Εμβληματική μορφή στον κόσμο των Γραμμάτων και της δραματουργίας ειδικότερα, ο Πωλ Κλωντέλ (1868 – 1955) σφραγίζει την εποχή του εντυπωσιάζοντας με την τέχνη που χρησιμοποιεί για να αναλύσει το σύμβολο χωρίς να το γειώσει ή να το καθηλώσει στο χώρο του συμβολισμού και μόνο. Ήδη, ο συμβολισμός, ως ρεύμα αισθητικής έκφρασης, προκρίνει την «ανύπαρκτη» οντότητα για να καταδείξει δι’ αυτής την απουσία θεμελίων επί των οποίων μπορεί να εποικοδομηθεί η εν κοινότητι ύπαρξη του ανθρώπου.
      
Ο Πωλ Κλωντέλ καταγράφει εντούτοις την παρουσία συστημάτων εντός των οποίων πασχίζει να υπάρξει ατόφιος ο πολιτισμός και η απώτερη ζωή των όντων, που ερμηνεύουν τις ιδέες και την οργάνωσή τους σε ιδεολογίες. Από την επιθυμία μέχρι τη σκιαγράφηση της βουλήσεως, ο θνητός ήρωας, που τροφοδοτεί το θέατρο του Κλωντέλ, οφείλει να διανύσει ένα χαρακτηριστικό διάστημα το οποίο θα επιτρέψει στον ερευνητή να προσεγγίσει την κατάθεση της αρμονικής διευθέτησης του συμβόλου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα διαφανεί δυνητικά η ολοκληρία της διαδρομής από τη δημιουργία ενός περιστατικού μέχρι τη μετουσίωση του σε παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή για να καταλήξει στη συμβολοποίηση, που οδηγεί ίσως στον κόσμο των αθάνατων και αμετακίνητων αρχετύπων.
      
Η δραματουργία του Πωλ Κλωντέλ δεν στοχεύει παρόλα αυτά στην εγκαθίδρυση συστήματος αρχετυπικών μορφών και σε αυτή τη διαπίστωση εδράζεται η κοσμοαντίληψη της ζωντανής πρώτης ύλης που σχηματοποιεί περεταίρω τη μονάδα κάτω από συγκεκριμένη ονοματολογία. Για παράδειγμα, το πρόσωπο της αναφοράς, στο θέατρο του Κλωντέλ, ανήκει ως εγγραφή στο ληξιαρχείο της γενικής δραματουργικής επεξεργασίας του συμβόλου, το οποίο στηρίζεται στο «έρμα» που του αντιστοιχεί και στο συμβολιστικό στοιχείο. Το τελευταίο δεν στηρίζεται, αντίθετα, σε χρησιμοποιήσιμο θεμελιακό υλικό μιας πρώτης ύλης, που «αδιαφορεί» για τη μορφοποίηση της.
      
Σε μία πρώτη προσέγγιση, το υλικό αίτιο της κλωντελικής αισθητικής οργανώνει μάλλον τη δομική διευθέτηση και την κίνηση των πραγμάτων, που ελέγχονται από το ποιητικό αίτιο. Άλλωστε, λαμβάνουμε υπόψιν τον θεματικό προσανατολισμό δια του οποίου ενισχύονται οι δράσεις στον πυρήνα των σκηνικών κατασκευών του Γάλλου συγγραφέα. Εν προκειμένω, το «Ατλαζένιο γοβάκι», που αντιμετωπίζουμε θεωρητικά, αποτελεί μία σύνοψη της ολικής δραματουργίας του Πωλ Κλωντέλ.
      
Η επιτελική και εξεχόντως «θεατρική» μετάφραση του Στρατή Πασχάλη φροντίζει το νόημα σε συνδυασμό με την αισθητική αποτίμηση των γεγονότων που διαδραματίζονται επί τέσσερις ημέρες στο «Ατλαζένιο γοβάκι», σύμφωνα με την πορεία της πλοκής. Ο κύριος Πασχάλης επιλέγει λεπτομερώς και με ακρίβεια τις λέξεις που μεταγράφονται από τον γαλλικό λεκτικό μικρόκοσμο στην ελληνική σκηνική πραγματικότητα χάρη στην οποία δύναται να πραγματοποιηθεί η μετάλλαξη του λόγου σε εικόνα δραματικού λόγου. Σημειωτέον ότι ο Στρατής Πασχάλης «βασανίζει» τη λέξη στοχεύοντας στην ευσύνοπτη λειτουργία της, τόσο για τον αναγνώστη όσο και για τον ηθοποιό. Έτσι, το μετάφρασμα καθίσταται θεαματική κατασκευή καθώς και «μουσική» παρτιτούρα που καλείται να καθοδηγήσει τον ηθοποιό και τον ρόλο μέσα από την «προφορικότητα» σε συνάρτηση με τη θεατρικότητα και με τη θεαματικότητα.

      
* Ο Νεκτάριος – Γεώργιος Κωνσταντινίδης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, κριτικός και μεταφραστής θεάτρου.