Ο Anand Giridharadas, σε άρθρο του στους «New York Times», προσπαθεί να εξηγήσει το φαινόμενο «Ντόναλντ Τραμπ» καταλήγοντας, ότι η απειλή δεν βρίσκεται στο πρόσωπο, αλλά σε αυτό που εκφράζει. Οι υπότιλοι δικοί μας.

Επιμέλεια-μετάφραση: Αλέξανδρος Στεργιόπουλος
 

Ηδη νικητής

Η νέα χρονιά είναι χρονιά προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ και ήδη έχουμε νικητή. Τον Ντόναλντ Τραμπ. Ο υποψήφιος για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών έχει εδραιώσει την εικόνα και, όπως φαίνεται, και τις θέσεις του. Όσο ακραίες κι αν είναι. Το ερώτημα που τίθεται είναι «πόσο επικίνδυνος μπορεί να γίνει;».

Η ανησυχία δεν έγκειται (μόνο) στον φασιστικό, μισαλλόδοξο λόγο του, αλλά στην αποδοχή του. Αποδοχή που ωθεί το σκηνικό πιο δεξιά από ποτέ στις ΗΠΑ. Διότι ακόμη κι αν δεν είναι υποψήφιος για πρόεδρος, η απενοχοποίηση και δημόσια έκφραση του υπερσυντηρητικού κομματιού θα μετατοπίσει την πολιτική σκηνή της χώρας στα άκρα. Σίγουρα υπήρξαν και στο παρελθόν τέτοιες φωνές, όμως τώρα η νοσηρότητά τους πρώτη φορά τοποθετείται στο πιο μεγάλο πεδίο: Τις προεδρικές εκλογές.

Λέει αυτό που πιστεύουν

Όταν ο Τραμπ επισκέφθηκε το αεροπλανοφόρο «USS Yorktown» και έβγαλε λόγο, δεν απευθυνόταν σε εν δυνάμει ψηφοφόρους του. Απευθυνόταν σε φανατικούς οπαδούς που σίγουρα θα τον ψηφίσουν γιατί δεν λέει απλά αυτό που νιώθει, αλλά αυτό που εκείνοι πιστεύουν. Η λυπηρή διαπίστωση δεν θα ήταν ευδιάκριτη αν δεν είχε προηγηθεί το ξενοφοβικό – ρατσιστικό ξέσπασμα εναντίον των μουσουλμάνων: «Απόλυτη και ολοκληρωτική απαγόρευση διέλευσης των συνόρων από μουσουλμάνους».

Το πλήθος στο «USS Yorktown» τον υποδέχτηκε με φανατικό ενθουσιασμό και πλέον ο ζόφος δεν κρύβεται.

Η δήλωση του Τραμπ έγινε δεκτή με δυνατή φωνή και η επιδοκιμασία που έλαβε ήταν μεγάλη και γεμάτη έντονες χειρονομίες. Χειροκροτήματα και γροθιές «χτυπούσαν» τον αέρα. Η αντίδραση του κοινού είναι αυτή που εκδηλώνεται όταν κάποιος βλέπει ότι αυτά που πιστεύει, αυτός και οι φίλοι του, η οικογένειά του, αρθρώνονται σε δημόσιο λόγο ξαφνικά και με την ορμή της «αλήθειας» που είναι γεμάτη θράσος. Πλέον οι φασίστες δεν χρειάζεται να κρύβονται και να ψιθυρίζουν αυτά που θέλουν να πουν.

Δεν θα περάσει έτσι εύκολα

Η δήλωση του Τραμπ προκάλεσε και η «πολιτικά ορθή» Αμερική προσπάθησε να την μεταβάλλει. Να την «στριμώξει» στο περιθώριο ανάγοντάς τον σε «Χίτλερ». Οι συγκρίσεις όμως με τον «Φύρερ» ήδη έχουν ξεθωριάσει. Ο κόσμος έχει ηρεμήσει και πιστεύει ότι ο Τραμπ θα περάσει. Λες και είναι γρίπη που με μια αντιβίωση θα φύγει. Αναμφίβολα είναι πληθωρική προσωπικότητα και οι θέσεις του συνάδουν με αυτήν. Οι αισιόδοξα σκεπτόμενοι πολίτες θεωρούν ότι αν αποχωρήσει ο Τραμπ, μαζί θα αποχωρήσουν και οι ιδέες του. Τι θα γίνει όμως αν ο «Τραμπισμός» επικρατήσει του Τραμπ;

Η υπόθεση δεν στηρίζεται σε σαθρή βάση. Πρώτα απ” όλα σκεφτείτε τα εκατομμύρια που συμφωνούν μαζί του. Δημοψήφισμα του «Bloomberg» αποκάλυψε ότι τα δύο τρίτα των πιθανών ψηφοφόρων του Ρεπουμπλικανικού κόμματος τάσσονται υπέρ του μορατόριουμ στους μουσουλμάνους. Η εν λόγω ιδέα είναι ήδη δημοφιλέστερη από το άτομο που την εκστόμισε. Σε δημοσκόπηση του «Fox News» πριν την πρότασή του είχε την στήριξη του 30%. Δυο μέρες μετά το ποσοστό ανέβηκε στο 38%. Στο μεταξύ, οι μισοί υποστηρικτές του στην Βόρεια Καρολίνα και το Νιού Χάμσαϊρ θέλουν να κλείσουν τα τζαμιά στις ΗΠΑ. Μάλιστα, στην Βόρεια Καρολίνα το 44% πιστεύει ότι δεν θα πρέπει να είναι «νόμιμο» (sic) το Ισλάμ.

Αντίθεση σε οτιδήποτε ορθό

Οπως φαίνεται, οι εξωφρενικές απόψεις – ιδέες του Τραμπ βρίσκουν απήχηση σε μεγάλη εκλογική περιφέρεια. Το παράδοξο είναι ότι αυτές έχουν απορριφθεί από το μεγαλύτερο μέρος της αμερικανικής πολιτικής τάξης. Ο Τραμπ, βέβαια, δεν έφτιαξε αυτήν την πελατεία μόνο με μερικές προκλητικές δηλώσεις, αλλά με την αξιοποίηση συναισθημάτων που προϋπήρχαν της υποψηφιότητάς του.
Συναισθήματα εκφοβισμού και αποξένωσης που δεν ακούγονταν και ο Τραμπ τους έδωσε κύρος. Ακόμη, λοιπόν, κι αν αποχωρήσει από την πολιτική σκηνή την Ανοιξη, έχει κινητοποιήσει, συγκεντρώσει και δώσει φωνή σε όλους αυτούς τους Αμερικανούς.

Η Αμερική βιώνει περίοδο έντονων αλλαγών: Τα δημογραφικά της στοιχεία αλλάζουν, η μεσαία τάξη συρρικνώνεται, τα θεσμικά της όργανα παλεύουν να αντέξουν την πίεση της εποχής του δικτύου. Ο Τραμπ δεν κερδίζει εκείνους τους Αμερικανούς που αντιμετωπίζουν την αλλαγή ως ούριο άνεμο. Η διείσδυσή του αφορά αυτούς που την νιώθουν ως «αντίθετο άνεμο» και η εκστρατεία του ενάντια στην «πολιτική ορθότητα» έδωσε φωνή στους φόβους τους: Για την τρομοκρατία, για την παράδοση της χώρας σε νέα χέρια, για την απώλεια προνομίων – βεβαιοτήτων, για την δημοκρατία που δεν θα μπορέσει ποτέ να λύσει προβλήματα εάν δεν μπορούμε να πούμε το ακραίο Ισλάμ, ακραίο Ισλάμ.

Για το όνομα Τραμπ η αντίθεση σε οτιδήποτε ορθό είναι ζωτικής σημασίας. Η κριτική από αριστερά το ελαχιστοποιεί χαρακτηρίζοντάς το αδιαλλαξία.

Ωστόσο, η λαχτάρα για λιγότερο φιμωμένες δημόσιες συζητήσεις είναι για πολλούς στη δεξιά, ό,τι η χρηματοδότηση εκστρατειών για τους αριστερούς: Το θέμα που πρέπει να λύσουμε για να μπορούμε να λύσουμε κάθε άλλο θέμα. Ετσι όμως ο «τραμπισμός» επικρατεί του Τραμπ: Μετασχηματίζοντας την αγωνία σε συμπαγή μάζα, ενώνοντάς την με ένα κίνημα. Δίνοντας νέο νόημα στην ερώτηση «ποιος είναι Αμερικανός» και επαναχαράσσοντας τα όρια της αξιοπρεπούς συζήτησης.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται

Οι Αμερικανοί φοβούνται, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, νέες τρομοκρατικές επιθέσεις σύμφωνα με γκάλοπ των «New York Times» και «CBS». Το Φθινόπωρο του 2001 αυτός ο φόβος πυροδότησε ισλαμοφοβικό τσουνάμι ενάντια στους μουσουλμάνους και σε όσους θεωρούνταν μουσουλμάνοι. Σήμερα, αναφορές σε όλη τη χώρα δείχνουν ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. […] Το βιβλίο «The True American: Murder and Mercy in Texas» πραγματεύεται αυτή την μαζική αντίδραση και την περίπτωση του Μαρκ Στρόμαν. Ενός άσκοπα περιφερόμενου λευκού άντρα που πυροβόλησε τρεις αλλοδαπούς υπαλλήλους στην αγορά τροφίμων του Ντάλας.

Η μελέτη της ζωής του Στρόμαν έκανε τον συγγραφέα να κατανοήσει πώς ένας θορυβώδης, ρατσιστής απατεωνίσκος, «εμπνεύστηκε» να αναλάβει δράση από την πυρετώδη ατμόσφαιρα γύρω του: Τα επαναλαμβανόμενα πλάνα των αεροπλάνων να χτυπούν τους Δίδυμους Πύργους, τις ατέρμονες συζητήσεις για την Αμερική που βρίσκεται υπό πολιορκία και απειλούνται οι ελευθερίες της, την οργουελιανή φρασεολογία με όρους όπως «πολεμιστές του εχθρού» που οδήγησε τον Στρόμαν να αυτοχαρακτηριστεί «πολεμιστής των συμμάχων».

Υπάρχει όμως μια διαφορά. Τότε, το 2001, ο Στρόμαν δεν έλαβε την παραμικρή στήριξη από την αμερικάνικη πολιτική τάξη. Ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος, πρόεδρος των ΗΠΑ εκείνη την εποχή, είχε δηλώσει μια εβδομάδα μετά τις επιθέσεις πως «εχθρός της Αμερικής δεν είναι οι πολλοί μουσουλμάνοι φίλοι μας». Σήμερα, ανάμεσα στο κύμα φόβου, η ισλαμοφοβική ρητορική αρθρώνεται από ανθρώπους με εθνική επιρροή, μεταξύ των οποίων φυσικά και ο Ντόναλτ Τραμπ. […]

Φόβος και συμβιβασμός

Οι ΗΠΑ δεν είναι έθνος που ελέγχεται εύκολα. Οι θεσμοί, το κράτος δικαίου και το Σύνταγμα ίσως προστατεύουν από φαινόμενα Ντ. Τραμπ. Δηλαδή το καθιστούν αδιαπέραστο απέναντι στις προτάσεις του ακόμη κι αν κερδίσει την προεδρία. Παρόλ” αυτά, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τα όσα είπε ψάχνοντας τις μεθόδους και την ημερομηνία ανόδου του Χίτλερ. Αναρωτώμενοι πώς αυτό που δεν ήταν αποδεκτό χθες γίνεται αποδεκτό σήμερα και αν εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας στο να το παρατηρήσει.

Η αμηχανία και η έλλειψη καθαρού μυαλού απέναντι στο Τραμπ δεν θα φύγει εύκολα. Κανείς δεν είναι σίγουρος για την αντιμετώπισή του. Άπαντες ξεκινάνε με φόβο και απόρριψη και καταλήγουν στον φόβο και τον συμβιβασμό. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα που ακολουθεί από την εκπομπή «Morning Joe» στο «MSNBC».

Ήταν το πρωινό μετά τις δηλώσεις Τραμπ για τους μουσουλμάνους. Ο Τζο Σκάρμπορο, ο συντηρητικός παρουσιαστής, συλλογιζόταν ότι οι ΗΠΑ ζουν τη δική τους «Γερμανία 1933». Οι ομοτράπεζοί του επικρίνουν σκληρά τον Τραμπ. Μετά από λίγο ο περί ου ο λόγος παίρνει τηλέφωνο. Η συνέντευξη κράτησε πάνω από μιάμιση ώρα με τον Τραμπ να μην αφήνει κανέναν αμέτοχο. Μετά έγινε ανάλυση. Η επίκριση έμεινε, αλλά το κέντρο της συζήτησης είχε μεταφερθεί στο πώς τα καταφέρνει.
Δυο μέρες αργότερα, η οργή παρουσιαστή και δημοσιογράφων είχε γίνει επιθυμία να τα βρουν με τον Τραμπ. Σκέφτονταν «μήπως να αυξάναμε την παρακολούθηση στους μετανάστες;». Ο παρουσιαστής, μάλιστα, τονίζει ότι πρέπει να είναι διαρκής αυτή η παρακολούθηση. Οι σκέψεις πάνε ακόμη παραπέρα. «Γιατί να μην αποτρέπουμε τη μετανάστευση από χώρες που πλήττονται από πόλεμο όπως η Συρία αντί για θρησκευτικούς λόγους;». «Ποια είναι η μέση οδός;» αναρωτήθηκε ο Σκάρμπορο. Μαγικό. Μέσα σε 48 ώρες από την «Γερμανία 1933» φτάσαμε στο «πού μπορούμε να βρεθούμε στη μέση».

Αναδίπλωση λογικής

Το προηγούμενο δείχνει την αναδίπλωση της λογικής: Αποδεχόμενοι την ερώτηση του ακραίου και προσπαθώντας βιαστικά να προσφέρουμε εναλλακτικές λύσεις. Οταν ο Τραμπ έκανε την πρότασή του δεν επιδίωκε να λύσει το μουσουλμανικό ζήτημα. Επιδίωκε να το κάνει κυρίαρχο. Η εκπομπή «Morning Joe» του έδωσε την απαραίτητη ώθηση. Η ευρεία αποδοχή της ύπαρξης του «μουσουλμανικού ζητήματος» σίγουρα θα αφήσει τον «Τραμπισμό» μαζί μας εν τη απουσία του Τραμπ. Ποιες άλλες αδιανόητες ερωτήσεις θα γίνουν αποδεκτές; Ποιες άλλες ανομολόγητες λύσεις θα αφήσουμε τον εαυτό μας να προτείνει;

Πηγή: To Περιοδικο