Το πρώτο μισό του 20ου αιώνα είναι γεμάτο από συγκλονιστικά ιστορικά γεγονότα τα οποία συναντάμε συχνά, μετουσιωμένα σε λογοτεχνία, μέσα στις σελίδες μυθιστορημάτων ή διηγημάτων…» o συγγραφέας Θανάσης Βαλτινός μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη για την δημιουργική πορεία της συγγραφής – από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο – του βιβλίου: «Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη. Βιβλίο δεύτερο, Βαλκανικοί –’22» των εκδόσεων της Εστίας.

Ads

«… Συγγραφικά με ενδιαφέρει ιδιαίτερα αυτή η περιοχή των εθνικών περιπετειών. Η μετανάστευση, οι πόλεμοι, ο Εμφύλιος.
Με βασικό υλικό αυτό το ιστορικό φορτίο έχει χτιστεί το «Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη. Βιβλίο δεύτερο, Βαλκανικοί –’22».

Το βιβλίο κινείται χρονικά από την εποχή των βαλκανικών πολέμων έως την Μικρασιατική καταστροφή. Είναι μια θριαμβική εθνική πορεία που θα καταλήξει στη συμφορά της Σμύρνης, με τον βίαιο εκπατρισμό ενός και μισού εκατομμυρίου Ελλήνων από τις εστίες του της Ιωνίας.

Σε αντίθεση με το πρώτο βιβλίο, αυτό το δεύτερο «Συναξάρι» δεν στηρίζεται στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση του κεντρικού ήρωα. Αποτελείται από πολλές φωνές. Αυτό για τεχνικούς λόγους. Το υλικό ήταν τεράστιο, τα χρονικά ανοίγματα μεγάλα και τα προβλήματα σύνθεσης που παρουσιάζονταν έπρεπε να αντιμετωπιστούν δραστικά.

Ads

Η λογοτεχνία δεν γράφεται μόνο με αισθήματα ή εντυπώσεις. Απαιτεί μελέτη και έρευνα, μια παρατεταμένη προεργασία, κυρίως όταν τα θέματα ξεπερνούν την εποχή μας και τα όρια των αναμνήσεών μας.

Για να εντρυφήσει κάποιος σε παρελθόντες χρόνους υπάρχουν τα ιστορικά βιβλία και οι μαρτυρίες –καταγεγραμμένες ή προφορικές- ανθρώπων που έχουν ζήσει την αντίστοιχη εποχή.

Χρησιμοποίησα και τις δύο πηγές. Ιδιαίτερα χρήσιμες βρήκα τις προφορικές μαρτυρίες. Κυρίως των απλών ανθρώπων που είχαν λάβει μέρος σε εκείνους τους πολέμους. Ήταν οι μεγάλες τους ώρες και τους άρεσε να ξαναγυρίζουν σ’ αυτές.

Ήσαν τα νιάτα τους. Η βοήθεια που μου έδωσαν δεν περιοριζόταν στις πληροφορίες μόνο. Κράτησα στοιχεία από την αλήθεια των ζωών τους.

– Να μαζέψω το μυαλό μου να τα θυμηθώ όλα. Το καλοκαίρι σε σκηνές, τον χειμώνα στα αμπριά. Λάσπη και υγρασία. Με τις χλαίνες και μια κουβερτούλα μονή, μαδημένη. Έντεκα χρόνια στρατιώτης.
-Θα ήθελες να ξαναπάς, να τα δεις εκείνα τα μέρη;
-Μπορεί. Τα βλέπω στον ύπνο μου κάτι φορές.
– Τα βλέπεις;
-Ναι. Και γω είμαι όπως τότε. Είκοσι χρονών.
»

imageimage

——————

Η νουβέλα του Θανάση Βαλτινού Ο τελευταίος Βαρλάμης εκφωνήθηκε ως ομιλία στις 27.04.2010, κατά την επίσημη τελετή υποδοχής του ως νέου τακτικού μέλους της Ακαδημίας Αθηνών.
 
«Δύο πιστολιές, ακριβώς από πίσω του και αμέσως άλλες δύο θρυμματίζουν τη νύχτα. Ύστερα βήματα που απομακρύνονται τρέχοντας. Η Φιλίτσα ουρλιάζει δείχνοντας τον αποσβολωμένο Μισέλ: «Αυτός με ξέρει». Τα βήματα επιστρέφουν.
            Τις δύο και τις άλλες δύο πιστολιές ο Μισέλ δεν τις άκουσε. Η Φιλίτσα εξακολουθούσε να ουρλιάζει υστερικά: «Αυτός με ξέρει».
            Ο Μισέλ κρατώντας με τα χέρια την ανοιχτή κοιλιά του κατάφερε να συρθεί, σχεδόν πάνω από τον νεκρό Σαράντη, ως τον πλάτανο. Ακούμπησε στην τραχιά ρίζα του και λίγο πριν το κεφάλι του πέσει δίπλα ξερό, ήρθε η Βιργινία Βαρλάμη και τον φίλησε στο μέτωπο».

 
Ένα μακρύ διήγημα, όπου το πραγματικό και το φανταστικό συμπλέκονται με ένταση σε μια πυκνή αφήγηση όλης σχεδόν της νεοελληνικής ιστορίας. Έχει ιδιαίτερη σημειολογική σημασία, καθώς είναι το πρώτο λογοτεχνικό κείμενο που εκφωνήθηκε αντί ομιλίας στην Ακαδημία Αθηνών, κατά την επίσημη τελετή υποδοχής του συγγραφέα ως τακτικού μέλους της.  Λαμπρινή Κουζέλη, Το Βήμα της Κυριακής, 05/09/10
 
Τόσο παραδοσιακός, τόσο μοντέρνος. Αυτό μπορείς να σκεφθείς για το πρόσφατο βιβλίο του Θανάση Βαλτινού Ο τελευταίος Βαρλάμης. Ένα δημοτικό ολιγόστιχο τραγούδι για τον χαμένο πολεμιστή του 1821 γίνεται αφορμή για περιδιάβαση τους δύο τελευταίους αιώνες της ιστορίας μας. Όχι με την έννοια της ιστορικής καταγραφής αλλά με το ρίγος ζωής που τη διαπερνά. Ακολουθώντας τα χνάρια των αρρένων απογόνων του Βαρλάμη ο Θανάσης Βαλτινός θα αναφερθεί στην ντροπή του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους, στη διαμάχη «βενιζελικών» και βασιλικών, στην Κατοχή. Θα σκιαγραφήσει αισθαντικά το μεσοπολεμικό κλίμα, την αισθητική της Ελλάδας στην αρχή του αιώνα. Ένα κείμενο 50 μόλις σελίδων που παίζει με την Ιστορία και την Τέχνη.  Γιάννης Μπασκόζος, από συνέντευξη του συγγραφέα στο Βήμα της Κυριακής, 28/11/2010
 
Η ιστορία της οικογένειας του πολέμαρχου Βαρλάμη, από την Επανάσταση του ’21 ως τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια, σ’ ένα αφήγημα που πατά στη δημοτική παράδοση, διατρέχει τις περιπέτειες της νεοελληνικής συνείδησης και μεταδίδει ακέραιο το ρίγος της Ιστορίας.  Σταυρούλα Παπασπύρου, περιοδικό επτά της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, 12/12/10
 
————

Ο Θανάσης Βαλτινός έχει γράψει διηγήματα, μυθιστορήματα, όπως και σενάρια για τον κινηματογράφο. Έχει μεταφράσει αρχαίους Τραγικούς: Τρωάδες, Ορέστεια, Μήδεια.
Το 1984 τιμήθηκε με το Βραβείο Σεναρίου του Φεστιβάλ Καννών· το 1990 με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος· το 2001 με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη.
Το 2008 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.