Στην σχετικά σύντομη ιστορική τους παρουσία στην ελληνική τηλεόραση, οι εκπομπές ριάλιτι σόου (σύντομη συγκριτικά με την παρουσία τέτοιων εκπομπών στην καλωδιακή τηλεόραση στις ΗΠΑ, η οποία έχει τις καταβολές της ήδη από την δεκαετία του εξήντα), έχουν απασχολήσει αρκετά την δημόσια συζήτηση, φέρνοντας στο προσκήνιο ηθικά διλήμματα και ιδεολογικές διαμάχες.

Το είδος αυτό έκανε μία δυναμική εμφάνιση στη ελληνική τηλεόραση κατά τα τα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα, την εποχή δηλαδή της κλιμακούμενης διεύρυνσης της ιδεολογικής επιρροής της κουλτούρας της ιδιωτικής τηλεόρασης, διατηρώντας μέχρι σήμερα μια σχετικά σταθερή θέση στα τηλεοπτικά προγράμματα των ιδιωτικών καναλιών. Προφανώς και κατά τη διάρκεια του χρόνου προέκυψαν και μετασχηματισμοί των μορφών αυτών των εκπομπών, που προβάλλονταν από τα κανάλια που τις φιλοξενούσαν ως καινοτομίες, όχι μόνο σε ο,τι αφορά το είδος αλλά και για την ίδια την τηλεόραση ως μέσο.

Ως εκπρόσωπος αυτής της ιδιότυπης τηλεοπτικής πολιτιστικής πρωτοπορίας εμφανίστηκε, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα, η νεαρή τότε Αννίτα Πάνια, η οποία έγινε ευρύτερα γνωστή ως παρουσιάστρια της εκπομπής τηλεοπτικών συνοικεσίων Χρυσό Κουφέτο. H κα Πάνια από την αρχή της τηλεοπτικής σταδιοδρομίας «ξεχώρισε» για τον τρόπο που συνδύαζε μία εμφάνιση επιμελημένη κι εναρμονισμένη με τα πρότυπα κανονιστικής θηλυκότητας της ιδιωτικής τηλεόρασης (ωραία περιποιημένη εμφάνιση κι ελαφρώς προκλητικό ντύσιμο) με έναν λόγο -ας πούμε- καινούργιο, καθώς και για τις νέες δικές της εκφράσεις, όπως για παράδειγμα η λέξη «Όφωνο», λέξη που χρησιμοποίησε αργότερα για να βαφτίσει το ηλεκτρονικό πόρταλ που διατηρεί μέχρι σήμερα ofono.gr. Η ίδια, από την πλευρά της, επέμενε αρκετά στην καλλιέργεια του προφίλ της νέου τύπου «μάγκισσας», του κοριτσιού που έζησε την εφηβεία της στα Εξάρχεια με μικροαλητείες, όπως έχει πει η ίδια χαριτολογώντας, αλλά και που σπούδασε γαλλική φιλολογία και που τελικά είναι «και του σαλονιού και του αλωνιού».

Η εκπομπή Παρατράγουδα που η κα Πάνια ξεκίνησε να παρουσιάζει κάπου στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 2000 έγινε αντικείμενο διαμάχης γύρω από το ζήτημα της δημόσιας προβολής της ιδιαιτερότητας των ατόμων, προκαλώντας, αργότερα, την παρέμβαση του ΕΣΡ για την εκπομπή Je t aime, την οποία επίσης παρουσίαζε η κα Πάνια και θα μπορούσε να ειδωθεί ως το τηλεοπτικό σήκουελ των Παρατράγουδων. Βεβαίως, υπήρξε κι ένας αντίλογος υπεράσπισης της εκπομπής και της παρουσιάστριας της με τα κύρια επιχειρήματα να θεμελιώνονται στην υπεράσπιση του δικαιώματος του ατόμου στη δημόσια προβολή, εφόσον την επιλέγει. Προφανώς, ούτε η παρέμβαση του ΕΣΡ, θεσμού που η μέχρι τώρα λειτουργία του έχει αποτυπώσει ένα κατά κύριο λόγο συντηρητικό προσανατολισμό (βλ πρόστιμα σε τηλεοπτικές σειρές που έχουν απεικονίσει ερωτικά φιλιά μεταξύ ομόφυλων πρωταγωνιστών κα) δε τροφοδότησε χρήσιμα τη δημόσια συζήτηση σχετικά με αυτά τα θέματα. Mέσα σε αυτό το πλαίσιο, εύλογα ο προβληματισμός εξαντλήθηκε σχετικά το αν η επιβολή προστίμου στον τηλεοπτικό σταθμό που φιλοξενούσε αυτές τις εκπομπές συνιστούσε λογοκρισία, και είχε ως κύρια αιχμή την αφηρημένη ιδέα περί της ατομικής ελευθερίας όπως αυτή αναπαρίσταται στο σύστημα αξιών της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας.

Μοναδική εξαίρεση πιο συστηματικής μελέτης του τηλεοπτικού αυτού φαινομένου υπήρξε το ιδιαίτερα ενδιαφέρον και κατατοπιστικό αφιέρωμα που επιμελήθηκε η ομάδα του Ιου στην Ελευθεροτυπία του 2007*.

Παρά τα όλα όσα και μετά από μια σύντομη απουσία η παρουσιάστρια επανήλθε στην τηλεοπτικές οθόνες, ως κεντρική παρουσιάστρια εκπομπής στον τηλεοπτικό σταθμό Alpha. Μάλιστα, οι εκπομπές που παρουσιάζει από το 2012 κι έπειτα φέρουν ως τίτλο το όνομα της παρουσιάστριας Annita sos (2012) και Annita gr (2014) γεγονός που δείχνει ότι η παρουσιάστρια όχι μόνο αντιμετωπίζεται και προβάλλεται ως σημαντική τηλεοπτική περσόνα, αλλά και ως εισηγήτρια και μιας ιδιαίτερης τηλεοπτικής σχολής.

Ας εξετάσουμε, όμως, λίγο πιο συγκεκριμένα το περιεχόμενο των εκπομπών αυτή της μεταγενέστερης φάσης: πρόκειται για μια ακόμη υβριδική μορφή ριάλιτι, που τα συμπεριλαμβάνει από διαγωνισμούς ταλέντου μέχρι προσωπικές εξομολογήσεις on air; Κατά κύριο λόγο είναι μάλλον αυτό, με μια διαφοροποίηση σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Ίσως για πρώτη φόρα μέσα από την εκπομπή εκφράζονται ρητά ορισμένες πολιτικές ιδεολογικές θέσεις αναφορικά με διάφορα επίμαχα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Εδώ να γίνει μία παρένθεση, σχετικά με το ότι στο portal ενημέρωσης και lifestyle ofono.gr συχνά φιλοξενούνται άρθρα πολιτικού προβληματισμού, ενώ ειδικότερα τακτικά αρθρογραφεί και ο σύζυγος της κας Πάνια, ο πολύ διάσημος μουσικοσυνθέτης Νίκος Καρβέλας, γνωστός για τις κοινωνικά συντηρητικές του θέσεις καθώς και για την εκπεφρασμένη δημόσια πολιτική συμπάθεια του και εκτίμηση του προς τον πρόεδρο του ΛΑΟΣ Γ. Καρατζαφέρη.

Χαρακτηριστικά της αρθρογραφίας του συνθέτη στην εν λόγω ηλεκτρονική σελίδα είναι η συλλήβδην απόρριψη της πολιτικής και κατά συνέπεια μορφών συλλογικής δράσης καθώς κι ένας λόγος περί «φαυλοκρατίας» της πολιτικής κατάστασης της μεταπολίτευσης, η οποία παρουσιάζεται ως ομοιογενής και αδιαίρετη. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα λόγο που έχει πολλά κοινά με τον λόγο καταγγελίας της πολιτικής και του πολιτικού συστήματος που εκφράζεται από την ακροδεξιά (και με μεγαλύτερη ένταση τα τελευταία τέσσερα χρόνια). Την ίδια στιγμή, ο μουσικοσυνθέτης ταυτίζεται με τις ακροδεξιές θέσεις για διάφορα θέματα όπως αυτό της μετανάστευσης αλλά και της οπλοκατοχής των πολιτών, όπως στο κείμενο του «Σαν ήχος Αναστάσιμος», που δημοσιεύτηκε στην ίδια ιστοσελίδα στις 10.3.2012.

Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα πολιτικής συζήτησης, λοιπόν, η παρουσιάστρια ξεκίνησε την φετινή της τηλεοπτική σαιζόν κλιμακώνοντας αυτό το παιχνίδι πρόκλησης, όπως η ίδια αρέσκεται να το παρουσιάζει, το οποίο στην πραγματικότητα δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να αναπαράγει ορισμένες από τις πιο κοινωνικά συντηρητικές όψεις της κυρίαρχης ιδεολογίας στην σύγχρονη Ελλάδα. Δεν θα έπρεπε λοιπόν να θεωρηθεί τυχαίο ότι επέλεξε για καλεσμένο μίας από τις πρώτες εκπομπές τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άνθιμο, επίσης γνωστό ως εκπρόσωπο μιας σύγχρονης ιδεολογικής αντεπανάστασης, εκφραστή ομοφοβικού, τρανσφοβικού και βαθύτατα ρατσιστικού λόγου. Και πόσο ειρωνικό μπορεί να φαίνεται το γεγονός ότι σε επόμενη εκπομπή της, και συγκεκριμένα σε αυτή του Σαββάτου 1.11.2014, η παρουσιάστρια εξετράπη σε τρανσφοβικό λεκτικό επεισόδιο με στόχο τρανς άτομο που είχε τη θέση του καλεσμένου της εκπομπής.

Πρόκειται για ένα περιστατικό για το οποίο ήδη το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών έχει δημοσιεύσει καταγγελία. Για την ιστορία να σημειωθεί ότι η παρουσιάστρια μεταξύ άλλων είπε: «Το γεγονός ότι κάποιος άνθρωπος ντύνεται γυναίκα και βγαίνει έξω, προκαλεί το κράξιμο, διότι το γουστάρουν το κράξιμο, το προκαλούν», «διότι ποτέ δεν είδα κανένα τραβεστί να είναι τραβεστί και να μη το αποτιμά σε αγοραίο έρωτα, δεν κατάλαβα ποτέ γιατί πρέπει κανείς να φωνάζει για τα δικαιώματά του και γιατί θα πρέπει να υπεραμύνεται κανείς τόσο πολύ μιας τέτοιας στάσηςζωής», «Μα όταν επιλέξεις να είσαι τραβεστί, δε διαλέγεις να είσαι για κράξιμο;» κα.

Με άλλα λόγια, σε μια εποχή κατά την οποία καταγράφεται μία ανησυχητική αύξηση των κρουσμάτων σεξιστικής, ομοφοβικής και τρανσφοβικής βίας, βίας που συχνά είναι απειλητική για την ίδια την ζωή των ατόμων που την υφίστανται, γίνεται ανεκτή η παραγωγή λόγου που αποδίδει ηθική και ιδεολογική νομιμοποίηση σε τέτοιου τύπου πρακτικές από μία τηλεοπτική εκπομπή η οποία σημειωτέον προβάλλεται στην απογευματινή ζώνη του Σαββάτου και που δηλαδή είναι προσιτή για παρακολούθηση ακόμη και από μικρά παιδιά.

Οι ιδεολογικές προεκτάσεις του τηλεοπτικού lifestyle που αναδείχθηκε κυρίως τις δύο περασμένες δεκαετίες έχουν ευτυχώς συζητηθεί αρκετά μέχρι σήμερα που αυτό βρίσκεται στην εποχή της φυτοζωίας του, ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση κάποιων μεγάλων εκδοτικών συγκροτημάτων που συνέβαλαν στην αναπαραγωγή και διάδοση του. Ωστόσο, μορφές αυτού του τηλεοπτικού είδους επιβιώνουν συγκαλυμμένες συχνά με μια επίφαση επιθετικής λαϊκότητας, όπως για παράδειγμα αυτή της εκπομπής της κας Πάνια.

«Η εκδίκηση του κωλόχαρτου» είναι ο τίτλος του μοναδικού βιβλίου που έχει υπογράψει η παρουσιάστρια. Αν και δε γνωρίζω το περιεχόμενο, εικάζω ότι θα μπορούσε όμως ως τίτλος να επιγράψει την αντεπίθεση της τρας τηλεοπτικής επιμέρους κουλτούρας, την οποία όπως φαίνεται η τηλεπαρουσιάστρια είναι διατεθειμένη να ηγηθεί.

* Το εν λόγω υλικό δυστυχώς δεν κατάφερα να το εντοπίσω στο διαθέσιμο ηλεκτρονικό αρχείο των θεμάτων του Ιου.

rednotebook.gr