οι τίτλοι των περιοδικών ευρείας κυκλοφορίας πέρασαν από το Life στο People, από εκεί στο Family, στο Us και μετά στο I. Αυτή η ολίσθηση από την ευρεία θεώρηση της ζωής και του λαού στο εμείς και το εγώ είναι αναμφίβολα μια κοινωνική διαδικασία στην οποία με όσο μεγαλύτερη σπουδαιότητα περιβάλλεται ο εαυτός τόσο περισσότερη ίσως οδυνηρή μοναχικότητα και εσωτερικό κενό κληρονομεί. Όσο στη σημερινή εποχή η ικανοποίηση συγχέεται με την αυτοϊκανοποίηση, καθόλου παράδοξα η απεικόνιση θα συσχετίζεται με την αυτοαπεικόνιση.

Πρόκειται όμως μόνο για εκδήλωση ναρκισσισμού ή και για λανθάνουσα έκφραση αγωνίας; Σε μια σύγχρονη συνθήκη στην οποία οι άνθρωποι έχουν απολέσει σε μεγάλο βαθμό το αίσθημα συνοχής και συμμετοχής σε μια ομάδα ή κοινότητα, πόσο αντιφατικό είναι να δημιουργεί κανείς και να στέλνει ως ναυαγός πρόχειρες φωτογραφίες του ως σήμα προς τους άπειρους διαθέσιμους ναυτιλλομένους στα αχανή ύδατα του κυβερνοχώρου; Σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από εικόνες πόσο παράταιρο είναι οι υπαρξιακές αξιώσεις να τίθενται πλέον με τους ίδιους όρους; Σε μια εποχή στην οποία πρυτανεύει η αρχή της απαστράπτουσας διασημότητας, πόσο αφύσικο είναι να διαγκωνίζονται άνθρωποι για να ανέβουν εφήμερα, και επίσης ετερόφωτα, σε ένα μικρό βάθρο ποζάροντας αμήχανα δίπλα σε κάποιον διάσημο; Η ύπαρξη του ανθρώπου ορίζεται πλέον εν πολλοίς, όπως προέβλεπε ο Flusser τριάντα χρόνια πριν, ως συνάρτηση των εικόνων που δημιουργεί. Όπως φαίνεται, σήμερα πλέον αυτές πρέπει να τον περιέχουν κιόλας. 

chronosmag.eu