Flectere si nequeo Superos, Acheronta movebo. Κι αν δεν μπορέσω να κινήσω τις ουράνιες δυνάμεις, θα κινήσω τον Αχέροντα. (Με αυτό το μότο του Βιργίλιου από την Αινειάδα ξεκινά ο Φρόυντ το έργο του Η ερμηνευτική των ονείρων). Όλο και πιο ευφάνταστα είναι τα σενάρια επιβίωσης που αναπτύσσονται σε ταραγμένους καιρούς. Κάθε εποχή παράγει τους «απατεώνες» και τις «απατεωνίες» που της αρμόζουν. Κάθε εποχή παροτρύνει τα άτομα να επινοούν τις δικές τους, σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες του ψυχισμού τους, άμυνες επιβίωσης.

Οι μορφές που οι άμυνες αυτές παίρνουν, σπαρακτικές, αδιάφορες ή δραματικές, εμπνέονται –δεν γίνεται αλλιώς– από τον περίγυρο και τον εκάστοτε ανελέητο χαρακτήρα που τον διαποτίζει.

Χαρακτηριστικό δείγμα η ιστορία του Σεραφετίν Γκιουσέλ στη μακρινή κοντινή μας γείτονα χώρα, την Τουρκία. H είδηση, μια εμβληματική είδηση, που συνοψίζει τα δύο άκρα της πολύπλοκης, αλλά και ταυτόχρονα ακραία μονοσήμαντης εποχής μας. Μία εποχή που δεν σπρώχνει μόνο στο περιθώριο ολοένα και περισσότερους ανθρώπους,αλλά τους εξωθεί και στην επινόηση ολοένα και πιο ευφάνταστων σεναρίων επιβίωσης.

H είδηση έχει ως εξής: Η 76χρονη Ουμιουχάν Γκιουσέλ πεθαίνει από φυσικά αίτια. Και ο γιος της, σε μια αιφνίδια στιγμή έκλαμψης, κρύβει το άψυχο σώμα της στο υπόγειο του φτωχικού σπιτιού τους. Ουδείς μπορεί να πει αν η κίνηση αυτή προσδιορίστηκε από βαθύτερα συναισθηματικά ή από έκδηλα οικονομικά αίτια. Σε κάθε περίπτωση, ο θάνατος αυτός στο φτωχικό της συνοικίας Βιστανιές, στην πόλη Μπαλικεσίρ της Ανατολίας, είναι σαν να μην έγινε ποτέ.

Ο 47χρονος ανειδίκευτος εργάτης Σεραφετίν Γκιουσέλ γίνεται η μητέρα του. Φορώντας το μακρύ παλτό της, ένα μαντίλι στο κεφάλι (τα γυναικεία πρόσωπα δεν είναι πάντα ορατά στην Ανατολία), γυαλιά με χοντρούς φακούς, ένα ζευγάρι γάντια, χοντρές κάλτσες και τα αντίστοιχα υποδήματα, προσέρχεται κάθε τρίμηνο στο τραπεζικό υποκατάστημα της περιοχής του, καθώς ανά τρίμηνο καταβάλλονται στην Τουρκία οι συντάξιμες αποδοχές. Ως Ουμιουχάν Γκιουσέλ εισπράττει το αντίστοιχο ποσό των 760 ευρώ.

Κάποτε η «απάτη» αποκαλύπτεται και επιλαμβάνονται οι αρχές. Ο γιος αποβάλλει την κλεμμένη ταυτότητα. Παύει να είναι η νεκρή-ζωντανή χήρα των 220 ανά μήνα ευρώ. Γίνεται και πάλι ο 47χρονος άνεργος ανειδίκευτος εργάτης του τίποτα. Επιστρέφει στην προηγούμενή του ταυτότητα. Γίνεται και πάλι ένας ζωντανός-νεκρός δηλαδή και όχι ένας υποδυόμενος τη νεκρή μάνα του.

Έτσι έχει η είδηση. Κι εγώ συλλογιζόμουν ποιος και με τι κριτήρια θα κρίνει το γεγονός της απάτης αυτής.Νομικά, δικαιοπρακτικά, ηθικοπλαστικά, δημοσιονομικά, λογιστικά ή και ψυχιατρικά θα είναι τα κριτήρια αυτά; Ο νομικός, ο ψυχιατρικός ή μήπως ο πολιτικά ορθός λόγος μιας συμβατικής και ανελέητης ηθικής θα πρυτανεύσει προκειμένου να «τακτοποιηθεί» το γεγονός;

Κι αν, παρ’ όλα αυτά, εκείνο παραμένει ατακτοποίητο; Ένα διαταρακτικό εν τη αδυναμία του να καταταγεί γεγονός.

Ποιον έκλεβε και τι αλήθεια επιχειρούσε, κρύβοντας το άψυχο κορμί της μάνας του στο υπόγειο, ο «δράστης»;

― Να ακυρώσει την οδύνη της απώλειας;
― Να μπορέσει να ζήσει, αυτός ο τελευταίος των ανθρώπων, ο μεσόκοπος άνεργος ανειδίκευτος εργάτης της Ανατολίας;

Δεν ζεις, όμως. Όχι, δεν ζεις. Μια τόση δα ισχνή χαραμάδα ζωής επιδιώκεις. Να μην πεθάνεις, διατηρώντας ταυτόχρονα τη φαντασίωση ότι εκείνη δεν έχει πεθάνει. Είναι εδώ. Σε συντρέχει ακόμα μέσα από το μόνο που μπορεί να κάνει πλέον για σένα. «Να είναι νεκρή και να σε αφήνει να την υποδύεσαι».

Δύο χρόνια κράτησε η «απάτη». Πόσο άραγε να ζημιώθηκε το Δημόσιο; Πόση απώλεια αναλογεί σε κάθε φορολογούμενο; Δεν γνωρίζουμε. Ας το βρουν οι κάθε λογής, εγκατασπαρμένοι ανά την υφήλιο, λογιστές. Εκείνο που δεν θα μπορέσουν ποτέ να μετρήσουν είναι η οδύνη ενός ανειδίκευτου εργάτη, όταν σε ένα φτωχό υπόγειο της Ανατολίας πεθαίνει η μία και μοναδική πηγή εισοδήματός του. H νεκρόφιλη εποχή, ανενόχλητη, θα συνεχίζει την πορεία της. Οι κάθε λογής παρεκκλίνοντες είτε θα τρελαίνονται είτε θα φυλακίζονται είτε, αθόρυβα και μεταμφιεσμένα, θα αργοπεθαίνουν.

*Από το βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου ‘’Το Μέλλον Ανήκει στην Έκπληξη’’ εκδ. Καστανιώτη

“Δημιουργώντας εν μέσω Κρίσεων” με τη Φωτεινή Τσαλίκογλου

Τη Δευτέρα 7 Απριλίου και ώρα 19.00 – 21.00 θα πραγματοποιηθεί στο Ίδρυμα Θεοχαράκη η τέταρτη διάλεξη της σειράς Γνώση & Ανάγνωση, με τίτλο: “Δημιουργώντας εν μέσω Κρίσεων” με τη Φωτεινή Τσαλίκογλου, συγγραφέα, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

O ψυχισμός εν μέσω κρίσεων δοκιμάζεται με τα όρια, τις αντοχές, τις υπερβάσεις του. Η κρίση ως ασυνέχεια, ως μια στιγμή ρήξης ρωγμής στην πρότερη “συνέχεια”, δημιουργεί τις προϋποθέσεις ενός επαναστοχασμού πάνω στα δεδομένα της ατομικής και συλλογικής μας ύπαρξης. Δημιουργώ σημαίνει δίνω μορφή στην άβυσσο εντός μου και γύρω μου. Η απώλεια ως έναυσμα δημιουργίας. Η έλλειψη, το μη δυνάμενο (ακόμα) να υπάρξει, τροφοδοτεί την έμπνευση, την επινόηση. Είναι ένας κοινός τόπoς συνάντησης ποιητών, επιστημόνων, μικρών παιδιών και ενίοτε ατόμων με ψυχικές διαταραχές.

—

Info: Ίδρυμα Θεοχαράκη, Λ. Βασ. Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, στο Σύνταγμα.Τηλεφ.: 210-3611206. Κόστος σεμιναρίου: 10 ευρώ και μειωμένο για φοιτητές ή ανέργους 5 ευρώ. Θα δίδονται βεβαιώσεις παρακολούθησης.