[…] Πόσο «άγρια» είναι η Δύση στα μάτια της Ανατολής; Ποιά είναι διαχρονικά η σχέση μας με τον δυτικό πολιτισμό; Πόσο εξαγώγιμη είναι η δημοκρατία; Είναι δυνατή η καθολική ευημερία; Είναι δυνατόν να επιβληθούν σ’ όλα τα μήκη και πλάτη «δυτικές» αξίες όπως η ελευθερία, η ισονομία και η δημοκρατία; Πόσο δίκαιη είναι η παγκόσμια ανάπτυξη; […] Ο συγγραφέας Μιχάλης Μοδινός, αφηγείται στην Κρυσταλία Πατούλη τη δημιουργική εμπειρία της συγγραφής –από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο– του τελευταίου του βιβλίου: Άγρια Δύση, των εκδόσεων Καστανιώτη.

Ads

Στις απαρχές της Άγριας Δύσης βρίσκεται μια σειρά  ερωτημάτων που με βασάνιζαν για δεκαετίες στη διάρκεια των ταξιδιών και της ερευνητικής δουλειάς μου:

Πόσο «άγρια» είναι η Δύση στα μάτια της Ανατολής; Ποια είναι διαχρονικά η σχέση μας με τον δυτικό πολιτισμό; Πόσο εξαγώγιμη είναι η δημοκρατία; Είναι δυνατή η καθολική ευημερία; Είναι δυνατόν να επιβληθούν σ’ όλα τα μήκη και πλάτη «δυτικές» αξίες όπως η ελευθερία, η ισονομία και η δημοκρατία; Πόσο δίκαιη είναι η παγκόσμια ανάπτυξη;

     Στα χρόνια αυτά της οικονομικής και πολιτισμικής καταβαράθρωσης του τόπου μπαίνει καθημερινά σε δοκιμασία η σχέση μας με την Ευρώπη και ευρύτερα με τον δυτικό πολιτισμό.

Ads

Έτσι κι αλλιώς, αν και η Ελλάδα υπήρξε συχνά το κακομαθημένο παιδί της Ιστορίας, έχουμε μάθει να αναστρέφουμε  αυτή την πραγματικότητα καθιστώντας τους άλλους, τους ξένους, τη Δύση, εξ ορισμού υπεύθυνους για όλα μας τα δεινά. Μια σειρά ερωτημάτων επανατίθενται τώρα που η κοινωνική  αποσάθρωση αγγίζει οριακά σημεία. Εννοείται ότι η δουλειά του συγγραφέα γίνεται όλο και δυσκολότερη, όχι μόνον για πρακτικούς λόγους αλλά και γιατί αλλάζει συνολικά το πλαίσιο αναφοράς του αλλά και η σχέση του με τον κόσμο.

Προσπάθησα λοιπόν κι εγώ να αποδεχτώ την πρόκληση. Ένας τρόπος είναι να δίνω στη μυθοπλασία –λ.χ. στον Μεγάλο Αμπάι και την Σχεδία– έναν «μακροσκοπικό» χαρακτήρα, επεξεργαζόμενος την κατά Μπρωντέλ έννοια της μακράς ιστορικής διάρκειας.

     Τέτοιου  τύπου  ζητήματα τίθενται στην «Άγρια Δύση» μου. Έχουμε εδώ ένα οικουμενικό μυθιστόρημα δρόμου που παρακολουθεί την ενηλικίωση κατά τη δεκαετία του ’60, αλλά και την μετέπειτα συναρπαστική ζωή μιας Αμερικανίδας με μακρινές ελληνικές ρίζες, της Τερέζας ΜακΕλντόουνι, μεγαλωμένης στην Άγρια Δύση της Μοντάνα και μετέπειτα εμπειρογνώμονος διεθνών οργανισμών.

Η ίδια αρχίζει να την αφηγείται το καλοκαίρι της μεταπολίτευσης στη Μήλο και αποτυπώνεται σταδιακά από έναν Έλληνα συγγραφέα, διαμέσου της πολυκύμαντης σχέσης τους. Έχουμε επομένως μια αποσπασματική ερωτική ιστορία που συνεχίζεται επί σχεδόν μισό αιώνα, ακόμα και από απόσταση,  και η οποία αντανακλά σχέσεις κυριαρχίας και υποτέλειας, αφοσίωσης και αιτήματος ελευθερίας, φυγής και ριζώματος.

Η ανάπτυξη και η υπανάπτυξη, η δημοκρατία και η εξουσία, η φύση και ο πολιτισμός συνιστούν το φόντο ενός πολιτικού  μυθιστορήματος, που απεικονίζει μεταξύ άλλων τις ιστορικές σχέσεις των δύο χωρών αλλά και  τις φευγαλέες ενοράσεις  του υπόλοιπου κόσμου.

Τα ζητήματα της διαπολιτισμικότητας και οι αναφορές σε ποικίλα σημεία  του πλανήτη (Ηνωμένες Πολιτείες, Μεξικό, Γουατεμάλα, Κούβα, Πακιστάν, Μέση Ανατολή και φυσικά Ελλάδα με τη ματιά μάλιστα του Ντον Ντελίλλο που εμφανίζεται ως ήρωας στο βιβλίο) επιχειρούν να προσδώσουν την  αίσθηση της οικουμενικότητας. Μόνο στο κατώφλι του θανάτου  θα αποκαλυφθεί η αλήθεια της ερωτικής αυτής ιστορίας και θα αναδυθούν οι βαθύτερες επιθυμίες της ηρωίδας και του αφηγητή.

      Μέσω μιας ιδιόμορφης ερωτικής σχέσης και δύο παράλληλων ζωών που ενίοτε αγγίζονται, επιχείρησα λοιπόν να  απεικονίσω την ελληνική εσωστρέφεια, την δυσπιστία προς τη Δύση, το κακοφορμισμένο αίσθημα ιστορικής αδικίας και το ψυχολογικό υπόβαθρο της τρομοκρατίας. Ταυτόχρονα, οι αμερικανικές αξίες αποδεικνύονται εν μέρει μόνο εξαγώγιμες. «Όλοι μας μισούν και όλοι θέλουν να μας μοιάσουν», μοιάζει να λέει η ιδεαλίστρια ηρωίδα μου που η προσωπική της ιστορία συμβολίζει την ίδια της μετεξέλιξη των ΗΠΑ, από Γη της Επαγγελίας σε κυρίαρχο  πολιτισμό.

Οι δύο Αμερικές, η «καλή» και η «κακή»  συγκλίνουν στην πεποίθησή τους πως δημοκρατία, ελευθερία, αέναη πρόοδος και ανάπτυξη είναι εξαγώγιμα αγαθά και όταν αυτό αποδειχθεί ανέφικτο, η Τερέζα θα καταλήξει κυνική αναχωρήτρια αφού έχει αποτύχει στις προσπάθειές της να καταπολεμήσει την φτώχεια και τη βία σε ποικίλα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Στο σκληρό πόκερ της ανάπτυξης χαμένη είναι η φύση και ο ίδιος ο  πολιτισμός.

       Οι δύο ήρωες θα ξαναβρεθούν ωστόσο υπό ιδιόμορφες συνθήκες λόγω της ασθένειας του συγγραφέα-αφηγητή. Άλλωστε τους συνδέει ένα ιδιωτικό μυστικό που υπερβαίνει τις ιστορικές αναγκαιότητες του ύστερου εικοστού αιώνα και τις απογοητεύσεις των αρχών του εικοστού πρώτου.  Η ζωή θα έχει υπερβεί τη λογοτεχνία. Οι πολλαπλές διακειμενικές αναφορές θα συγκλίνουν στην πραγμάτωση του μυθιστορήματος.

       Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, επιχειρώ να συγκροτήσω  μια σύνθετη μακρά αφήγηση που εν δυνάμει κατασκευάζει μια «μεταϊστορία» του κόσμου μας, σε διαλεκτική ένταση με τη λογοτεχνία. Οι τόποι και η φύση προβάλλουν ανάγλυφοι και καθορίζουν εν πολλοίς τις σύμπλοκες πορίες των ανθρώπων. Φυσική και κοινωνική ιστορία αλληλοτέμνονται. Και εντέλει η Αμερική, με τα πολιτισμικά πρότυπα που επιβάλλει,  λειτουργεί μεταφορικά ως καθρέφτης που υπό όρους μπορεί να συντελέσει στην αυτογνωσία μας.-

image

Άγρια Δύση

Μια ερωτική ιστορία

Μιχάλης Μοδινός, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2013