“Η ιστορία μου είναι μεγάλη, πάρα πολύ μεγάλη, δεν μπορείς να την πεις με λόγια” λέει μπροστά στην κάμερα  η Καρολίνα Ναχμούλη-Γαβριηλίδου το 1998. Ήταν μία από τις ελάχιστες γυναίκες ομήρους που επέζησαν των στρατοπέδων Άουσβιτς-Μπιρκενάου και Μπέργκεν-Μπέλζεν και η αφήγησή της ίδιας αλλά και εκείνη του συζύγου της Γαβριήλ (Μπίλλη) Γαβριηλίδη ήταν δύο από τις πάνω από 52.000 συνεντεύξεις που συγκέντρωσε ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Survivors of the Shoah Visual History Foundation που ίδρυσε ο σημαντικός Αμερικονοεβραίος σκηνοθέτης Στήβεν Σπίλμπεργκ μόλις ολοκλήρωσε την ταινία του “Η λίστα του Σίντλερ”.

Πριν λίγο καιρό ο γιος της Σάμης Γαβριηλίδης έφερε στο φως τις μαρτυρίες μέσα από την έκδοση “Block 25: Μαρτυρία Ομηρίας” (Εκδόσεις Γαβριηλίδη)  με την εξαιρετική έρευνα, επιμέλεια και το επίμετρο του Λευτέρη Ξανθόπουλου. 

“Μόλις μας πιάσουν να παρανομούμε έτσι στο ελάχιστο, ήμασταν για το Μπλοκ 25, δηλαδή το προκαταρκτικό του κρεματορίου. Σε κλείνανε τρεις μέρες μέσα, σου δίνανε φαΐ χωρίς κουτάλια χωρίς τίποτα, να βουτήξεις μέσα για να φας, σε τυραννούσαν εν ολίγοις, σε φορτώνανε μετά στο καμιόνι και σε πηγαίνανε στο κρεματόριο (04). Ο μεγάλος φόβος μας ήταν αυτός, να μην πάμε στο Μπλοκ 25.”  (Απόσπασμα από το βιβλίο)

Η Καρολίνα Ναχμούλη – Γαβριηλίδου χρησιμοποιεί μια γλώσσα ζωντανή σε μια αφήγηση που ακολουθεί τη ροή των γεγονότων φωτίζοντας σημαντικές λεπτομέρειες που σταχυολογεί η μνήμη της σχεδόν αυτοματικά αλλά με απόλυτη ακρίβεια. Η Ναχμούλη περιγράφει τις εμπειρίες της στα στρατόπεδα συγκέντρωσης καθαρά, χωρίς κενά. Θυμάται ονόματα, ιστορίες πρόσωπα, τραγικούς θανάτους, κραυγές μελλοθάνατων, καπνισμένους φούρνους, την καταδίκη γραμμένη  στα βλέμματα των διπλανών, την οσμή του θανάτου στα προαύλια.  
Από τις πρώτες αράδες της αφήγησης ο αναγνώστης ακολουθεί τη συναισθηματική ένταση μιας νέας γυναίκας που αρνείται πεισματικά να δεχτεί πως διαπράτεται ένα έγκλημα. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης είναι εκείνη που συνειδητοποιεί την αξία της αλληλεγγύης προκειμένου να επιβιώσουν όλες. Παίζει τη ζωή της κορώνα γράμματα για ένα ποτήρι νερό, για να κρύψει τη φυλάσθενη συγκρατούμενη, για να φυγαδεύσει τη γερόντισα. “Έτσι δοτική ήταν έως το τέλος της ζωής της. Πολλές όμηροι παραδέχτηκαν πως σώθηκαν χάρη σε αυτήν” λέει ο γιος της και εκδότης Σάμης Γαβριηλίδης στο tvxs.gr

Για ποιον λόγο δεν είχε εκδόσει έως τώρα τις δύο εξαιρετικά ενδιαφέρουσες μαρτυρίες και τι  είναι αυτό που τον ώθησε να το κάνει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Η κρίση μεταξύ άλλων ήρθε να επισπεύσει την έκδοση αφού ο Σ. Γαβριηλίδης έσκυψε πάνω από τις μαγνητοταινίες όταν ο ίδιος βρέθηκε σε δύσκολη στιγμή. “Οι άνθρωποι αυτοί επέζησαν από πολύ χειρότερα πράγματα απ’όσα περνάμε σήμερα και συνέχισαν να ζουν. Με αυτή τη λογική ήθελα το βιβλίο να είναι ένα μήνυμα ότι όταν παλέψεις νικάς. και σήμερα μια θηριωδία ζούμε.” 

Η μνήμη, το Ολοκαύτωμα και η διαχείρησή του

“Όσο οι γονείς μου ήταν εν ζωή δεν ήθελαν. Όταν έφυγαν και οι δύο ήταν πολύ δύσκολο για μένα ακόμα και να τις δω. Κάποια στιγμή πήρα την απόφαση να προβάλλω τις συνεντεύξεις στον χώρο μου. Τις είδε ο Λευτέρης Ξανθόπουλος και μου έκανε την πρόταση να επιμεληθεί την έκδοση” εξηγεί ο Σ. Γαβριηλίδης. Προσθέτει δε έναν επιπλέον λόγο που έχει να κάνει με τη γενικότερη διαχείρηση του Ολοκαυτώματος.

“Το Ολοκαύτωμα για μένα είναι ένα ευαίσθητο θέμα. Είναι μία από τις πολύ μαύρες ιστορίες της ανθρωπότητας. Δυστυχώς τα μαθήματα που πήρε η ανθρωπότητα δεν τα εφαρμόζει σήμερα. Η βία ασκείται και σήμερα σε ομάδες ανθρώπων. Βρισκόμαστε στο 2016 έχουν περάσει πάνω από 70 χρόνια  από τότε. Τη μνήμη τη χρησιμοποιούμε . Αυτή είναι η αγωνια μου. Είμαι εβραίος στη θρησκεία. Το κράτος του Ισραήλ που με αφορά διοικείται με έναν άλλο τρόπο. Υπάρχει μια επανάλληψη της θηριωδίας με τον συγκεκριμένο πρωθυπουργό. Επικαλείται το Ολοκαύτωμα για να πει “αντισημιτισμός”. Οι μη εβραίοι λένε “μας ζαλίσατε με το Ολοκαυτωμα” και επαναλλαμβάνεται η ίδια ιστορία. Είχα λοιπόν τον φόβο ότι εστιάζοντας στο Ολοκαύτωμα, διαιωνίζουμε μια μνήμη χωρίς να κοιτάμε το παρόν. Αυτός ο φόβος υποχώρησε κι έτσι έχετε στα χέρια σας το βιβλίο.”

Σε ποια ηλικία αρχίσατε να αντιλαμβάνεστε τί είχε περάσει η μητέρα σας;

Βλέπαμε από μικροί αυτόν τον αριθμό στο χέρι της , μας εξηγούσαν τί σημαίνει αυτός ο αριθμός  από πού είχε περάσει. 
Άκουγε γερμανικά και τρελαινότανε. Αν της έβαζες ένα ποτήρι νερό και δεν γέμιζε το ποτήρι θύμωνε γιατί θυμόταν την έλλειψη νερού στα στρατόπεδα. 
Δεν μας μετέφεραν όμως αισθήματα μίσους απέναντι στον λαό αυτό που έκανε αυτές τις θηριωδίες. Έτσι μεγαλώσαμε και ο αδερφός μου κι εγώ. Θυμάμαι να τις λέω κάποια μαύρα ανέκδοτα για όμηρους με φούρνους χωρίς να καταλαβαίνω τί έκανα σε έναν άνθρωπο ο οποίος είχε περάσει τόσα. Πολύ αργότερα έμαθα πως επιβίωσε. 

Τί είναι αυτό που βρίσκεται εσείς ενδιαφέρον στην αφήγηση της μητέρας σας;

Η αφήγηση της μητέρας μου αντιμετωπίζει παρόλη τη θηριωδία τους  τους Γερμανούς ως ανθρώπους. Βίαιους μεν αλλά ως ανθρώπους. Αυτό είναι που με έπεισε πως αξίζει να υπάρχει αυτή η μαρτυρία αυτή. Αν δεν το δούμε έτσι ξαναγυρνάμε στο ίδιο σημείο, θα επαναλλάβουμε το σκηνικό.

Η μητέρα σας εμφύσησε το πνεύμα αλληλεγγύης στο στρατόπεδο.

Αν δεν υπάρχει αλληλεγγύη δεν επιβιώνεις. Η μητέρα μου το κράτησε αυτό, ήταν πάντα έτσι. Σε συνθηκες στρατοπέδου ήταν μεγενθυμένο αυτό. Εμείς δεν μπορούμε να το συλλάβουμε αυτό. Τη θηριωδία αυτή δεν μπορούμε να τη φανταστούμε. 

Το δράμα των ομήρων δεν τελειώνει με την απελευθέρωση. Η μητέρα σας περιγράφει τη φιλοξενία που δέχτηκαν στο Βέλγιο την ώρα που η Ελλάδα δεν τους δεχόταν επειδή είχαν ανάμεσά τους αντιστασιακούς. 

Στον δικό μας τόπο είμαστε πάντα δύο κομμάτια . Και σήμερα το ίδιο κάνει η Ελλάδα. Είναι παραδεισένιος ο τόπος μας είμαστε φιλότιμοι. το δείχνουμε με τους πρόσφυγες αλλά πάντα μοιρασμένοι. 

Πώς θα μπορούσαμε να αποφύγουμε  κατά τη γνώμη σας έναν νέο εφιάλτη;

Να καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι και να βρούμε όσο κι αν διαφωνούμε ιδεολογικά,  κοινούς τόπους. Ο Πέτρος Μάρκαρης είπε ότι ο δυτικός πολιτισμός, ο χριστιανισμός, έκανε πέντε αιώνες να συμφιλιωθεί με τον Ιουδαισμό και πέρασε και ένα ολοκάυτωμα. Ο δυτικός πολιτισμός και σήμερα κάνει έναν ίδιο πόλεμο για να συμφιλιωθεί με τον Ισλαμισμό. Ζούμε αυτή τη νέα αντιπαλότητα ας ελπίσουμε ότι δεν θα επαναλάβουμε τη θηριωδία.