Η ιατρική από την αρχαιότητα ήταν συνδεδεμένη με τις τέχνες. Ο θεός προστάτης της ιατρικής, Απόλλων, ήταν και προστάτης της μουσικής και της ποίησης. Άλλωστε, και υπό αυτή την μυθοφιλοσοφική προσέγγιση στα Ασκληπιεία μέσα στις μεθόδους θεραπείας εντάσσονταν και η μουσική. Στο νεοελληνική λογοτεχνία δεν είναι λίγοι οι συγγραφείς και ποιητές που λειτουργούσαν ως γιατροί ή κατείχαν ιατρική παιδεία (χωρίς να εργαστούν ως ιατροί) με γνωστότερο το Μανόλη Αναγνωστάκη στην ποίηση.

Ads

Σε αυτή την ιστορική διαδρομή τη δική του πινελιά γεμάτη με νεωτερισμούς αφήνει και ο Σπύρος Μπρίκος με το «ιατρικό παράδοξο» (Μανδραγόρας, 2015). Πρόκειται για μία υπερρεαλιστική εξιστόρηση με μία ιατρική προσέγγιση που ξαφνιάζει. Κέντρο αναφοράς είναι η Εθνική Αντίσταση και ο Εμφύλιος Πόλεμος, χωρίς να απουσιάζουν οι αλληγορίες για παρούσες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες (νεοναζισμός, αστική δημοκρατία κλπ).

image

Ο Σπύρος Μπρίκος με μαεστρία καταφέρνει να συνθέσει την πολεμική τοπική ιστορία της Ηπείρου με τη σύγχρονη διηγηματογραφία και με τις χρονικές μεταπτώσεις να δημιουργήσει ένα χαοτικό σουρεαλιστικό πεδίο αφήγησης και να τα συνδέσει όλα αυτά με την καθημερινή γλώσσα και την ιατρική επιστήμη σε ένα ορχηστρικό κρεσέντο ιστορικής παραδοξολογίας.

Ads

Η ιστορική αναδρομή σε συνδυασμό με την εισαγωγή ιατρικής ορολογίας στα διηγήματά του, γεννούν το αρχικό “ιατρικό παράδοξο”. Ωστόσο, ο ιστορικός “παραλογισμός” εντείνεται από τις αλληγορίες με το παρόν και τη συγχώνευση του μύθου στην ιστορία. Ο συγγραφέας ερμηνεύει το παρελθόν και το συνδέει με το παρόν και την ιατρική, δημιουργώντας έναν ιδιότυπο διηγηματογραφικό σουρεαλισμό.

Με σύντομα διηγήματα (τύπου flash stories), με αφηγητή εσωτερικής ή εξωτερικής εστίασης και συχνές χρονικές μεταπτώσεις προσεγγίζει με ένα σύγχρονο μάτι το παρελθόν. Ωστόσο, παρά τη σταθερότητα του συγγραφέα στην ιστορική μνήμη και στη διαφορετική αντιμετώπιση της ιστορίας, δεν πρόκειται για μία διηγηματικού τύπου ιστορία. Το παρελθόν δίνει την πρώτη ύλη για να οικοδομήσει ο Μπρίκος μία “ιατρική παραδοξολογία” με υπερρεαλιστικό υπόβαθρο.

Στο αλληγορικό και ιστορικό πεδίο των εξιστορήσεων του Μπρίκου, συχνές είναι οι χρονικές μεταπτώσεις· άλλοτε ως αναχρονισμούς ή εγκιβωτισμένες διηγήσεις κι άλλες φορές ως μεταβάσεις από το παρελθόν στο παρόν και πίσω ο συγγραφέας δημιουργεί ένα χρονικό ασυνεχές πισωγυρισμάτων.

Η ιατρική διάσταση -είτε ως αλληγορία είτε ως πυκνή εμβόλιμη ορολογία- εντείνει τον σουρεαλιστικό παραλογισμό, παρά τις δυσκολίες που γεννά για τον μη μυημένο σε ιατρικά θέματα αναγνώστη. Ειδικά οι τίτλοι του σταθερά αναφέρονται στην ιατρική επιστήμη και τους ανθρώπους της. Ωστόσο, εξισορροπείται από την εκφραστική λιτότητα. Η γλώσσα του παραμένει ακριβής, απλή και καθημερινή, μια γλώσσα βιωμένη -θαρρείς- που κατευθύνεται εσωτερικά. Η γλώσσα των διηγημάτων -εξαιρουμένης της ιατρικής ορολογίας- είναι λιτή και ελλειπτική συχνά προσδίδοντας χαρακτηριστικά προφορικού λόγου, αναμνήσεων ή απομνημονευμάτων.

Χαρακτηριστικό της γραφής του Μπρίκου είναι οι σύντομες περίοδοι και οι “κοφτές” διατυπώσεις. Ο μικροπερίοδος λόγος και η απλή καθημερινή γλώσσα μαζί με την απλότητα των εκφραστικών μέσων, καταφέρνει να ακροβατήσει ανάμεσα στους ιατρικούς όρους και την επαναθεώρηση του παρελθόντος. Ταυτόχρονα, δημιουργεί γρήγορες εναλλαγές τόσο στο ύφος όσο και στον αφηγηματικό χρόνο καλύπτοντας με ένα σουρεαλιστικό πέπλο τη συλλογή των διηγημάτων του. Μέσα από την ταχύτητα της ανάγνωσης που επιβάλλει ο μικροπερίοδος λόγος, διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη και προχωρά γρήγορα την πλοκή.

Φαίνεται πως γιατροί και λογοτέχνες διακατέχονται από την ίδια ανθρωποκεντρική δύναμη που καθορίζει τους δύο χώρους. Μοιάζει σα να βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στη λογοτεχνία η ευαισθησία και η ουμανιστική ρίζα της ιατρικής. Στο ίδιο αυτό ανθρωποκεντρικό πλαίσιο κινείται και ο Σπύρος Μπρίκος.

Το βιβλίο