«Eδώ, σε αυτούς τους λόφους είναι θαμμένος ο γιος μου. Θυμηθείτε με, θυμηθείτε το πρόσωπό μου. Θα στέκομαι εκεί, όρθια», έλεγε τον περασμένο Απρίλιο η Λαντόνα Άλαρντ, από τη φυλή των Σιου στη Βόρεια Ντακότα. Πολύ σύντομα άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες σκηνές κοντά στο καταφύγιο του Standing Rock.

Εκατοντάδες άνθρωποι, αυτόχθονες και αλληλέγγυοι, άρχισαν να καταφθάνουν στην περιοχή. Οι καταυλισμοί μεγάλωναν. «Σταματήστε τον αγωγό πετρελαίου», ήταν το σύνθημα.  Αλλά σύντομα, η υπόθεση πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις. Όχι μόνο για τις εκατοντάδες συλλήψεις και την αντιμετώπιση των διαδηλωτών. Όχι μόνο για την έρευνα που έχει αρχίσει ο ΟΗΕ. Όχι μόνο επειδή έφερε εκεί γνωστά πρόσωπα, όπως ο Τζέσε Τζάκσον, η Σούζαν Σαράντον και ο Μαρκ Ράφαλο. Όχι μόνο επειδή έγινε τραγούδι από τον Νιλ Γιανγκ. Αλλά επειδή αυτή η υπόθεση φέρνει ξανά μπροστά το παρελθόν. Την ιστορία. Τη διαμάχη για το περιβάλλον. Και την ανισότητα.

«Μη χτυπήσετε με βέλη και τόξα», φώναξε από τον τηλεβόα ένας αξιωματικός της αστυνομίας στους διαδηλωτές, μια από τις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου. «Όλοι γελάσαμε», λέει η Γιοχάνα-«Ιερό Πρόσωπο Ελαφιού», μια γηγενής 63 χρόνων που διαδήλωνε εκείνη τη μέρα, και, όπως λέει, δεν ξέρει να χρησιμοποιεί το τόξο ούτε σαν παιδικό παιχνίδι. Αλλά τα λόγια των αστυνομικών, πολλοί πιστεύουν ότι είναι μια ακόμη «ένδειξη μιας στρατιωτικοποιημένης αστυνομικής δύναμης με λίγη κατανόηση της κουλτούρας των γηγενών».

Οι αστυνομικοί πέρασαν πλαστικές χειροπέδες στους καρπούς της Γιοχάνα. Με μαρκαδόρο χάραξαν έναν αριθμό στο μπράτσο της, σε μια προσπάθεια να κρατούν λογαριασμό όσων οδηγούσαν στις τοπικές φυλακές. «Ήταν σαν το Ολοκαύτωμα. Μας φέρονταν σαν να είμαστε ζώα», είπε τότε στη βρετανική εφημερίδα Guardian. Και αυτή, δεν ήταν η μόνη αντιπαράθεση.

^{Ο καταυλισμός «Ιερός Βράχος» κοντά στο Κάνον Μπολ, Αύγουστος 2016 – φωτογραφία, Τόνι Γουέμπστερ-flickr}

Μια ιστορική στιγμή

Από τον περασμένο Απρίλιο, το Κάνον Μπολ, η μικρή πόλη στη Βόρεια Ντακότα, έχει γίνει «σπίτι» για ένα πλήθος ανθρώπων. Ακτιβιστές για το περιβάλλον, ακτιβιστές για τα δικαιώματα των αυτόχθονων, «ηλικιωμένοι που προσεύχονται, γονείς των προαστίων που έσυραν τα παιδιά τους μακριά από τα βιντεοπαιχνίδια».

Αλλά, αυτή που θεωρείται μοναδική στιγμή στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι η συνάντηση αυτόχθονων αμερικανών από 300 φυλές της χώρας, σε μια συλλογική προσπάθεια διεκδίκησης.

Ο αγωγός

Η φυλή των Σιου του Standing Rock έχει αντιταχθεί στο έργο από το 2014, οπότε προτάθηκε. Ο αγωγός Dakota Access θα μεταφέρει πετρέλαιο από το δυτικό τμήμα της Βόρειας Ντακότας στο Ιλινόι, όπου θα καταλήγει σε διυλιστήρια και άλλα δίκτυα.

Ο αγωγός σχεδιάζεται να μεταφέρει πετρέλαιο περνώντας από τέσσερις πολιτείες. Κοντά στον ποταμό Μιζούρι προβλέπεται να μπει το τελευταίο κομμάτι του. Αλλά αυτό το σημείο βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των δύο χιλιομέτρων, βόρεια από το καταφύγιο των Σιου του Standing Rock.

«Ποινή θανάτου», αποκαλούν τον αγωγό αυτοί που βρίσκονται «στην πρώτη γραμμή της μάχης».

Οι φόβοι της φυλής των Σιου

Δύο βασικές ενστάσεις έχουν οι αυτόχθονες αμερικανοί, έγραφε πριν από λίγες μέρες η Washington Post. Η μία, ότι περνά από ιερούς τους χώρους. Και πράγματι, ειδικοί από κορυφαία μουσεία όλης της χώρας έχουν επισημάνει ότι στην περιοχή υπάρχουν τάφοι και χειροτεχνήματα αρχαιολογικής αξίας. Αλλά φοβούνται ακόμη, ότι αν υπάρξει διαρροή από τον αγωγό, θα μπορούσε να μολύνει τον ποταμό Μιζούρι, από τον οποίο πίνουν νερό οι Σιου. Τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει σοβαρές διαρροές από αγωγούς σε ποτάμια στη Μοντάνα και το Μίσιγκαν.

Το καταφύγιο του «Όρθιου Βράχου»-Standing Rock, οριοθετήθηκε από το Κογκρέσο το 1889. Με άλλες συνθήκες είχαν δοθεί σε φυλές γηγενών και άλλες περιοχές αυτονομίας στη Βόρεια και Νότια Ντακότα. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι τους ανήκει πολύ περισσότερη γη.

«Μπορώ ειλικρινά  να σας πω ότι αυτή τη γη την πήραν από εμάς. Αυτή η κυβέρνηση τιμά τις συνθήκες σαν ιερά δισκοπότηρα, αλλά όταν αφορούν τη δική μας πατρογονική γη, βρίσκουν τρόπους να τις παραβιάσουν», λέει στην εφημερίδα ο αρχηγός των Σιου του Standing Rock, Ντέιβιντ Αρσαμπόλτ.

Τα ατυχήματα στους αγωγούς

Η κατασκευάστρια εταιρία λέει ότι με το έργο, εκατομμύρια δολάρια θα φτάσουν στις τοπικές οικονομίες, και θα δημιουργηθούν 8 ως 12 χιλιάδες θέσεις εργασίας -αν και πολύ λιγότερες θα είναι οι μόνιμες θέσεις για το μέλλον, όπως σημείωναν τον περασμένο Αύγουστο οι New York Times. Εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο υποστηρίζουν ότι είναι ασφαλέστερο να μεταφέρεται πετρέλαιο και φυσικό αέριο μέσω υπόγειων αγωγών, παρά με τρένα ή φορτηγά.

Αν σημειωθεί διαρροή ή έκρηξη στον αγωγό, όμως, έγραφε το Business Insider στις αρχές Νοεμβρίου, ο αντίκτυπος μπορεί να είναι καταστροφικός. Και διαρροές, πράγματι, γίνονται. Από το 1995, πάνω από 2.000 ατυχήματα έχουν σημειωθεί σε αγωγούς πετρελαίου, προκαλώντας ζημιές 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ιδιοκτησίες. Από το 2013 ως το 2015, κατά μέσο όρο 121 ατυχήματα συμβαίνουν κάθε χρόνο.

Κάποιες φορές οι διαρροές είναι μικρές, και κάποιες φορές είναι καταστροφικές. Το 2013, ένας αγωγός στη βόρεια Ντακότα έσπασε, και πάνω από 3.000.000 λίτρα πετρελαίου διέρρευσαν σε φάρμα. Το 2010, ανάλογη ποσότητα πετρελαίου κατέληξε στα νερά ποταμού στο Μίσιγκαν, προκαλώντας μια επιχείρηση απορρύπανσης που κράτησε χρόνια, με κόστος άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων.

^{Στιγμιότυπο από διαδήλωση εναντίον του αγωγού στις 27 Οκτωβρίου}

Η αντιμετώπιση των διαδηλωτών

Καθώς οι διαδηλωτές γίνονταν όλο και περισσότεροι και οι καταυλισμοί πλήθαιναν, η αντιμετώπισή τους άρχισε και αυτή να αλλάζει.

Οι πρώτες συγκρούσεις ξέσπασαν τον Αύγουστο. Την τελευταία μέρα του καλοκαιριού, συνελήφθη ο αυτόχθονας ακτιβιστής γνωστός ως «Happy», αφού έμεινε αλυσοδεμένος σε εξοπλισμό του αγωγού για έξι ώρες.

Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν συλληφθεί στη διάρκεια των διαδηλώσεων. Αρχηγοί φυλών μιλούν για υπερβολική χρήση βίας εναντίον των διαδηλωτών, παράνομες συλλήψεις και κακομεταχείριση μέσα στις φυλακές, κάνοντας τον ΟΗΕ να ερευνά πιθανή κατάχρηση ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Η Έιμι Γκούντμαν, βραβευμένη δημοσιογράφος του Democracy Now, κινηματογραφούσε φρουρούς στην περιοχή του αγωγού να χρησιμοποιούν σκύλους και σπρέι πιπεριού εναντίον των διαδηλωτών. Οι αρχές εξέδωσαν ένταλμα σύλληψής της, κατηγορώντας τη ότι συμμετείχε σε «ταραχές», κατηγορία που θα μπορούσε να την οδηγήσει στη φυλακή για μήνες. Το δικαστήριο απέρριψε τις κατηγορίες εναντίον της. Το ρεπορτάζ έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου. Οι εικόνες των σκύλων έγιναν viral, με 14 εκατομμύρια «χτυπήματα» στο facebook, κάνοντας μεγάλα δίκτυα των ΗΠΑ να καλύψουν το θέμα.

Η περίπτωση μιας αλληλέγγυας

Η Σίνθια Γουέστ δούλευε σε ένα μπαρ στην Ουάσινγκτον. Όταν άκουσε τι συμβαίνει, παραιτήθηκε, πήρε το παλιό της βαν, μια σκηνή και ζεστά ρούχα, και στις 7 Οκτωβρίου αναχώρησε για το Standing Rock. «Ήρθα εδώ επειδή έχω πολύ έντονα αισθήματα για το μέλλον της χώρας μας», είπε στην Washington Post τηλεφωνικά. «Έχουμε μεγάλες εταιρίες να βγάζουν τόνους χρημάτων εκμεταλλευόμενες φυσικούς πόρους και θέτοντας σε κίνδυνο φυσικούς πόρους όπως το νερό».

Μία εβδομάδα μετά την άφιξή της, αστυνομικοί από 8 πολιτείες έφτασαν στην περιοχή. Δακρυγόνα, σφαίρες από καουτσούκ και συσκευές ήχου χρησιμοποιήθηκαν για να απομακρύνουν τους διαδηλωτές που μπλόκαραν τον δρόμο και τη διαδρομή του αγωγού.

Η Γουέστ ήταν ανάμεσα στους 140 που συνελήφθησαν. Πέρασε το πρώτο μέρος του απογεύματος με τα χέρια της δεμένα πίσω από την πλάτη της με πλαστικό, σε ένα γεμάτο κλουβί στο γκαράζ της φυλακής της κομητείας Κάουντι, με 32 άλλες γυναίκες, χωρίς χώρο να καθίσει. Η εκπρόσωπος της υπηρεσίας είπε ότι τα κλουβιά ήταν απαραίτητα επειδή το κέντρο δεν είχε χώρο για περισσότερα από 42 άτομα. Στη συνέχεια, τους έβαλαν σε ένα λεωφορείο για μια τετράωρη διαδρομή ως το Φάργκο, όπου κοιμήθηκαν σε κανονικά κελιά. Την επόμενη μέρα, η Γουέστ λέει ότι της είπαν να γδυθεί και να βάλει στολή φυλακής. Της απήγγειλαν κατηγορίες, και η δίκη της θα γίνει στις 5 Δεκεμβρίου.

Αν η αστυνομία σκόπευε να φοβίσει τους διαδηλωτές, το σχέδιό της δεν είχε και μεγάλη επιτυχία.

Οι ανυποχώρητοι διαδηλωτές και ο «κυβερνο-πόλεμος»

Παρά τις συλλήψεις πάνω από 120 ατόμων στις 22 Οκτωβρίου, οι ακτιβιστές έστησαν και νέους καταυλισμούς στα εργοτάξια, όχι μακριά από το ποτάμι.

Στη φυλακή οδηγήθηκαν ηλικιωμένες γυναίκες και νέοι ακτιβιστές. Πολλοί μίλησαν για βάναυση και απάνθρωπη συμπεριφορά πίσω από τα κάγκελα και για κράτησή τους σε κλουβιά, έγραφε στο τέλος Οκτωβρίου ο Guardian, σε ένα άρθρο συνοδευόμενο από φωτογραφικό υλικό από το Κέντρο Κράτησης της Κομητείας Μόρτον.

Η Κάντι Μόσετ, 37 χρόνων, λέει, «η κυβέρνηση επιτρέπει στην αστυνομία να χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτική δύναμη για να προστατεύσει μια πετρελαϊκή εταιρία. Όλο αυτό άρχισε για την προστασία του νερού, αλλά τώρα έχει γίνει κάτι πολύ μεγαλύτερο».

Την τελευταία Δευτέρα του Οκτωβρίου μέσω του facebook κυκλοφόρησε η πληροφορία ότι η αστυνομική υπηρεσία της επαρχίας Μόρτον το χρησιμοποιούσε για να εντοπίσει άτομα που βρίσκονταν στον καταυλισμό διαμαρτυρίας. Μέσα σε λίγες ώρες, σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι είχαν μπει στη σελίδα του Standing Rock στο facebook για να προκαλέσουν σύγχυση στις αρχές -οι οποίες αρνούνται τις κατηγορίες.

Ο ποταμός – πηγή ζωής για τους Σιου

«Η αρχική διαδρομή περνούσε κοντά από το Μπίσμαρκ, μια κοινότητα που αποτελείται κατά 90% από λευκούς. Αποφάσισαν να μην πάρουν αυτή τη διαδρομή, επειδή δε θέλουν να έχουν τον αγωγό δίπλα στο δικό τους νερό. Το ίδιο λέμε και εμείς, αλλά εμείς δε μετράμε», εξηγεί στο βίντεο Mni Wiconi: The Standing at Standing Rock, η Τζόντι Γκιλιέτ, πρώην σύμβουλος του Λευκού Οίκου για ζητήματα των Αυτόχθονων Αμερικανών.

Έρευνα του 2010 από το Πολυτεχνικό Ινστιτούτο του Γουόρτσεστερ, που ασχολήθηκε με τις συνέπειες τριών μεγάλων διαρροών πετρελαίου, ανακάλυψε αυξημένα περιστατικά καρκίνου και πεπτικών προβλημάτων σε ανθρώπους που είτε είχαν προσλάβει πετρέλαιο άμεσα -μέσω του πόσιμου νερού είτε έμμεσα -καταναλώνοντας το κρέας που είχε εκτεθεί στο πετρέλαιο. Δερματικά προβλήματα παρουσιάστηκαν σε ανθρώπους που είχαν χρησιμοποιήσει το νερό για μπάνιο ή για πλύσιμο ρούχων.

«Ο ποταμός Μιζούρι είναι η μοναδική πηγή νερού της φυλής. Αν υπάρξει διαρροή, θα γίνει στο ποτάμι. Οπότε, η νομική θέση της φυλής -ότι δεν τους συμβουλεύτηκαν επαρκώς, ότι εδώ υπάρχουν πιθανά ζητήματα με το νερό- τα νομικά τους επιχειρήματα είναι ισχυρά», λέει ο Ντεβασρί Σάχα, από το Brookings Institution στο Business Insider.

Το νερό, και η ιστορία

«Είναι η ώρα να μετακινηθεί ο αγωγός στο Standing Rock», ήταν ο τίτλος άρθρου που υπέγραφε στις 3 Νοεμβρίου η συντακτική ομάδα της αμερικανικής εφημερίδας New York Times. Οι φυλές του Standing Rock, έλεγε το άρθρο, δεν είναι οι πρώτοι αυτόχθονες αμερικανοί που πληρώνουν το τίμημα της επιθυμίας των λευκών να απομακρύνουν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους από τους ίδιους και τις δικές τους βρύσες.

Τον Σεπτέμβριο, ο Μπαράκ Ομπάμα κάλεσε το Σώμα Μηχανικών του Αμερικανικού Στρατού να αναζητήσει νέα διαδρομή. Και ζήτησε να «παγώσουν» τα έργα. Λίγο πριν από τις εκλογές στη χώρα. «Too little, too late»-«πολύ λίγο, πολύ αργά», όπως λένε οι ίδιοι οι αμερικανοί;

«Θέλουμε να καταλάβουν ότι αυτό αφορά το νερό των εγγονιών μας», λέει ο 30χρονοςΤζέισον Χόπσον, από τη φυλή Μουσκόγκι Κρικ. Και η Λαντόνα Άλαρντ, που διαδηλώνει περιφρουρώντας τον τάφο του γιου της, μιλά για την ιστορία, και εξηγεί τι είναι αυτό για το οποίο αγωνίζεται. «Ζούμε με ένα τραύμα. Θυμάμαι μια ζωή να με ρωτάνε ‘τι θέλετε εσείς οι αυτόχθονες;’. Θέλουμε το δικαίωμα να μας αφήσουν να ζήσουμε μόνοι μας».

Ο Neil Young έγραψε το «Indian Givers», ένα τραγούδι για την ιστορία αυτή. Για να τη διηγηθεί με τον τρόπο που, μερικές φορές, μόνο η μουσική ξέρει. «Υπάρχει μια μάχη που μαίνεται στην ιερή γη – Οι αδελφοί και οι αδελφές μας πρέπει να πάρουν θέση – Ενάντια σε μας τώρα, για όλα όσα έχουμε κάνει – Είδα τον Happy δεμένο στη μεγάλη μηχανή – Έπρεπε να τον αποκόψουν και ξέρετε τι σημαίνει αυτό – Τότε ήταν που ο Happy πήγε στη φυλακή – Πίσω από το Μεγάλο Χρήμα, ποτέ δεν υπάρχει δικαιοσύνη».

Πηγές: Guardian, New York Times, Washington Post, Business Insider, Deutsche Welle, The Atlantic, Rolling Stone

Από την ΕΡΤ