Ο Χάρης Αθανασιάδης εξηγεί μέσα από τις σελίδες του βιβλίου Τα αποσυρθέντα βιβλία, πως οι αποσύρσεις  σχολικών βιβλίων προανήγγελλαν τις «ευρύτερες εθνικές και κοινωνικές υπαναχωρήσεις που ακολούθησαν και στις τρεις περιπτώσεις».

Μέσα από τις σελίδες του βραβευμένου μυθιστορήματος του Μπινέ HHhH Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ μεταφερόμαστε στην κατεχόμενη Τσεχοσλοβακία του 1942 και παρακολουθούμε τη δολοφονία του Ράινχαρντ Χάιντριχ, ο δήμιος της Πράγας και το δεξί  χέρι του Χίμλερ.

Ακολουθούμε τον Δημήτρη Μαμαλούκα  σε ενα ακόμα ταξίδι του στην Ιταλική χερσόνησο ξεφυλλίζοντας το τελευταίο του αστυνομικό μυθιστόρημα Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών που είναι είναι μια καταβύθιση στα μολυβένια χρόνια, που «το πρωί ανάβαμε το ραδιόφωνο, για να μάθουμε ποιον είχαν πυροβολήσει το προηγούμενο βράδυ οι τρομοκρατικές ομάδες» όπως εξομολογείται ο ήρωας.

Και τέλος κάνουμε στάση στους Φτωχούς, το πρώτο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι το οποίο έγραψε στα 24 χρόνια του. Μια περιπλάνηση  στο κλίμα μιας φτωχογειτονιάς της Αγίας Πετρούπολης. 

ΤΑ ΑΠΟΣΥΡΘΕΝΤΑ ΒΙΒΛΙΑ – Έθνος και σχολική ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008

Χάρης Αθανασιάδης
Εκδόσεις: Αλεξάνδρεια
Για ποιους λόγους και υπό ποιες συνθήκες ένα σχολικό εγχειρίδιο γίνεται αντικείμενο δημόσιας διαμάχης; Και γιατί κάθε φορά που ξεσπά μια τέτοια διαμάχη καταλήγει σε απόσυρση του επίμαχου εγχειριδίου;

Τα κίνητρα της απόσυρσης κάθε φορά  είναι ιδεολογικά και πολιτικά με σκοπό τη διαμόρφωση της συλλογικής μας ταυτότητας όπως διαπιστώνει ο συγγραφέας. Αξίζει όμως να τον ακολουθήσει κανείς καθώς ξεδιπλώνει γεγονότα και ιστορίες που κρύβονται πίσω από την κάθε μία από τις περιπτώσεις που μελετά καθώς θέναι ουσιαστικά διλήμματα που δεν αφορούν μόνο στα σχολικά βιβλία αλλά στον τρόπο με τον οποία προσεγγίζουμε την ιστορία γενικότερα. 

Οπως αποδείχτηκε, σχολιάζει ο συγγραφέας, οι αποσύρσεις των συγκεκριμένων σχολικών βιβλίων προανήγγελλαν τις «ευρύτερες εθνικές και κοινωνικές υπαναχωρήσεις που ακολούθησαν και στις τρεις περιπτώσεις».

Με αφετηρία την ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση για το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού (2006-2008), τούτη η μελέτη ανατέμνει τέσσερις συμβολικούς πολέμους για ισάριθμα “αιρετικά” εγχειρίδια. Η αφήγηση ξετυλίγεται ανάστροφα, από το παρόν στο παρελθόν, αποτυπώνοντας την πορεία που ακολούθησε η ιστορική έρευνα. Κάθε διαμάχη και ένα βήμα, κάθε βήμα και ένα κεφάλαιο, ωσότου από την Ελλάδα της παγκοσμιοποίησης επιστρέψουμε στις αρχές του 20ού αιώνα στην Ελλάδα του μαχητικού εθνικισμού. Σε όλες τις περιπτώσεις, το κεντρικό διακύβευμα ήταν ο εθνοποιητικός ρόλος της σχολικής μας Ιστορίας – το περιεχόμενο, εντέλει, της εθνικής μας ταυτότητας. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα “αιρετικά” (και τελικώς αποσυρθέντα) βιβλία απέκλιναν ουσιωδώς από τον ιστορικό κανόνα όπως αυτός είχε διαμορφωθεί και εμπεδωθεί στα τέλη του 19ου αιώνα. Ξεχώρισαν και προκάλεσαν διότι ήταν κάτι περισσότερο ή κάτι διαφορετικό από ένα άσμα ηρωϊκό και πένθιμο για το αρχέγονο, ανάδελφο ελληνικό έθνος.

Η μελέτη ολοκληρώνεται με μια αντίστιξη: αναλύεται το δημοφιλέστερο και μακροβιότερο αναγνωστικό του 19ου αιώνα ως ιστορικό αφήγημα που αποκλίνει σημαντικά από τον κανόνα, ακριβώς επειδή γράφτηκε και διδάχτηκε πριν αυτός κατισχύσει ολοκληρωτικά. Καταδεικνύεται έτσι πως η σχολική μας Ιστορία έχει κι αυτή την ιστορία της.

HHhH Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ 

ΜΠΙΝΕ, ΛΟΡΑΝ
Εκδόσεις Κέδρος
μετάφραση του Γιώργου Ξενάριου

Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, το οποίο δίκαια τιμήθηκε με το Goncourt πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα στη Γαλλία το 2010, ο συγγραφέας σε αιχμαλωτίζει κυριολεκτικά στη γραφή του. Ο Μπινέ δεν αρκείται στο να αφηγηθεί την ιστορία αλλά βάζει τον αναγνώστη να τον ακολουθήσει στην έρευνά του και κυρίως να γίνει κοινωνός στην αμφιβολία του, να καθίσει μαζί του στο προκρούστειο κρεβάτι των διλημμάτων , να εμπιστεύεται και να αμφισβητεί συγχρόνως, να θέτει ξανά και ξανά ερωτήματα πάνω στα ιστορική γεγονότα. Μαζί του ξαναβλέπουμε τις ταινίες που μελέτησε προκειμένου να ολοκληρώσει το μυθιστόρημα αλλά και τα βιβλία που ξανά ξεφύλλισε. Θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει πως είναι αρκετά ναρκισσιστικό να μπαίνει ο συγγραφέας τόσο δυνατά σε πρώτο πλάνο, αλλά αργά ή γρήγορα θα αναθεωρούσε την άποψη αυτή αφού  ο συγγραφέας παραδέχεται πανηγυρικά την αδυναμία του.   Με λίγα λόγια , αυτός ο συγγραφέας δεν σε αφήνει σε ησυχία οπότε ας μην τον αναζητήσουν οι μη ανήσυχοι αναγνώστες. 

Ο Μπινέ μας μεταφέρει στην κατεχόμενη Τσεχοσλοβακία του 1942. Δύο Τσεχοσλοβάκοι παρτιζάνοι σταλμένοι από το Λονδίνο πέφτουν με αλεξίπτωτο κοντά στην Πράγα. Αποστολή τους να δολοφονήσουν τον πιο επικίνδυνο άντρα του Γ’ Ράιχ: τον Ράινχαρντ Χάιντριχ, «το ξανθό κτήνος», τον «δήμιο της Πράγας», τον αρχηγό των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, το δεξί χέρι του Χάινριχ Χίμλερ. Πρόκειται για την Επιχείρηση Ανθρωποειδές, μία από τις πιο τολμηρές και ηρωικές απόπειρες του Β’ Παγκόσμιου πολέμου.

Περιγράφοντας με καθηλωτικό τρόπο την απόπειρα δολοφονίας του Χάιντριχ, το HHhH συνθέτει μια πανοραμική εικόνα του Γ’ Ράιχ και της περιόδου του Β’ Παγκόσμιου πολέμου. Μια συναρπαστική ιστορία απροσμέτρητου ηρωισμού και συντροφικότητας, προδοσίας και εκδίκησης.
Ο συγγραφέας εξηγεί στις πρώτες σελίδες του βιβλίου,  πως ήθελε  να αποτίσει φόρο τιμής  στο πρόσωπο του Γκάμπιτσι ο οποίος κατά τη γνώμη του έκανε την κορυφαία πράξη αντίστασης  στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο Μπινέ εξηγεί επίσης πως όταν έμαθε την ιστορία σκέφτηκε : «Αυτή την ιστορία θέλω να την κάνω προσωπική υπόθεση». Και τα κατάφερε χαρίζοντάς μας ένα από τα πιο εμπνευσμένα μυθιστορήματα των τελευταίων ετών. 

Ο ΚΡΥΦΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΥΘΡΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΙΩΝ 

ΜΑΜΑΛΟΥΚΑΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ
Εκδόσεις: Κέδρος 

Όσοι αγάπησαν τα αστυνομικά του μυθιστορήματα «Η απαγωγή του εκδότη» και «Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα» και χάρη στην ατμόσφαιρα της Ιταλικής χερσονήσου , θα απολαύσουν σίγουρα το πέμπτο αστυνομικό μυθιστόρημα του Δημήτρη Μαμαλούκα. 

Όταν ο νεαρός φοιτητής Αλεσάντρο Φοντάνα εξαφανίζεται ξαφνικά από την Μπολόνια, η μητέρα του ζητάει τη βοήθεια του Γκαμπριέλε Αμπιάτι, παλιού της γνωστού και ερασιτέχνη ντετέκτιβ. Ο Γκαμπριέλε με τη βοήθεια του φίλου του, Νικόλα Μιλάνο, αναζητούν την τύχη του νεαρού σε μια σκοτεινή κι εχθρική Ιταλία, μέχρι που ένας γνωστός συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας εκδίδει το τελευταίο του μυθιστόρημα. Το βιβλίο θα κινητοποιήσει έναν ολόκληρο μηχανισμό αντιδράσεων αφού φαίνεται να ξεθάβει θανάσιμα μυστικά, καλά κρυμμένα μέχρι τότε, μιας τρομοκρατικής ομάδας που έδρασε στο Μιλάνο τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’70, και να σχετίζεται άμεσα με την εξαφάνιση του Αλεσάντρο.

Ο κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών είναι μια καταβύθιση στα μολυβένια χρόνια, με τις πολιτικές ανακατατάξεις, τα κλασικά αυτοκίνητα, τα μικρά μουσικά γκρουπ προγκρέσιβ, την αμφισβήτηση, αλλά κυρίως με τη σκιά των τρομοκρατικών ομάδων…

Η εκδίκηση και το αίμα θα έχουν τον πρώτο λόγο σ’ αυτή τη νέα υπόθεση του Νικόλα Μιλάνο και του Γκαμπριέλε, ηρώων της Χαμένης Βιβλιοθήκης του Δημητρίου Μόστρα.

«Όταν πήγαμε στο Μιλάνο, ήταν μια τρέλα. Μέναμε όπου βρίσκαμε, σε πάρκα, σε σταθμούς, σε εγκαταλελειμμένα κτίρια, σε κοινόβια, μας φιλοξενούσαν άγνωστοι τύποι που γνωρίζαμε σε πλατείες, σε διαδηλώσεις. Ήταν η εποχή με τις απεργίες, τα συνδικάτα, το ξύλο, τις δολοφονίες, τις βόμβες… Όπως είπε κάποιος, “το πρωί ανάβαμε το ραδιόφωνο, για να μάθουμε ποιον είχαν πυροβολήσει το προηγούμενο βράδυ οι τρομοκρατικές ομάδες”. Τα ταραγμένα χρόνια, Νικόλα. Τα μολυβένια χρόνια».

Οι ΦΤΩΧΟΙ –  Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 
Εκδόσεις Γκοβόστης
Μετάφραση από τα Ρωσικά Άρης Αλεξάνδρου
 
Ο Ντοστογιέφσκι αποτυπώνει σε μία έκφραση στο τέλος της ζωής του αυτό που έμελλε να διερευνήσει από τον πρώτο του κιόλας έργο τους Φτωχούς: «Παραμένοντας ολότελα ρεαλιστής, προσπαθώ να βρω τον άνθρωπο μέσα στον άνθρωπο»

Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, ήταν άσημος ακόμα , δόκιμος στην στρατιωτική ακαδημία όταν στα είκοσι τέσσερα του χρόνια έγραψε τους Φτωχούς. 
Οι Φτωχοί  λοιπόν , είναι το πρώτο αυθεντικό έργο του Ντοστογιέβσκι. Είναι ένα αριστουργηματικό δείγμα της Ρώσικης Λογοτεχνίας, αλλά συγχρόνως και παρωδία της, που φέρει έντονα τα σημάδια της ιδιοφυίας του συγγραφέα.

Οι Φτωχοί μας εισάγουν στο κλίμα μιας φτωχογειτονιάς της Αγίας Πετρούπολης και περιγράφουν τον αγώνα τους για την επιβίωση. 

Γραμμένοι σαν μια σειρά από επιστολές Οι Φτωχοί διηγούνται την τραγική ιστορία ενός υπαλληλάκου και της ανεκπλήρωτης αγάπης του για μια νεαρή κοπέλα. Θέλοντας να βοηθήσει αυτήν και την οικογένειά της, πουλάει ό,τι έχει και δεν έχει, αλλά η καλοσύνη του δεν τον οδηγεί παρά μόνο σε ακόμη χειρότερη φτώχεια και τελικά στην ακολασία. Με την έμμονη ιδέα ενός τυπικά περιθωριακού, είχε την ακράδαντη πεποίθηση ότι η ευτυχία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τα πλούτη.
Όσο κι αν ακούγεται αντιφατικό, τα χρήματα έρχονται σε δεύτερη μοίρα για τους δύο ήρωες και εδώ βρίσκεται μία από τις πιο γοητευτικές πλευρές του κειμένου. 

Προτεραιότητα τους είναι να δισωθεί η αξιοπρέπεια 

Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή που κάνει ο Ντεβούσκιν για το δωμάτιο του: «Μα ναι, δε σας έγραψα ακόμα πώς είναι εδώ η διαρρύθμιση. Φανταστείτε λόγου χάρη, έναν μακρύ διάδρομο, θεοσκότεινο και βρώμικο.»

Λίγο παρακάτω ο Ντεβρούσκιν γράφει στην αγαπημένη του «Γιατί εδώ που τα λέμε, αν φορείς χλαίνη το κάνεις για τα μάτια του κόσμου, και τα παπούτσια ακόμη, για τον ίδιο λόγο τα φορείς. Τα παπούτσια σε μια τέτοια περίπτωση, μανίτσα μου, ψυχούλα μου γλυκιά, μου χρειάζονται για να κρατήσω την τιμή και να διατηρήσω την καλή μου υπόληψη, αν βγεις με τρύπια παπούτσια, την έχασες και την τιμή και την υπόληψη σου, πίστεψε με».